tendensiyalarini
prognoIz
qilishga
asoslanadi.
Buning
uchun iqtisodiy xavfsizlikni belgilovchi vaziyat va holatlardagi sababoqibatlari
aniqlanadi. Shuningdek, iqtisodiy xavfsizlikni saqlash va mustahkamlashga mas’ul,
javobgar davlat organlari, taslikilot va muassasalar belgilanadi.
Konsepsiyani ishlab chiqishda iqtisodiy xavfsizlik va tahdidiarning haqiqiy
holatini aniqlash muhim ahamiyatga ega. Iqtisodiy xavfsizlik konsepsiyasida
iqiisodiyolda ijtimoiy ishlab chiqarish hajmi va dinamikasi, iqtisodiy
salohiyatdan foydalanish samaradodigi.
iqtisodiyotning ochiqligi, intellektual
salohiyatning holati, innovatsion darajasi, ijtimoiy-siyosiy barqarorhk, davlatning
ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarga ta’sir ko'rsatish darajasi, mamlakatning ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlanishi tendensiyalarining istiqbolli
prognozlari va ulaming
asosiyustuvorliklari o‘z ifodasini topishi lozim.Iqtisodiy xavfsizlik konsepsiyasi o‘z
iehiga quyidagilarni oladi:
-xavfsizlikni ta’minlash maqsadi va vazifalari;
-ularni amalga oshirish yo'Uaii va usullari;
-oliy hokimiyat va mahalliy hokimiyat organlari, iqtisodiyot tarmoqlari
boshqaruv tizimlari, huquq-tartibot, milliy xavfsizlik organlarining umumdavlat,
hududiy darajadagi iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash bo'yicha vazifalari;
-mavjud va potensial xavfsizlikka tahdidlarni tahlil qilish;
-davlatning xavfsizlikni ta'minlashdagi imkoniyatlari, iqtisodiy resurslardan,
vosita va kuchlardan ratsional foydalanishi nazarda tutiladi;
-iqtisodiy
tahdidlarni
bartaraf
etish,
ularning
oldini
olish va salbiy ta’sirini yumshatish yoilari, vosita va usullari.
Xavfsizlik konsepsiyasi asosida uni ta’minlashning davlat strategiyasi islilab
chiqiladi. Ushbu strategiya tahdidiarning mohiyatini,
obyektlarini indikatori va
ularning oldini olish yoki bartaraf etish mexanizmlarini belgilab beradi:
Iqtisodiy
adabiyotlarda
davlat iqtisodiy strategiyasining uch jihati va tarkibiy qismlari ajratib ko'rsatilgan.
1. Iqtisodiy xavfsizlik va mamlakat hayot faoliyati muhim sohalarining
himoyalanganligini ta’minlaydigan milliy, davlat manfaatlarini aniqlash.
2. Shaxs, jamiyat va davlatning muhim hayotiy manfaatlariga ziyon
keltiradigan iqtisodiy xavfsizlikka tahdidlar va xavf-xatarlarni tavsillash. Bunda
qisqa,
o‘rta
va
uzoq
muddatli
davrlarda
davlat
va
ijtimoiy-
iqtisodiy tizim barqarorligiga zarar yetkazuvchi, salbiy ta’sir ko'rsatuvchi omillar va
sharoitlar aniqlanadi.
3.Iqtisodiy xavfsizlikning turli tahdidlar, xavf-xatarlardan barqaror
himoyalanishini ta’minlashga qaratilgan iqtisodiy siyosatni shakllantirish,
institutsional o'zgarishlarni amalgaoshirish bo‘yicha takliflar
va tavsiyalar ishlab
chiqish.
1.Ushbu
strategiyada
iqtisodiy
xavfsizlik
talablariga
javob
beradigan iqtisodiyotning mezon va parametrlari ham aniqlanadi.
2 Iqtisodiy manfaatlarga va xavfsizlikka tahdidlarning oldini olish va ularni
bartaraf etish hamda yumshatishning ustuvor maqsadiariga quyidagilar kiradi:
- aholining barcha ijtimoiy guruhlari va tabaqalari turmush darajasini oshirish
orqali jamiyat barcha a’zolarining birdamligiga erishish;
- milhy iqtisodiyotga xususiy investitsiyalarni kiritishni rag‘batlantirish.
-investitsion jarayonlarni faollashtinsh;-qat’iy soliq, pul-kredit siyosatini
yuritish, milliy valuta qadrini oshirish va mustahkamlash;
-tashqi
iqtisodiy
faoliyatni
tartibga
solish
va
samarali bojxona nazorat tizimini shakllantirish;
- mamlakat lani va intellektual salohiyati rivojlanishini qo‘llab-quwatlash;
-mamlakat hududlarini ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish, ular o'rtasidagi o‘zaro
hamkorlik aloqalarini kuchaytirish orqali ichki iqtisodiy makomri mustahkamlash;
-xo'jalik
subyektlarining
xalqaro
bozorlarga
chiqishdagi mustaqilligi va erkinligini ta’minlash.
