B. N. Oripov tasviriy san’at va uni 0 ‘qitish metodikasi

RASMINI CHIZISH
Hajmli narsalar, ularning shakli va tuzilishi
Tabiatdagi, turmushdagi va amaliyotdagi barcha narsalar 
muayyan hajmga, miqdorga ega bo‘lib, u o‘ziga xos shakl, tuzilish 
va rangni ifodalaydi. Narsalar kub, prizma, piramida, silindr, 
konus va shar kabi geometrik shaklga ega bo‘ladi (19- rasm).
67

---

Yarim soya r
KUB
Shaxsiy soya
Kuchli voruglik (blik)
Yarim soya
Tushuvchi soya
Yarqirash (bJik)
Yorug'lik
Yarim soya
Yolqin (refleks)
Tushuvchi soya
19- rasm. Yorug‘-soyalar.
Predmetlaming hajmi ulaming uzunligi, eni va balandligini 
umumlashtiruvchi o‘lchov bo‘lib, birinchi kub bilan ifodalanadi.
Kub 
— muntazam olti yoqli geometrik shakl boMib, uning 6 ta 
yoki 12 ta qirrasi, 8 ta uchi, 24 ta to ‘g‘ri burchagi bor. Kubning 
tomonlari kvadratlardan iborat bo‘lib, uning har bir uchida uchtadan
68

---

o‘zaro perpendikular qirra birlashadi. Kubning barcha tomonlari, 
qirralari, burchaklari bir-biriga teng bo‘lgan geometrik shakldir.
Tabiat va turm ushdagi narsalarning aksariyati shakli va 
tuzilishi jihatidan o ‘xshash bo‘lsa-da, ammo bir-biridan jiddiy 
farq qiladi. Ularning biri prizma shaklida bo‘lsa, biri silindr yoki 
shar shaklida. Bir predmetning o ‘zi ham bir necha geometrik 
shaklga ega bo‘lishi mumkin.
Bunda narsalar va buyumlarning qaysi geometrik shaklga 
mosligi, ularning ko‘rinishi, rangi va holatlari alohida tahlil etiladi. 
Chunki, narsalarning shakli va tuzilishi, shuningdek, rangi natu­
ral holatdagisidan farq qiladi. Agar e’tibor bergan bo‘lsangiz, 
tabiatdagi narsalar va buyumlar sizdan uzoqlashgan sari boshqa- 
charoq shaklda, tuzilishda, rangda ko‘rinadi. Narsalar va buyum- 
lardagi o‘z shakli, tuzilishi va rangini, uning ko‘rinishidagi shakli 
va rangi jihatdan farqlanishini ,,Perspektiva“ fani o‘rganadi.