Bakı Texniki Kollecinin müəllimi Hüseynli

 
YOL HƏRƏKƏTİ HAQQINDA NORMATİV SƏNƏDLƏR 
Yol hərəkətinin özünəməxsus xüsusiyyətləri və ilk növbədə onun 
iştirakçılarının kütləviliyi hərəkətin mərkəzləşmiş şəkildə idarə olunmasını 
çətinləşdirir. Ona görə də hərəkət iştirakçılarının fəaliyyətinin uyğunluğunu təmin 
etmək və yollarda yaranan təhlükəli mübahisəli vəziyyətləri aradan qaldırmaq üçün 
müfəssəl hərəkət qaydalarının yaranması tələb olunur. Hərəkət qaydalarının köməyi 
ilə yol hərəkətinin təşkili bütün hərəkət şəraitləri və vəziyyətlərini əhatə edərək 
xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Hərəkət qaydaları ancaq xüsusi mühəndis-təşkilati 
tədbirlər və hərəkət iştirakçılarının şəraiti düzgün qavraması və qiymətləndirməsini 
asanlaşdıran texniki vasitələrlə birlikdə səmərəli şəkildə təsir göstərə bilər. 
Yol hərəkəti yaranan vaxtlarda, yəni hələ heç bir texniki nizamlama vasitələri 
olmadıqda, yol hərəkətinin təşkilinin yeganə elementi insanların yollardan istifadə 
qaydalarını müəyyən edirdi.
Belə qaydalar bir neçə əsr bundan qabaq yaranmağa başlamış və canlı 
nəqliyyat vasitələrinin hərəkətini qaydaya salmaq üçün istifadə olunmuşdur. 
Avtomobillərin meydana gəlməsi hərəkət təhlükəsizliyinə diqqəti artırmağı 
və xüsusi qaydaların yaranmasını tələb etdi. 

---

 Avtomobillərin hərəkət qaydaları tarixdə ilk dəfə olaraq 1896- cı ildə 
Ingiltərədə yaradılmışdır. XX əsrin birinci on illiyində Rusiyada avtomobillərin 
hərəkətinə müəyyən tələblər qoyan ilk məsul qaydalar meydana gəldi. Bu 
qaydalarda mexaniki nəqliyyat vasitələrinin hərəkətinə müəyyən məhdudiyyətlər 
qoyuldu. Ilk ingilis qaydalarında avtomobillərin hərəkət sürəti bütün hallarda 12 
mil/saat-a (19,65 km/saat) qədər məhdudlaşdırıldı. 1912-ci ildə Moskva şəhər 
duması tərəfindən müəyyən edilmiş qaydalarda çəkisi 350 pud (5740 kq) olan 
avtomobillərin 12 verst/saat (12,80 km/saat), digər nəqliyyat vasitələrinin isə 20 
verst/saat (20,9 km/saat) sürətlə hərəkət etməsi qadağan edilirdi. 
Ümumdünya hərəkətinin yaranması, hələ XX əsrin əvvəllərində hərəkət 
qaydalarının əlaqələndirilməsini tələb etdi.
Avtomobil hərəkət qaydaları haqqında ilk beynəlxalq saziş 1909-cu ildə 
qəbul edildi. 2.1 saylı şəkildə bu sazişdə qəbul edilmiş ilk beynəlxalq yol nişanları 
göstərilmişdir.
Şəkil 2.1 Ilk beynəlxalq yol nişanları. 
a) nahamar yol; b) təhlükəli döngələr; 
c) dəmir yolu keçidi; d) yolların kəsişməsi. 
1926-cı ildə Parisdə yol nəqliyyatı və avtomobil nəqliyyatı haqqında 
beynəlxalq müqavilələr bağlandı ki, bu da 1931-ci ildə qəbul edilmiş yollardakı 
siqnalları eyniləşdirmək və Amerika ölkələri arasında avtomobil nəqliyyatının 
hərəkət qaydaları haqqında konvensiyanı təkmilləşdirdi. 1943-cü ildə Amerika 
Konvensiyası yenidən işləndi və yeni redaksiyada qəbul edildi. 
1949-cu ildə BMT-nin Cenevrədə keçirilmiş yol hərəkəti üzrə konfransında 
aşağıdakı müqavilələr qəbul edildi: