Babayeva d. R

16 
Бородич A.M. Методика развития речи детей: Учеб. пособ. для студ.
пед. инс. 2-е изд. -М.: Просвещение, 1981. -С . 101-255.
5-§. Nutqni rivojlantirish metodikasining nazariy asoslari
71

---

Tildan foydalanish - bu ijtimoiy faoliyatning muayyan turi soha- 
sida kishilaming o‘zaro muloqotidir. Hozirgi davr nuqtayi nazaridan 
olib qaralganda quyidagilar eng muhim sohalar hisoblanadi:
- xo‘jalik faoliyat sohasi;
- ijtimoiy-siyosiy faoliyat sohasi;
- maishiy soha;
- uyushtirilgan muloqot sohasi;
- badiiy adabiyot sohasi;
- ommaviy kommunikatsiya sohasi;
- estetik ta’sir ko‘rsatish sohasi;
- xalq og‘zaki ijodiyoti sohasi;
- ilm-fan sohasi;
- ish yuritishning barcha turlari sohasi;
- shaxsiy istiqbol sohasi;
- diniy soha.
Biz ко‘rib chiqayotgan jihatdan olinganda esa eng dolzarbi maishiy 
soha va uyushtirilgan ta’lim sohasidir.
Ko‘p yillik amaliyot shuni ko‘rsatdiki, bolalikda bilingvizm (ikki 
tillilik) bola hayotida har bir tilning tutgan o'rniga, uning ikki tillilik- 
dan qaysi vaziyatlarda va qay darajada foycalanishiga bog‘liq holda 
shakllanadi. Maktabgacha yoshda ikki tillilik shakllanishining qu­
yidagi o‘ziga xos holatlarini ko‘rsatib o‘tish mumkin:
- bola tug‘ilgan paytidan boshlab ikki tilli oilada bir tildan o‘zga 
tilga o‘tib muomala qilish sharoitida tarbiyalanadi;
- bola oilada ona tilida so‘zlashadi, undan tashqarida esa (qo‘shnilar, 
qarindoshlar va boshqa shaxslar bilan) o‘zga tilni o‘zlashtiradi;
-b o la o‘zga tilni aniq maqsadgayo‘naltirilgan mashg‘ulotlarda 
va ulardan tashqari vaqtlarda maktabgacha ta’lim muassasasida egal- 
laydi.
Psixolingvistik adabiyotlarda yozilishicha, haqiqiy ikki tillilik 
faqat odam hech bo‘lmaganda bitta tilda har qanday fikrni mos 
tarzda ifodalashga qodir b o ig a n taqdirdagina rivojlanadi. Agarda 
nutq bironta tilda ham to ‘laqonli shakllanmagan bo‘lsa, bu holda 
fikr tuzilmasi buzilib ketadi va o ‘z fikrini ifodalashga bo‘lgan 
intilish muvaffaqiyatsizlikka uchraydi, bu esa nafaqat psixologik