Baholash ishi va investitsiyalar
Yüklə 472,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
6 1. Milliy iqtisodiyot taraqqiyotida investitsiya loyihalarining o’rni va ahamiyati Mamlakatimiz mustaqilikka erishib, bozor munosabatlarini shakllantirayotgan ekan, iqtisodiyotni jadal rivojlantirish eng asosiy omillardan biri bo’lgan investitsiya siyosatiga bog’liqdir. Investitsiya siyosatining samaradorligini ta’minlash iqtisodiyotning ustuvor yo’nalishlari va hozirgi kun talablariga javob beradigan mukammal investitsiya dasturini ishlab chiqishni talab etadi. Shu bois ham mustaqillikning dastlabki kunlaridanoq investitsiyalarni, xususan, xorijiy investitsiyalarni ustuvor investitsiya loyihalariga jalb qilishga alohida e’tibor berildi. Investitsiya faoliyatining erkinligi va rivojlanishini ta’minlash maqsadida uning huquqiy asosini mustahkamlash uchun “Investitsiya faoliyati to’g’risida”gi, “Chet el investitsiyalari to’g’risida”gi, “Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish choralari to’g’risida”gi Qonunlar qabul qilindi va ularga tegishli o’zgartirishlar kiritildi. Mazkur qonunlar xorijiy investitsiyalarni jalb qilishni, xorijiy sheriklar bilan hamkorlikni mustahkamlashni va rivojlantirishni, ustuvor investitsiya loyihalarini amalga oshirishni va mamlakatda investitsion faollikni oshirishni rag’batlantirishga yo’naltirilgan. Investitsiya loyihalari, avvalo, ustuvor tarmoqlarga, ya’ni neft va ximiya sanoati, transport, energetika, er osti qazilma boyliklarini ishlab chiqarishga, qurilish, telekommunikatsiya tarmoqlariga, qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishga va ularni keng qayta ishlashga, turizm sohasini rivojlantirishga qaratilishi lozim. Mazkur investitsiya loyihalarini amalga oshirish uchun, eng avvalo, qulay investitsiya muhiti barpo etilishi lozim bo’ladi. Qulay investitsiya muhiti investorning u yoki bu davlat iqtisodiyotiga mablag’ sarflash uchun shart-sharoitlarning qulayligini, ya’ni siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy sharoitlarning yaratilganligini baholashdagi barcha hisob-kitoblar majmuasini o’z ichiga oladi. 7 Har bir mamlakatdagi investitsiya muhiti, birinchi navbatda, uning siyosiy barqarorligidadir. Xuddi ana shu omil chet ellik investorlarning boshqa mamlakatga uzoq muddatli shartnomalar asosida resurslarni kiritish imkoniyatini beradi. Investitsiya muhitiga ta’sir etuvchi omillardan yana biri huquqiy-me’yoriy hujjatlarning mavjudligidir. Bu esa investorning investitsiya faoliyatini amalga oshirish uchun kafolat vazifasini bajaradi. O’zbekistonda investitsiya siyosatining asosiy tamoyillari bo’lib quyidagilar hisoblanadi: - ishlab chiqarishni texnik jihatdan qurollantirish va modernizatsiyalash, yangi ish o’rinlarini yaratish asosida iqtisodiy o’sish barqarorligini ta’minlash; - vazirliklar, kontsernlar, korporatsiyalar va iqtisodiyotning boshqa bo’limlari ishtirokida va adres dasturlariga qat’iy rioya qilgan holda moliyalashtirishning barcha manbalari hisobidan markazlashgan va markazlashmagan kapital qo’yilmalar hajmini aniqlash; - iqtisodiy samaradorlikni ta’minlash maqsadida eksportga mo’ljallangan va import o’rnini bosuvchi loyihalar nuqtai nazaridan ustuvor investitsiya takliflari ro’yxatini ishlab chiqish va chuqur ekspertizadan o’tkazishlarni ta’minlash; - iqtisodiyotning turli sohalarini rivojlantirishda investitsiyalarni amalga oshirishni tenderlar asosida o’tkazish. Respublikamiz investitsiya siyosatining ustuvorligi, eng avvalo, investitsiyalarni iqtisodiyotni tarkibiy jihatdan qayta qurish va texnik yuksaltirishga, shuningdek, korxonalarning asosiy fondlarini modernizatsiya qilish (yangilash, zamonaviylashtirish) va qayta qurollantirishga yo’naltirish kerak. Iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlarini rivojlantirish uchun xorijiy investitsiyalarni jalb qilish siyosati mavjud mablag’lardan, vaqtdan va imkoniyatlardan samarali foydalanishga, turli xil risklarni, mavjud shart- sharoitlarni hisobga olgan holda boyliklarni samarali joylashtirishga va shu yo’l 8 bilan respublika iqtisodiyotini ko’tarishga, uning jahon iqtisodiy tizimiga qo’shilishiga, chet el investitsiyalarining kirib kelishini rag’batlantirish yo’li bilan investitsiyalarni, ko’proq, iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlariga jalb qilishga hamda ulardan samarali foydalanishga qaratilgan. Bugungi kunda xorijiy investitsiyalarni jalb qilishning bir qancha shakllari mavjud. Bulardan: - ulush qo’shib qatnashishi orqali qo’shma korxonalarni tashkil etish; - 100% mol-mulk xorijiy investorga tegishli bo’lgan xorijiy korxonalarni tashkil etish; - yirik xorijiy kompaniya va firmalarning sho’ba korxonalari va filiallarini tashkil etish; - kontsessiya va lizing sharnomalari tuzish; - tenderlar e’lon qilish; - erkin iqtisodiy hududlar tashkil etish; - moliyaviy aktivlarni sotish va sotib olish. Ma’lumki, xorijiy investitsiyalar bir iqtisodiyot sub’ekti kapitalini boshqasiga bog’lab qo’yish bo’lib, buning natijasida mamlakatlar va mintaqalar bo’ylab kapital ko’chishi yuz beradi. Chet el investitsiyalarining jalb etilishi kapital import qiluvchi mamlakatda soliq, ijara, barqaror valyuta tushumlari, asosiy fondlarning va shu kabilarning ko’payishi evaziga milliy daromadning o’sishini ta’minlab beradi. Mamlakatga chet el investitsiyalarining kirib kelishi tabiiy va mehnat resurslarining arzonligiga va boshqa shart-sharoitlarga asoslanadi. Shuning bilan birga ular iqtisodiyotda yangi investitsiya loyihalarining amalga oshirilishini ta’minlash orqali ularga yangi malaka, texnologiyalar, “nou-xau”, boshqaruv tajribasi, tejamkorlik mahoratlarini va boshqa moddiy va nomoddiy boyliklarni kiritadilar. Chet el investitsiyalarining mamlakat iqtisodiyotiga jalb etilishi uning iqtisodiy imkoniyatlarining kengayishini tezlashtiradi va iqtisodiy qudratining oshishini ta’minlashga xizmat qiladi. So’nggi yillarda iqtisodiyotda faol amalga oshirilayotgan tuzilmaviy o’zgarishlar va modernizatsiyalash jarayoni investitsion faollikni ta’minladi. 9 Iqtisodiyotdagi investitsiya hajmining yildan-yilga sezilarli ravishda o’sib borishi hamda muqarrar ravishda milliy ishlab chiqarish hajmining o’sishi orqali o’zining ijobiy natijalarini ko’rsatishiga imkon yaratmoqda. Davlat tomonidan investitsion faoliyatni rivojlantirishga berilgan e’tibor va qo’llab-quvvatlanshi natijasida yali ichki mahsulot (YaIM) hajmi va investitsiyalar miqdori o’sish sur’atlariga ega bo’ldi. O’zbekiston Respublikasi asosiy kapitalga yo’naltirilgan investitsiyalar miqdori 2007-2015 yillar oralig’ida o’sish tendentsiyasisha ega bo’lgan. Buni 1- jadval ma’lumotlaridan ko’rish mumkin. Yüklə 472,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|