Shuni aytib o'tish joizki, iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlashda iqtisodiy vosita
va chora-tadbirlar bilan bir qatorda korrupsiya, tashkiliy jinoyatchilikka, xufyona
iqtisodiyotga qarshi siyosiy. huquqiy. iqtisodiy. tashkiliy tavsifdagi chora-tadbirlar,
vositalardan ham foydalaniladi. Bunda iqtisodiy boshqaruv organlari huquq-tartibot.
milliy xavfsizlik xizmati, chegara, bojxona
organlari bilan birgalikda
faoliyat
yuritadilar.Iqtisodiy
xavfsizlikni
ta'minlash
uchun
asosiy
shart- sharoitlar quyidagilarda o‘z ifodasini topadi:
-
aholining
sivilizatsion
ehtiyojlari
me'yorida
yashash
imkoniyatining
yaratilishi.
Bu
kishilar
uchun
tanlash
erkinligi
hamda
uzoq
muddat
mehnat
qobiliyatini
saqlagan
holda
faoliyat
yuritish
huquqi
va
majburiyatini
ifodalaydi.
Buning
uchun
bozorning
o'z-o'zini
tartiblash
va
iqtisodiyotni
davlat
tomonidan
tartiblash
mexanizmlari
uyg'unligini
ta’minlashga
xizmat
qiluvchi
rcsurs,
energetik.
transport,
ishlab
chiqarish
va
bozor
infrastrukturalari
shakllantiriladi;
-
xotiijam
yashash
imkoniyatlarining
yaratilishi.
Buning
uchun
favqulodda
noxush
vaziyatlar
vujudga
kclishining
oldini
olish
hamda
ishonchli
axborotga
ega
bo'lish
uchun
iqtisodiy
sharoitlar
vujudga
keltirilishi
lozim
bo'ladi.
Bundan
ko'z-
langan
maqsad,
birinchidan,
iqtisodiy
va
texnogen
xavf-
xatarga
qarslii
turish,
ikkincliidan,
iqtisodiy
jinoyatchilik
va
terrorizmning
kuchayishiga
qarshi
turli
imkoniyatlami
yaratish
hisoblanadi;
- mamlakatning hududiy va iqtisodiy yaxlitligiga xavf soluvchi omillarning oldini
olish. Bu omillar mamlakat hududlari rivojlanishi va aholi turmush darajasidagi
farqlaming kattalashib ketishi tufayli vujudga keladi. Mamlakatning hududiy va
iqtisodiy yaxlitligini ta’minlash uchun birinchidan, yagona iqtisodiy makonni
tashkil etish maqsadida pul va bank tizimini mustahkamlash, moliyaviy va savdo
infratuzilmasini
rivojlantirish;
ikkinchidan,
hududlaming
ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlanish darajalarini bir-birlariga yaqinlashtirishga
qaratilgan oqilona
hududiy siyosatni amalga oshirish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Ushbu shart-sharoitlarni yaratish asosida iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash
mexanizmining asosiy elementlari huquqiy baza, boshqarishning iqtisodiy uslublari
hamda iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish hisoblanadi.Iqtisodiy
xavfsizlikni
ta’minlashning huquqiy bazasini 0‘zbekiston Respublikasi
Konstitutsiyasi va boshqa qonunlar tashkil etadi. Endilikda esa «Xavfsizlik
to'g'risida»gi
qonunni
qabul
qilish
lozim bo'ladi.Davlat iqtisodiyotini tartibga solishning quyidagi yo'nalishlarida ham
faoliyat yuritiladi:
- iqtisodiyotdagi jarayonlarni obyektiv, keng qamrovli monitoringi, shu jumladan,
shaxs, davlat va jamiyatning muhim hayotiy manfaatlariga ichki hamda tashqi
tahdidlarni aniqlash va prognozlashtirish uchun axborotlar bazasini yaratish;
- iqtisodiy manfaatlarga tahdidlaming oldini olish va salbiy oqibatlarini yengish
hamda barham berish bo'yicha jarima va uzoq muddatli chora-tadbirlar kompleksini
ishiab chiqish. Bunda davlatning iqtisodiy xavfsizlik strategiyasini amalga oshirish
bo'yicha faoliyatini muvofiqlashtirish va nazorat qilish chora-tadbirlarining
natijalari baholanadi.Davlatning iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash bo'yicha faoliyati
quyidagilarni o'z ichiga oladi:
- mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy tizimi hamda davlatning barqarorligiga xavf
tug'diruvchi omillarni aniqlash va monitoring qilish;
- ushbu omillarning zararli, salbiy ta’siriga barham
berish yoki yumshatishga
qaratilgan
iqtisodiy
siyosatni
shakllantirish
va
institutsional
o'zgarishlami amalga oshirish.
Dostları ilə paylaş: