149
Dünya ədəbiyyatı
Ömər Xəyyam
1048-1131
MA
Y
18
Ə d ə b i y y a t
Rübailər [Mətn] /Ömər
Xəyyam; tərc. ed. М.Seyidzadə;
ön söz. müəl. Ə.Hacızadə.-
Bakı: Lider, 2004.- 104 s.
Rübailər [Mətn] /Ömər
Xəyyam; ön söz. Ə.Polad;
elmi məsl.: V.Məmmədəliyev,
N.Cəfərov; elmi red. və son söz
əvəzi R.Hüseynov, H.İsaxanlı;
miniatürlər fotoşəkili
A.Mustafazadə; cildçi Barın
Cilt Evi.- Bakı: Səda, 2008.-
376 s.
Yüz bir rübai [Mətn]
/Ö.Xəyyam; poetik tərc. müəl.
Dönməz; red. N.Göyüşov;
[rəssam Bulud].- Bakı :Azənəşr,
2011.- 231 s.
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az
www.az.wikipedia.org
Ömər ibn İbrahim Xəyyam 1048-
ci il may ayının 18-də İranın Xorasan
vilayətinin Nişapur şəhərində anadan
olmuşdur. Gənc yaşlarında doğma
şəhərinin səlcuqilərin aramsız hü-
cumlarına məruz qalması səbəbindən
Nişapuru tərk etməli və Səmərqənddə
qərar tutmalı olmuşdur. 1074-cü ildə
İsfahana, rəsədxanaya rəhbərlik et-
mək üçün dəvət almışdır. 1092-ci
ildə ona hamilik edən Səlcuq şahı
Məlik şahın və vəzir Nizam-əl Mül-
kün vəfatından sonra İsfahanı tərk
etməli olmuşdur.
Xəyyam bir müddət Mərvdə Məlik
şahın varislərindən birinin sarayın-
da işləmiş, amma ona çox arzuladığı
yeni rəsədxana açmaq qismət olma-
mışdır.
O, Şərqdə və ələlxüsus
Qərbdə
özünün müdriklik, yumor və satira
dolu, bəzən də bir qədər qaba səslənən
rübailəri ilə məşhurdur. Şərqdə uzun
müddət yaddaşlardan silinən Xəyyam
rübailəri Avropaya Edvard Fitsjeral-
dın tərcümələri ilə qədəm qoymuş və
görünməmiş uğur əldə etmişdir.
Ömər Xəyyam həm də bü-
tün dövrlərin ən böyük riyaziyat-
çılarından biri olmuşdur. “Riyazi
problemlərin nümayişinə dair” trak-
tatı ilə riyaziyyat elminin inkişafına
misilsiz töhfələr vermişdir.
Xəyyam qapalı həyat tərzi keçir-
mişdir. İsfahandakı elmi fəaliyyəti
dövründə Ömər Xəyyam fəlsəfə
problemləri ilə də məşğul olmuşdur.
O, İbn Sinanın böyük elmi irsini
diqqətlə öyrənmiş, bir neçə əsərini
ərəb dilindən fars dilinə çevirmiş-
di. Ömər Xəyyam ilk fəlsəfi əsərini
- “Varlıq və zərurilik haqqında
traktat”ı 1080-ci ildə yazmışdı. O,
öz traktatlarında fəlsəfənin ayrı-ayrı
vacib məsələlərinə toxunmuşdur.
Xəyyam yazılarında yığcamlığı üs-
tün tutmuş, az sözlə tutarlı fikirlər
söyləməyi lazım bilmişdir. Ona görə
də əsərlərinin hamısı lakonik, bəzən
bir neçə səhifədən ibarət olmuşdur.
...
Dünya - ömrümüzdən keçən bir
andır,
Ceyhun
- gözümüzdən axan ley-
sandır,
Cəhənnəm - boş əməl qığılcımı-
dır,
Cənnətsə xoş keçən rahat zaman-
dır.
Şad ol, ömrü çarpma kədərlə
daşa,
Bu zalım dünyada sən adil yaşa.
İndi ki, dünyanın sonu yoxluqdur,
Zənn et yoxsan, ömrü azad vur
başa.
Ulduzla doludur bu böyük eyvan,
Onlara çox ağıl qalmışdır heyran.
Ağıl kələfini itirmə əsla!
Kainat özü də qalıb sərgərdan.
Ömər Xəyyam 1131-ci il aprel
ayının 12-də vəfat etmişdir.
Dostları ilə paylaş: