Backup of Uz Qabigi

§12.4. Qabarma və çəkilmələr

Məlumdur ki, Yer səthinin təxminən 70%-i su ilə (dəniz-lər və okeanlarla) əhatə olunub. Sadəlik üçün fərz edək ki, şə-

_e

ŞəkiLUJ. Qabarma və çzkilmz

kil 12.3 -də göstərildiyi kimi Yer hər tərəfdən su qatı ilə əhatə olunub.

Şəkildə Т-Yer, L -Ay, R© - Yerin radiusu və r₃ - Ayın

geosentrik məsafəsidir. Yerin kütləsini M©, Ayın kütləsini isə

M ilə işarə edək.

Aydındır ki, bərk Yerin hər bir hissəciyi Ay tərəfindən cəzb olunur və təcil alır. Bu təcillərin əvəzləyicisini W_T ilə işa-

rə edək. Su qatının da hər bir hissəciyi Ayın cazibəsindən tə-cil alar. Su qatının A nöqtəsindəki hissəciklərin aldığı təcillə-rin əvəzləyicisini w_A, B nöqtəsindəki hissəciklərin aldığı təcil-

lərin əvəzləyicisini w_B , F və D nöqtələrində bu təcilləri uyğun

olaraq w_F və w_D ilə işarə edək. Aydındır ki, bərk Yerin Ay-

və


olar. Şəkildən göründüyü kimi





A və B nöqtələrində isə su kütləsinin Aydan aldığı təcil uyğun olaraq

w_R =G-

M

Su kütəlsinin A nöqtəsində nisbi təcili

dan aldığı təcil

və ya nəzərə alaraq ki, R© <3

w_A -w_T *2GM —f- (12.6) r

olar.

Bu nisbi təcil Aya doğru yönəldiyindən Ayın təsiri ilə A nöqtəsində su qatı Aya doğru qabarır, başqa sözlə qabarma müşahidə olunur.

Həmin qayda ilə taparıq ki, B nöqtəsində

W_B - W_T « -2GM % (12.7) r

olar. Deməli, B nöqtəsində nisbi təcil əks tərəfə yönəlir, yəni su qatı Yerdən dala qalır.