Bakı Texniki Kollecinin müəllimi Hüseynli

yol hərəkəti haqqında Konvensiya, yol 
nişanları və siqnalları haqqında protokol sənədləri
. Bu müqavilələr yol 
hərəkətinin təşkili və qaydalarına xüsusi tələblər qoyurdu. 
1949-cu il Konvensiyasının məqsədi beynəlxalq yol hərəkətinin inkişafı və 
onun təhlükəsizliyinə təsir göstərmək idi. 1949-cu il Konvensiyasına inkişaf etmiş 
ölkələrin əksəriyyəti qoşuldu. Bu Konvensiya və protokola keçmiş SSRI 1959-cu 
ildə qoşuldu. Konvensiya, əsasən, üç qrup məsələlərə baxdı: 
-xarici dövlətlərə getdikdə sürücüyə, avtomobilə və uyğun sənədlərə qoyulan 
tələblər; 
-hərəkət təhlükəsizliyinin təmini məqsədilə hərəkət iştirakçılarına qoyulan 
əsas tələblər; 
-hərəkət təhlükəsizliyinin nəqliyyat vasitələrinə qoyduğu texniki tələblər. 
a) 
b) 
c) 
d) 

---

“Yol nişanları və siqnalları haqqında protokol” yol nişanları və göstəriciləri 
sistemini, hərəkət hissəsinin nişanlanma qaydalarını və svetofor siqnalları haqqında 
əsas qaydaları müəyyən etdi. Qeyd etmək lazımdır ki, 1949-cu il protokolu Avropa 
ölkələrində qəbul edilmiş yol nişanlarına istinad etdiyindən, Konvensiya 78 ölkə 
tərəfindən qəbul edildiyinə baxmayaraq protokolu cəmi 38 dövlət təsdiq etdi. Belə 
ki, Amerika ölkələri nisbətən başqa yol nişanları sisteminə malik olduqlarından 
protokola qoşulmadılar. 
1964-cü ildə BMT-nin Avropa iqtisadi komissiyasının işgüzar orqanları 
çərçivəsində keçmiş SSRI-nin iştirakı ilə yol hərəkətinin təşkili üzrə yeni əsas 
sənədlər işlənməyə başlandı. Bu iş BMT-nin 1968-ci ildə Vyanada keçirilmiş yol 
hərəkəti üzrə konfransı ilə başa çatdı. Burada “Yol hərəkəti haqqında Konvensiya”, 
“Yol nişanları və siqnalları haqqında Konvensiya” sənədləri qəbul edildi. 1968-ci il 
Konvensiyası nəinki, relssiz mexaniki nəqliyyat vasitələrinin və piyadaların, 
həmçinin tramvay, velosipedçi, əlil arabalarının, canlı nəqliyyat vasitələrini idarə 
edən və malqara aparan şəxslərin hərəkət qaydalarını müəyyən etdi.
Beynəlxalq Konvensiyalardan başqa müəyyən qrup ölkələr arasında regional 
müqavilələr də bağlanmağa başladı ki, bunlar hər bir ölkənin şəraitinə daha uyğun 
oldu. Buna yol hərəkəti haqqında Avropa müqaviləsini misal göstərmək olar.
Göstərilən tipik sənədlərə baxmayaraq müxtəlif ölkələrin sənədlərində 
müəyyən fərqlər mövcuddur. Bu, onların avtomobilləşmə səviyyəsi, 
qanunvericiliyi, hərəkətin nizamlanma texnikasının inkişafı və həmçinin yerli 
adətlərinin müxtəlif olması ilə izah edilir. Hal-hazırda ABŞ-da vahid yol hərəkət 
qaydaları mövcud deyildir.
1961-ci ilə qədər keçmiş SSRI-də vahid hərəkət qaydaları yox idi. Ölkənin 
avtomobilləşmə səviyyəsinin artması ilə sürücü kadrlarının hazırlanmasının 
qaydaya salınması və hərəkətin təşkilinin təkmilləşdirilməsi məqsədilə 1961-ci ildə 
vahid yol hərəkət qaydaları yaradıldı.
1965-ci ildə bu hərəkət qaydalarına yenidən baxıldı və 1970-ci ildə bir sıra 
əlavələr edildi. 
Keçmiş SSRI-də 1973-cü ildə qəbul edilmiş “Yol hərəkəti qaydaları” ilk dəfə 
ümumdünya terminologiyasını özündə əks etdirdi. 1980-cı ildə “Yol hərəkəti 
qaydaları”na yenidən baxıldı və yeni redaksiyada SSRI DIN tərəfindən təsdiq 
edildi.
Burada əsas dəyişiklik ondan ibarət oldu ki, qaydalara yeni DÜIST 10807-70 
əlavə olundu. Burada da yol nişanlarının sayı artırıldı, qaydaya salındı və həmçinin, 
DÜIST 23457-79 nəzərə alındı. 
Hazırkı yol hərəkət qaydaları belə bəzən elə əmrlər nəzərdə tutur ki, onlar 
sürücülərdən subyektiv qiymətləndirmə tələb edir. Belə tələblərə misal olaraq 
hərəkət sürətindən asılı olaraq sürüçünün ara məsafəsini seçməsini, nizamlanmayan 
piyada keçidlərində piyadalar yolu o vaxt keçə bilərlər ki, onlar yaxınlaşan 
nəqliyyat 
vasitəsinə 
qədər 
olan 
məsafəni 
və 
onun sürətini düzgün 
qiymətləndirsinlər, keçmənin təhlükəsizliynə əmin olsunlar və s. göstərmək olar. 
Təcrübələr göstərir ki, belə subyektiv tələblər bir çox hallarda kobud səhvlərlə 
nəticələnir.
Ona görə də hərəkətin təhlükəsizliyini təmin etmək problemini həll etmək 

---

üçün qaydaları ardıcıl olaraq təkmilləşdirməklə yanaşı, bir tərəfdən hərəkət 
qaydaları haqqında sürücü və piyadalara texniki vasitələrlə maksimum məlumat 
vermək, digər tərəfdən isə qaydaları təbliğ etməyin üsul və formalarını 
təkmilləşdirmək lazımdır.
Mövcud qaydaların lazımi etibarlığa malik olmaması səbəbin-ən hal-hazırda 
dünyanın bütün ölkələrində əsas qayda pozğunluğu sürətin artırılması, yəni verilmiş 
hərəkət şəraitinə uyğun olaraq sürətin düzgün seçilməməsidir. Məhz bu səbəbdən 
də hərəkətin təşkilində əsas istiqamətlərdən biri hərəkət sürətinin normalaşd-
ırılmasıdır. Sürücünün subyektiv qərarlarını azaltmaq məqsədi ilə bu zaman 
teleidarə olunan nişanlar, xüsusi qaydalar, radio və s. istifadə olunur. 
Azərbaycan Respublikası öz müstəqilliyini əldə etdikdən sonra ilk dəfə 
olaraq 1998-ci ildə “Yol hərəkəti haqqında” Azərbaycan Respublikasının 
Qanununu qəbul etdi. Bu qanunda beynəlxalq sənədlər və müasir Avropa 
standartları öz əksini tapdı.