Bakı Texniki Kollecinin müəllimi Hüseynli

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
DÖVLƏT YOL POLİSİ HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT 
1935-ci ildə SSRI Xalq Komissarları soveti (XKS) yanında qrunt və şosse 
yolları və avtomobil nəqliyyatının mərkəzi idarəsi sistemində avtomobil 
nəqliyyatının istismarına dövlət nəzarəti edən orqan kimi SSRI Dövlət avtomobil 
müfəttişliyi yaradıldı. Onun ilk iş təcrübəsi göstərdi ki, avtomobilləşmənin inkişafı 
dövründə ancaq texniki nəzarət kifayət deyildir. Bununla əlaqədar olaraq SSRI 
XKS-nin 3 mart 1936-cı il tarixli qərarına əsasən DAM SSRI DIXK-nin fəhlə-
kəndli milisinin baş idarəsinin tərkibinə daxil edildi. 1936-cı ilin iyulunda SSRI 
XKS-nin qərarına əsasən DAM haqqında ilk qaydalar təsdiq edildi. Bu qaydalarda 
onun fəaliyyətinin aşağıdakı əsas məsələləri müəyyən edildi: 
-qəzalarla və avtomobil nəqliyyatının xüsusi (oğurluq) məq-sədlə istifadə 
olunmasına qarşı mübarizə; 
-avtomobil nəqliyyatının istismarının texniki norma və göstəicilərinin 
işlənilməsi: 
-sürücü kadrlarının hazırlanması və tərbiyə edilməsinə nəzarət; 
-avtomobil parkının keyfiyyət və kəmiyyətcə qeydiyyatı. 
Qaydalar, həmçinin, DAM-ın vəzifələrini və dövlət avtomobil müfəttişlərinin 
hüquqlarını müəyyən etdi. Beləliklə, DAM-ın işi əsasən, avtomobillərin qəzasız 
istismarının təmin edilməsinə, onların texniki vəziyyətlərinin yaxşılaşdırılmasına və 

---

sürücü kadrlarının peşəkarlığının yüksəldilməsinə yönəldildi.
Respublikalarda avtomobil nəqliyyatı nazirliklərinin yaranması ilə DAM-ın 
funksiyaları bir qədər dəyişdirildi. O, aşağıdakı vəzifələrdən azad edildi: 
avtoistismar materiallarının sərfi üzrə texniki normaların işlənməsi; avtomobil 
parkının iş göstəricilərinin işlənməsi; sürücülərin hazırlanması ilə əlaqədar 
funksiyaları məhdudaşdırıldı. 
Bunun əksinə olaraq YNH-nin qarşısının alınması və hərəkətin nizamlanması 
üzrə işlərin əhəmiyyəti artırıldı. Bir sıra böyük şəhərlərdə (Moskva, Leninqrad, 
Kiyev) küçə hərəkətinin nizamlanması üzrə şöbələr, avtomagistrallarda isə yol 
milisi bölmələri yaradıldı.
DAM-ın işinin təkmilləşdirilməsində əsas addım 1969-cu ildə atıldı ki, bu da 
özünü müttəfiq və muxtar respublika DIN-in DAM idarələrində, diyar və şəhər 
icraiyyə komitələrinin daxili işlər idarələrində (DII) yol hərəkətinin təşkili üzrə 
bölmələrin (hazırda, yol-nəzarət bölmələri adlanır) yaradılmasını göstərdi. 
DAM-ın göstərilən bölmələri birbaşa yol hərəkəti xidmətinə aiddir. Bunların 
üzərinə aşağıdakı vəzifələr qoyuldu: 
-yol hərəkətinin öyrənilməsi; 
-hərəkətin təşkilinin yaxşılaşdırılması üzrə tədbirlərin hazırlanması; 
-müxtəlif təşkilatlar tərəfindən təqdim olunan müvafiq layihə sənədlərinin 
razılaşdırılması; 
-hərəkətin təşkili məsələləri üzrə komissiya və texniki şuraların işində iştirak 
etmək; 
-yol hərəkəti qaydaları və digər normativ sənədlər üzrə müəyyən olunmuş 
hərəkətin təşkili qaydalarına əmək olunmasına nəzarət etmək; 
-qabaritdən kənar yüklərin daşınmasına və yollarda müxtəlif işlərin 
aparılmasına icazə vermək. 
DAM bölmələri yol nəzarəti üzrə öz funksiyalarını yol, nəqliyyat, 
kommunal, layihə, memar-planlaşdırma, elmi-texniki təşkilatların, həmçinin ali və 
orta ixtisas təhsili müəssisələrinin iştirakı ilə yerinə yetirirlər. 
1972-ci ildə avtomobilləşmənin inkişafı ilə əlaqədar olaraq DIN orqanları 
sistemində, DAM-ın tərkibinə daxil olan, xüsusiləşdirilmiş quraşdırma-istismar 
bölmələri (XQIB) yaradıldı və onlar DAM-ın yol-nəzarət şöbəsinin rəhbərliyi 
altında işləyirlər. 
Hazırda, “Siqnal”istehsalat layihə istismar idarəsi adlanan bu bölmə 
YHTNV-nin layihələndirilməsi, hazırlanması (alınması), quraşdırılması, istismarı 
və təmiri işlərini yerinə yetirirlər. DAM yol hərəkətinin təhlükəsizliyinə aid olan 
qaydalar, normativlər, standartlar hazırlayır və ya onların digər təşkilatlar 
tərəfindən hazırlanmasında iştirak edir, onların yerinə yetirilməsinə nəzarət edir. 
Bütün nəqliyyat vasitələrinin konstruksiya layihələri hərəkətin təhlükəsizliyi 
cəhətdən DAM ilə razılaşdırılmalıdır. DAM-ın nümayəndələri yeni hərəkət tərkibi 
növlərinin dövlət sınaqlarında iştirak edirlər. Dövlət Avtomobil Müfəttişliyinin əsas 
vəzifəsi hərəkətin təhlükəsizliyi və avtomotonəqliyyat vasitələrindən istifadə 
olunmasının səmərəliliyini artırmaq məqsədi ilə yol hərəkətinin təşkilini 
təkmilləşdirməkdir. 
Yol–istismar müəssisələri nəzdindəki və avtonəqliyyat müəssisələrindəki 

