Beynəlxalq İqtisadiyyat Təhmasib Əlizadə
Ticarətdən əldə olunmuş qazanclar
Yüklə 130,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
1. Ticarətdən əldə olunmuş qazanclar
2. Ticarət modelləri 3. Proteksionizm 4. Tədiyyə balansı 5. Valyuta məzənnələrinin müəyyən edilməsi 6. Beynəlxalq koordinasiya siyasəti 7. Beynəlxalq kapital bazarı 5
Dünyadakı bütün ölkələr istehsal etdikləri mal və əmtəələri ixrac edib, digər ölkələrlə ticarət əlaqələri qurduqları zaman, bu ticarət münasibətləri həmin ölkələrin hamısına fayda gətirir, ölkələr ticarətdən qazanc əldə edirlər. Ona görə də, Beynəlxalq Ticarətin faydası və qazancları əslində insanların əksəriyyətinin təsəvvür etdiyindən daha böyükdür, daha həcmlidir. Xüsusən də inkişaf etmiş ölkələr rəqabətqabiliyyətli məhsul istehsal etmək iqtidarında olduqları üçün, texnoloji inkişafa sahib olduqları üçün ticarətdən daha çox qazanc əldə edirlər. Zəif inkişaf etmiş, zəif sənayeyə sahib ölkələr isə beynəlxalq ticarətin yaratdığı rəqabətdən bəzən çəkinirlər. Çünki onlar düşünürlər ki, özlərinin istehsal etdikləri məhsullar rəqabətqabiliyyətli olmadığı üçün yaxın və orta müddətdə bu onlara əksinə ziyan vura bilər. Bu kursun növbəti fəsillərində, mövzularında ölkələrin bir – birilə necə və hansı şərtlərlə ticarət etdikləri təqdim olunur. Hazırda dünyada inkişaf etmiş ölkələrlə inkişaf etməmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında ticarətin həcmi artmışdır və hətta inkişaf etməmiş ölkələr məhsul istehsalında inkişaf etmiş ölkələrə uduzsalar da, onlar hamısı bugün ticarətdən qarşılıqlı fayda və qazanc əldə edirlər. Ölkələrin hər biri özlərinin üstün olduğu sahələr üzrə ixtisaslaşırlar, bu dar sahələrlə ticarət edirlər. Mal və xidmətlərin ticarətindən başqa hazırda dünyada ölkələr arasında ən çox yayılmış mübadilələrdən biri də istehsal faktorlarının hərəkətidir. Belə ki, ölkələr birbaşa və dolayı yolla digər ölkələrə investisiyalar yatırırlar, bunun qarşılığında yaxın və uzaq dönəmdə ticarətdən gəlirlər əldə edirlər. Xüsusən də inkişaf etmiş ölkələr, güclü sənayeyə sahib ölkələr zəif inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələrə birbaşa və dolayı yolla investisiyalar yatıraraq, həm ucuz
6
işçi qüvvəsindən istifadə edirlər, həm də daha aşağı maliyyətlə istehsallarını həyata keçirirlər. İstehsal faktorlarının hərəkətinin digər əsas istiqamətlərindən biri də beynəlxalq əməyin, işçi qüvvəsinin hərəkətidir. Zəif inkişaf etmiş ölkələrdən ucuz işçi qüvvəsi və ya yüksək kvalifikasiyyaya sahib işçi qüvvəsi inkişaf etmiş ölkələrə hərəkət edərək, beynəlxalq miqrasiyanı həyata keçirirlər. Ucuz işçi qüvvəsinin hərəkətini həm təşviq edən, həm də qarşısını alan qanunlar mövcuddur. Ölkələrin bəzi qismi xaricdən işçi qüvvəsi idxal etməkdə maraqlı olduğundan bu sahədəki prosedurları daha da asanlaşdırıb, qanunları buna uyğun formalaşdırırlar. Xüsusən də böyük həcmdə istehsala malik olan ölkələr daha az xərclə ucuz istehsal həyata keçirmək məqsədilə bu cür strategiyaları həyata keçirirlər. Lakin digər tərəfdən, öz daxilində böyük işçi qüvvəsinə sahib ölkələr xaricdən işçi qüvvəsinin idxalında elə də maraqlı deyillər və bu qanunlarını da bu istiqamətdə formalaşdırıb, xaricdən işçi qüvvəsinin həcmini azaldırlar, bəzən isə məhdudlaşıdırırlar. İstehsal faktorlarının beynəlxalq hərəkətinin digər mühim istiqamətlərindən biri də texnologiyanın beynəxalq hərəkətidir. Texnologiya hazırda istehsalda məhsuldarlığı artıran ən önəmli faktorlardan biridir. Beynəlxalq Ticarətin var olduğu bütün sahələrdə demək olar ki, texnologiyanın çox böyük təsiri var. Xüsusən də, Beynəxalq ticarətdə daşınma, rabitə, nəqliyyat və s. digər sahələrdə texnologiya önəmli rola malikdir. Nəzərə alsaq ki, texnologiya əsasən inkişaf etmiş və yüksək sənayeyə sahib ölkələrdə yaranır, o zaman görürük ki, həmin ölkələr beynəlxalq rəqabətdə də üstünlüyə sahib olurlar. Zəif inkişaf etmiş və ya inkişaf etməkdə olan ölkələr isə texnologiyanı inkişaf etmiş ölkələrdən transfer etməklə istehsallarında məhsuldarlığı yüksəltməyi hədəfləyirlər. Texnologiya transferi, texnologiyanın istehsalın önəmli faktoru olaraq beynəlxalq hərəkəti məhz bu səbəbdən bugün qlobal iqtisadiyyatda çox önəmli rola sahibdir. 7
İnkişaf etmiş güclü ölkələrlə zəif inkişaf etmiş və ya inkişaf etməkdə olan ölkələr arasındakı istehsal faktorlarının hərəkətini aid nümunələr və izahlar təqdim etdik. Bundan başqa onu da qeyd etmək lazımdır ki, yüksək inkişaf etmiş ölkələr digər yollarla da özlərindən zəif ölkələrə təsir etmə gücünə sahibdirlər. Məsələn, ABŞ-ın faiz dərəcələrini yüksəltməsi nəticəsində digər ölkələrdən investisiyalar ABŞ-a doğru hərəkət edir və bu investorların öz ölkələrində investisiyaların həcminin azalmasına gətirib çıxarar.
Yüklə 130,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|