Bakı Texniki Kollecinin müəllimi Hüseynli

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 YOL-NƏQLIYYAT HADISƏLƏRI HAQQINDA STATISTIKA 
MƏLUMATLARININ ANALIZI 
Hər bir konkret YNH-nin baş verməsi təsadüfi bir hadisədir. Buna 
baxmayaraq YNH haqqında böyük həcmli statistika məlumatlarının analizi 
nəticəsində onların baş verməsinin ümumi qanunauyğunluqlarını müəyyən etmək 
olar. YNH materiallarının öyrənilməsinin əsas üç istiqamətini göstərmək olar: 
1. Müəyyən bir inzibati ərazi və ya nəqliyyat sistemində qəzalılıq 
vəziyyətinin (qəzalılıq səviyyəsinin) qiymətləndirilməsi və hərəkətin təşkili üzrə 
aparılan tədbirlərlə əlaqədar olaraq onun dəyişməsinin istiqamətlərinin müəyyən 
edilməsi. 
2. YNH-ni yaradan səbəb və amillərin müəyyən edilməsi və onların aradan 
qaldırılması üçün tədbirlərin işlənməsi. 
3. YNH-nin ən çox baş verdiyi yerlərin və yol sahələrinin (qəzalılıq 
“ocaqlarının”) ayrılması. 
Göstərilən üç istiqamətə uyğun olaraq YNH-nin analizinin üç üsulu 
mövcuddur. Bunlar aşağıdakılardır: 
-kəmiyyət analizi; 
-keyfiyyət analizi; 
-topoqrafik analiz. 
Kəmiyyət analizində
müəyyən rəqəm göstəriciləri əldə edilir, illər və digər 
təqvim müddətlərində qəzalılıq vəziyyətini müqayisə etmək və onun dəyişməsinin 
istiqamətini aşkar etmək imkanı yaranır. Sadə kəmiyyət analizində YNH-nin 
ümumi sayı, ölən və yaralanan adamların sayı müəyyənləşdirilir. Kəmiyyət 
analizində əsas göstərici YNH nəticəsinin ağırlığıdır.
YNH-nin ağırlıq əmsalı 
а
к
müəyyən təqvim müddətində ölən adamların 
sayının 
ю
н
yaralananların sayına 
й
н
olan nisbəti ilə müəyyən edilir: 
й
ю
а
н
н
к
=
Təcrübələrdə bir çox hallarda YNH-nin xüsusi göstəricisi kimi 10000 nəfər 
əhaliyə, 1000 nəqliyyat vasitəsinə, 1000 sürücüyə, 1 km uzunluğunda yol sahəsinə, 
nəqliyyat vasitəsinin 1 mln. km yürüşünə düşən ölən adamların sayından istifadə 
edirlər. Yuxarıda göstərilənlərdən ən obyektivi sonuncudur. Çünki o, YNH-nin baş 
vermə ehtimalını müəyyən edən göstərici, yəni nəqliyyat vasitələrinin yürüşü ilə 
ölçülür. Burada qeyd etmək yerinə düşər ki, fərdi minik avtomobilləri nəqliyyat 
təşkilatları avtomobillərinə nisbətən ildə 3-12 dəfə az yürüş edirlər. 
Nisbi qəzalılıq göstəricisi aşağıdakı düsturla hesablanır: 


=

Л
10
н
к
6
г
, (6.1) 

---

burada 

н
- baxılan müddətdə YNH-nin sayıdır; 

Л
-həmin müddətdə nəqliyyat vasitələrinin ümumi yürüşü, km.
l
а
Н
365
Л

=

, 
Uzunluğu 
l
, sutkalıq hərəkət intensivliyi 
а
Н
olan magistralda ilboyu ümumi 
yürüşü 

Л (km) aşağıdakı düsturla hesablamaq mümkündür: 
л
Н
365
10
н
к
а
6
YNH
г



=
; 
YNH-nin