Backup of Uz Qabigi

§10.9. Göy cisimlərinin bucaq ölçülərinə görə xətti ölçülərinin təyini
Göy cisimlərinin Yerdən görünən bucaq ölçülərinə (bucaq radiusu və ya bucaq diametri) görə onlarm xətti ölçüləri-ni təyin etmək olar. Şəkil 10.7-də ixtiyari М göy cisminin bucaq radiusu р_М, xətti radiusu r_M, üfüqi ekvatorial parallaksı

p_M, Yerin xətti radiusu R©, Yerlə M göy cismlərinin mərkəzlə-

ri arasındakı məsafə isə r ilə göstərilmişdir.

Şəhil 10.7. Göy cisimlərinin bucaq ölçülərinə görə xətti ölçülərinin təyini

о

Şəkildə TMO' düzbucaqlı üçbucağından yaza bilərik ki, М göy cisminin xətti radiusu

Гм=г sin рм. (10.24)

olar. Digər tərəfdən TOM düzbucaqlı üçbucağından Yerin ra-diusu üçün yaza bilərik ki,

R©=r sin рм. (10.25)

Əgər (10.25)-i (10.24)-də nəzərə alsaq

r_M=^S~^-K (Ю.26) sınp_M

olar. Aydındır ki, р_М və p_M kiçik bucaqlar olduğundan

(10.26)-nı

kimi yaza bilərik. Buradan göy cisminin üfüqi ekvatorial pa-rallaksına və bucaq radiusuna görə onun xətti radiusunu təyin edə bilərik. Məsələn, Ay üçün günlük parallaks р₃=57', bucaq

radiusu r,= 15'.5 və Yerin ekvatorial radiusu R©=6378 km ol-duğundan Ayın xətti radiusu

15^5 _6378km^_{1?38 km} ⁵ 57'

olar.

Göy cismlərinin müxtəlif radiuslarını və ya diametrlə-rini ölçməklə onların forması haqqında məlumat almaq olar. Belə ölçmələr göstərmişdir ki, Mars, Yupiter, Saturn və Uran da Yer kimi qütblərdən basıqdır.

XI FƏSİL