Beynəlxalq İqtisadiyyat Təhmasib Əlizadə
Yüklə 130,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Ticarət modelləri
Tarixən olaraq baxsaq, görürük ki, iqtisadçılar tarixin müxtəlif periodlarında ticarətlə bağlı yeni nəzəriyyələr təqdim etmiş, modellər hazırlamışlar. Xüsusən də şotlandiyalı məhşur iqtisadçı Adam Smitin Mütləq Üstünlüklər nəzəriyyəsi, daha sonra bu nəzəriyyəni təkmilləşdirən ingilis iqtisadçısı David Rikardonun Müqayisəli Üstünlüklər nəzəriyyəsi – Rikardo modeli, Hekşer-Olin modeli, Yeni Ticarət modeli, Standart Ticarət modeli və s. digər modellər beynəlxalq ticarətin inkişafında mühim rola sahibdirlər. (Onu da qeyd edək ki, növbəti fəsilərdə və mövzularda bu nəzəriyyələrə ayrı-ayrılıqda nəzər yetirib, təhlil edəcəyik) Lakin iqtisadçılar bu nəzəriyyələri, modelləri hazırlayarkən dövlət idarəçilərinin, strategiya hazırlayan siyasətçilərin bu modelləri, nəzəriyyələri necə realda tətbiq edəcəklərini bilə bilməzdilər. Ona görə də iqtisadçıların hamısı öz dövrlərində təqdim etdikləri ticarət modellərinin və nəzəriyyələrin çox doğru və bütünlüklə faydalı olduğunu düşünürdülər. Lakin zaman keçdikcə, dövrlər və iqtisadi situasiyalar dəyişdikcə, ticarət modellərinin də daima yenilənməsinə ehtiyac yarandı. Xüsusən də dünyada iqtisadi vəziyyətin dəyişməsi, dünyanın xəritəsinin dəyişməsi nəticəsində ölkələrin iqtisadi güc nisbətinin daha fərqli hala gəlməsi
8
yeni ticarət modellərinə, nəzəriyyələrə ehtiyac duymağa başladı. Kimin kimlə ticarət edəcəyi, kimin kimə hansı məhsulu satacağı, ticarətin hansı mal və xidmətlər üzərindən aparlıcağı ölkələrarası ticarətin və iqtisadi əlaqələrin əsas sualları olaraq qarşıya çıxdı və bugün də buna davam edir. Beynəlxalq İqtisadiyyat da, iqtisadçılar da məhz daima bunu araşdırırlar, bu dəyişən situasiyalara uyğun nəzəriyyələr, modellər hazırlayıb təqdim edirlər. Beynəlxalq Ticarət modellərinə uyğun olaraq ölkələr özlərinin sahib olduqları təbii sərvətləri və ya üstün olduqları istehsal sahəsinin məhsullarını ixrac edib, digərlərini isə idxal edirlər. Məsələn iqlimi və təbii resurs vəziyyəti açıq şəkildə izah edir ki, niyə Azərbaycan neft, Türkiyə isə fındıq ixrac edirlər. (Və ya Braziliya kofe, Səudiyyə Ərəbistanı isə neft ixrac edir) Hazır məhsul ixracına və ticarətinə nəzər yetirsək isə, görərik ki, Yaponiya avtomobil və texnika, ABŞ isə təyyarələr ixrac edir. Bunu ən birinci daha ətraflı izah edən və nəzəriyyəsini təklif edən iqtisadçı David Rikardodur. İngilis iqtisadçısı olan David Rikardo 19-cu əsrdə əmək məhsularlığının fərqliliyinə əsaslanan ticarət modelini təklif etmişdir. Bu nəzəriyyə Müqayisəli üstünlüklər nəzəriyyəsi və ya Rikardo Modeli adlanır. (qeyd. Mövzu 3-də Texnoloji fərqliliklər və ticarət: Rikardo modeli mövzusunda buna daha ətraflı baxacağıq.) Bundan sonra da yeni nəzəriyyələr və modellər təklif olunmuş, beynəlxalq ticarətə təsir edən yeni faktorlar önə çıxmışdır. Bu kursun növbəti mövzularında yeni modellər hamısı təhlil ediləcək və baxılacaqdır.
Yüklə 130,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|