---

hərəkətin təhlükəsizliyi xidmətləri yuxarıda göstərilən məsələlərin həllində DAM-a 
yaxından kömək edirlər. ANM-in hərəkətin təhlükəsizliyi xidməti hərəkət 
şəraitlərini tədqiq edir, hərəkətin təşkili və yol şəraitlərinin yaxşılaşdırılması üzrə 
tədbirlər işləyir, həmçinin, sürət reжiminin normalaşdırılması və ona əməl 
olunmasına nəzarətdə iştirak edirlər.
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 1993-cü il 19 fevral tarixli 
qərarı ilə “Yol hərəkəti təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üzrə respublika 
komissiyası haqqında” əsasnamə təsdiq edilmişdir. Komissiyanın aşağıdakı 
vəzifələri müəyyənləşdirilmişdir: 
-respublikanın şəhər və rayonlarının icra hakimiyyətləri, nazirliklər, idarələr 
və digər təşkilatlarla birlikdə qəzaların qarşısının alınması üzrə fəaliyyətin üstün 
istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi; 
-respublikada, şəhərlərdə, rayonlarda, nazirliklərdə, idarələrdə və digər 
təşkilatlarda avtonəqliyyatda travmatizmin qarşısının alınması sahəsində tədbirlərin 
səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi, bu işin məhsuldarlığının artırılması üçün 
təkliflər işlənib hazırlanması. 
Əsasnamədə komissiyanın yerinə yetirdiyi funksiyalar və onun hüquqları 
göstərilmişdir. 
Ağır nəticələrə səbəb olmuş YNH-ni, yaxud digər təxirəsalınmaz məsələləri 
müzakirə etmək zərurəti yarandıqda Respublika komissiyasının növbədənkənar 
iclası çağırılır. 
Hərəkətin təhlükəsizliyinin təmini üzrə bütün fəaliyyətlərin əsasını YNH-nin 
dəqiq qeydiyyatı və analizi təşkil edir. Bu qey-diyyat DAM, avtonəqliyyat 
müəssisələri və yol–istismar təşki-latlarında aparılır. DAM-da hər bir YNH-yə 
müvafiq sənədlər hazırlanır və “YNH-nin qeydiyyat vərəqi” doldurulur. DAM-da 
elə YNH-yə tam sənədlər hazırlanır ki, hadisə nəticəsində insan ölümü və ya 
xəsarəti baş verir. 
Keçmiş SSRI-də DAM-ın YNH haqqındakı məlumatlarını yığmaq, işləmək 
və analiz etmək üçün vahid avtomatlaşdırılmış sistem yaradılmışdır ki, onun da 
əsasını “YNH-nin qeydiyyat vərəqi” təşkil edir. Bu vərəq iki nüsxədə doldurulur ki, 
bunlardan biri rayon və ya şəhər daxili işlər şöbəsində saxlanır, digəri isə mərkəzə 
məlumat verən DAM-ın ərazi idarələrinə (DIŞ-in DAM idarələri, şöbələri, DII) 
göndərilir. DAM-ın ərazi idarələrinə daxil olan vərəqlərə baxılır, məntiqi analiz 
edilir, kodlaşdırılır və kod (rəqəm) yazıları vərəqin xüsusi kod bölməsinə 
köçürülür. Kodlaşdırılmış vərəqlər teleqraf və ya teletayp vasitəsilə SSRI DIN-ın 
Baş qeydiyyat və məlumat elmi-tədqiqat mərkəzinin hesablama mərkəzinə 
göndərilirdi. Alınmış məlumatlar analiz edilir və ümumiləşdirilir. 
Müasir dövrdə respublikamızda bu qaydalar, əsasən, dəyişmə-mişdir.