Backup of Uz Qabigi

§ 12.2. Sarsıdıcı qüvvə və sarsıdıcı təcil

İxtiyari P₁ planetinin hərəkətinin sarsılmasma baxaq. Fərz edək ki, şəkil 12.1- də G -Günəş, P₁ - hərəkətinə baxdı-ğımız planet və P_{2 -} sarsıdıcı təsir göstərən planetdir. Şəkildə r₁ və r₂ uyğun olaraq P₁ və P₂ planetlərinin heliosentrik mə-safələri, r isə P₁ və P₂ planetləri arasındakı məsafədir.

w₂

Şəhil 12.1. Sarsıdıcı təcil

Aydındır ki, P₁ planetinin Günəşin cazibə qüvvəsindən al-dığı təcil

_,

Günəşin isə P1 planetinin cazibə qüvvəsindən aldığı təcil

M,

w,=G:
olar. Əgər P₂ planetinin sarsıdıcı təsiri olmasaydı P₁ planeti Günəş ətrafında

1VF+M,

w_n =w₀ -w, = G
nisbi təcili ilə Kepler qanunlarına görə hərəkət edərdi. Fakin P1 planeti P2 planetinin cazibəsindən

м

г

təcili, Günəş isə P2 planetinin cazibəsindən

М₂

w₂=G —

təcili alar. Burada М0, М₁ və М₂ uyğun olaraq Günəşin, P₁

planetinin və P₂ planetinin kütlələridir. Burada, w1 və w₂ tə-

cilləri sarsıdıcı təcillərdir.

Aydındır ki, P1 planetinə təsir edən yekun sarsıdıcı təcili

hesablamaq üçün wj və w₂ təcillərini vektorial olaraq topla-

maq lazımdır. Onun üçün w₂ təcilini özünə paralel, lakin əks

istiqamətdə P₁ -ə köçürmək və w2 = -w₂ və w[ vektorlarını

toplamaq kifayətdir.

Äydındır ki, w₂ və w2 əks istiqamətlərə yönəldiyindən

sarsıdıcı təcil sarsıdan planetin Günəşə və hərəkətinə baxdığımız planetə göstərdiyi təcil vektorlarının fərqi-nə bərabər olacaqdır.
Şəkildən göründüyü kimi

w_sWlcl=w;+f-wj

sarsıdıcı təcil sarsıdıcı P2 planetinə doğru yönəlmir.

Göstərmək olar ki, Günəş, hərəkətinə baxdığımız planet və sarsıdıcı planet bir düz xətt üzərində olsa və planetlər Gü-nəşdən eyni tərəfdə yerləşsə yekun sarsıdıcı təcil sarsıdıcı pla-netə doğru yönəlir. Planetlər Günəşlə bir düz xətt üzərində Günəşdən əks tərəflərdə olduqda isə sarsıdıcı təcil sarsıdıcı planetdən əks tərəfə yönəlir.