Bakı Texniki Kollecinin müəllimi Hüseynli

SÜRƏT REJİMİNİN NORMALAŞDIRILDMASI 
Hərəkət sürətinin tənzimlənməsi, onun maksimum və minimum hədlərinin 
müəyyənləşdirilməsi sürücünün fəaliyyət sərbəstliyini məhdudlaşdırır. Hərəkət 
sürəti elə məhdudlaşdırılır ki, o, sürətin yaxşılaşdırılmasına və hərəkətin 
təhlükəsizliyinin yüksəldilməsinə xidmət etsin. Əgər sürücü hesab etsə ki, 
məhdudlaşdırma özünü doğrultmur, ona əməl etməyəcəkdir. 
Yolun və ətraf mühitin vəziyyətindən asılı olaraq məhdudlaşdırıcı sürət 
nişanlarının tətbiqi prinsipləri tələb edir ki, avtomagistralın bütün konkret sahələri 
diqqətlə öyrənilsin və lazımi sürət nişanı tətbiq edilsin. 
Böyük 
uzunluqlu 
avtomagistrallarda 
geniş 
diapazonlu 
sürət 
məhdudlaşdırılması tətbiq oluna bilər. 
Avropa ölkələrinin əksəriyyətində sürət, ya ancaq kənd yollarının və 
şəhərlərin təhlükəli sahələrində məhdudlaşdırılır, ya da baxılan rayonda müəyyən 
növ avtomobillərin hamısını əhatə edən vahid məhdudiyyət tətbiq edilir. Yolun 
konkret vəziyyətini nəzərə almaqla sürətin məhdudlaşdırılması praktikası onlar 
üçün nisbətən yenidir. Bəzi magistrallar heç bir sürət məhdudiyyəti qoyulmadan 
istismar olunurlar. Təcrübələr göstərmişdir ki, bu cür yanaşma, ümumiyyətlə 
təhlükəlidir.
Bəzi Amerika tədqiqatçılarının fikrincə sürücü yol şəraitindən asılı olaraq 
məhdudlaşdırıcı nişanda göstərilən qiymətə uyğun gəlməyən sürətdən istifadə edir. 
Ona görə də maksimum sürəti düzgün olmayan yol nişanlarına sürücülərin çoxu 
məhəl qoymurlar. Amerika təcrübəsi göstərmişdir ki, sürətin məhdudlaşdırılması 
sürücülər tərəfindən sürətin nəzərə çarpacaq dərəcədə dəyişməsinə səbəb olur. 
YNH-nin baş verməsinə səbəb, əksər hallarda, sürətin artırılmasıdır.
Statistika göstərir ki, şəhərlədə sürətin məhdudlaşdırılması bir qayda olaraq 
YNH-dən alınan ağır xəsarətlərin sayını və ümumi nisbi qəzalılıq göstəricisini 
azaldır. Yüngül xəsarətlərin sayı və maddi itkilərin miqdarı isə nisbətən az azalır. 
Ingiltərədə aparılmış tədqiqatlarla müəyyən edilmişdir ki, maksimum sürət 48 
km/saat-dan 64 km/saat-a qədər yüksəldikdə YNH-nin sayı təqribən 20% azaldır. 
Yol hərəkətinin təhlükəsizliyini təmin edən sürət çoxlu şəraitlərdən və 
konkret vəziyyətlərdən asılıdır. Belə sürət magistralın çox da böyük olmayan 
sahələrində xüsusi lövhəciklərdə göstərilir. Belə lövhəciklər çox vaxt təhlükəli 
döngələri göstərən nişanlarla birlikdə tətbiq edilir. Bu lövhəciklər görmə sahəsi 
məhdud olan yol ayrıcı girişlərində, pis örtüklü yol sahələrində və digər təhlükəli 
şəraitlərdə təklif olunan hərəkət sürətini göstərirlər.
Keyfiyyətli avtomobil yollarında yüksək hərəkət sürəti az təhlükəlidir.
Şəhərlərdə hərəkətin təhlükəsizliyini təmin edən sürət kənd yerlərindən 
keçən avtomagistrallara nisbətən xeyli az olur. Bu, şəhərlərdə hərəkətə 
maneçiliklərin çox olması ilə izah olunur. 
Hava şəraiti də hərəkət sürətinə təsir göstərir. Yağış və duman sürətə az təsir 
göstərir. Sürətli avtomagistrallarda aparılmış tədqiqatlar göstərmişdir ki, dumana 
görə hərəkət sürəti 8-13 
km/saat
aşağı düşür. Qatı duman və leysan yağışları isə 
hərəkət sürətini kəskin şəkildə azaldır. 

---

Hərəkət sürətinin məhdudlaşdırılmasının iki əsas növü mövcuddur: 
- müəyyən edilmiş məhdudiyyətlər–qanuni qüvvəyə malik olub, riayət 
olunmasına nəzarət edilir; 
- təklif olunan məhdudiyyətlər–riayət olunmasına görə yol qanunvericili-
yində məsuliyyət nəzərdə tutulmur (ancaq konkret yol şəraitində əlverişli və 
təhlükəsiz hərəkət sürətləri haqqında sürücülərə məlumat verir). 
Müəyyən olunmuş məhdudiyyətlər hərəkət şəraitlərini xarakterizə edən 
lazımi həcmdə məlumatlar əsasında qiymətləndirilir. Bu sürətin qiyməti 
müəyyənləşdirildikdə aşağıdakılar nəzərə alınmalıdır: 
- NV-nin əksəriyyətinin sürəti (85% təmin edilmiş sürət, sürətin modal 
diapazonu, orta texniki sürət, yolun müəyyən sahələrində NV-nin hərəkət sürətləri 
haqqında məlumatlar); 
- Fiziki xüsusiyyətlər (hesabi sürət, döngələrdə maksimum təhlükəsiz sürət, 
yol ayrıcları arasındakı orta məsafə, yol ətrafı mağazaların sayı); 
- Yol örtüyünün texniki xarakteristikası və vəziyyəti (yol örtüyündə 
sürüşkən, nahamar sahələrin, eninə qabarıqlığın olması, çiyinlərin olması və 
vəziyyəti, ayırıcı zolağın olması və vəziyyəti); 
- Yol hərəkətinin və onun nizamlanmasının xarakteristikaları (hərəkət 
intensivliyi, dayanacaqlarda, yükləmə-boşaltma məntəqələrində avtomobillərin orta 
sayı, nəqliyyat axınlarının tərkibi, dönən avtomobillərin intensivliyi və onların 
nizamlama üsulları, svetoforların və digər nizamlama vasitələrinin olması, piyada 
hərəkətinin təşkili). 
Üfiqi əyrixətli sahələrdə təklif olunan sürət məhdudiyyətinin müəyyən 
edilməsinin iki üsulu mövcuddur: 
- hərəkət edən laboratoriyalarla maksimum təhlükəsiz sürətin eksperimental 
tədqiqi; 
- nəzəri hesabat. 
Hər iki üsul səmərəlidir. Əminliyi artırmaq üçün nəzəri hesabatların 
nəticələri təcrübə ilə yoxlanır.
Təcrübi üsulda meyl ölçən cihazla təmin olunmuş NV-dən istifadə olunur. 
Meyl ölçən kuzovun ümumi meyl bucağını, mərkəzdən qaçma qüvvəsinin təsir 
bucağını və viraжın bucağını olçür. Əyrixətli hərəkətdə təhlükəsiz sürətlər 
aşağıdakı kimi seçilir: 
- 14
0
meyldə sürət <32