Beynəlxalq İqtisadiyyat Təhmasib Əlizadə

   Ölkələr arasında mal və xidmətlərin mübadiləsinin mövcud vəziyyəti 

   Ölkələr arasında xidmət transferinin əsas mahiyyəti 

   Milli valyutanın məzənnəsinin müəyyən edilməsi 

   Ticarətin həcmi 

   

---

2 

 

Beynəlxalq İqtisadiyyat kursunun predmeti və 

vəzifələri  

 

 

“Beynəlxalq  İqtisadiyyat”  kursunun  əsas  tədris  edilmə  məqsədi 

istehsal faktorlarının, maliyyə aktivlərinin, məhsulların beynəlxalq 

hərkətinin  öyrənilməsi  və  mülahizələrin  yürüdülməsi  üçün  təməl 

bilgilərin  təqdim  edilməsi  və  açıq  iqtisadiyyatlarda  beynəlxalq 

ticarət, ticarət siyasəti və monetar siyasətin öyrənilməsidir. 

 

Bu  kurs  özündə  ölkələr  arasındakı  iqtisadi  əlaqələrdə  tətbiq  olunan 

Mikroiqtisadi və Makroiqtisadi bilikləri cəmləşdirir. Kurs eyni zamanda Beynəlxalq 

Ticarət və Beynəlxalq Maliyyə sahələrində analitik kurs hesab olunur. “Beynəlxalq 

İqtisadiyyat” kursu iki bölmədən ibarətdir: 

 

o  Beynəlxalq Ticarət və Xarici Ticarət Siyasəti 

o  Valyuta Məzənnələri və Beynəlxalq Makroiqtisadi Siyasət 

 

Birinci bölmə Beynəlxalq Ticarətin mikroiqtisadi məsələlərini özündə ehtiva 

edir,  ölkələrin  necə  ticarət  etdiyini,  ticarətdən  qazanclarını  və  itkilərini, 

proteksionist siyasətin nəzəri və praktiki hissələrini öyrənir.  

İkinci bölmə Beynəlxalq Maliyyənin və Makroiqtisadiyyatın əsas məslələrini 

özündə  ehtiva  edir  və  valyuta  bazarlarını,  valyuta  məzənnələrini,  tənzimləmə 

siyasətlərini, monetar və fiskal siyasəti və s. öyərnir. 

 Beynəlxalq İqtisadiyyat kursunun əsas vəzifələrindən biri ölkələr arasındakı 

ticarət  əlaqələrini  öyrənmək,  ticarət  nəzəriyyələrinin  müqayisəsini  və  izahını 

təqdim  etməkdir.  Bugün  dünyada  ölkələrin  hamısı  bir-birilə  sıx  iqtisadi  əlaqələr 

qururlar,  mal  və  xidmətlərin  ticarətini  həyata  keçirirlər,  bir-birinə  məhsul  ixrac 

---

3 

 

edib, bir-birindən məhsul idxal edirlər, tez-tez öz aralarında istehsal faktorlarının 

ticarətini həyata keçirirlər. Və hər il bu ikili münasibətlər yeni mərhələlərə keçir və 

ümumilikdə inkişaf edirlər.  

 

Əgər  ölkə  olaraq  analiz  etsək,  o  zaman  görərik  ki,  istifadə  etdiyimiz 

məhsulların, malların əksəriyyəti xarici ölkələrdə istehsal edilmiş və ölkəmizə idxal 

edilmişdir.  İstifadə  etdiyimiz  məhsulların  bəziləri  isə  yerli  istehsal  məhsulları 

olsalar  da,  onların  da  əksəriyyətinin  tərkibində  bəzi  elementlər  var  ki,  onlar 

xaricdən idxal hesabına alınır və istehsalda istifadə olunurlar. Bütün bunlar ölkələr 

arasında  ticarətin  mövcud  vəziyyətini  əks  etdirir.  Bəllidir  ki,  1980-ci  illərin 

sonlarından  başlayaraq,  artıq  dünyada  qloballaşma  prossesi  aktiv  fəaliyyət 

almışdır. Qloballaşma nəticəsində ölkələr artıq bir-birilə daha çox ticarət əlaqələri 

qururlar, böyük şirkətlər istehsallarını və ticarət həcmlərini ildən ilə artırırlar.  

Beynəlxalq  Ticarət  kursu  ümumilikdə  dünya  iqtisadiyyatındakı  beynəlxalq 

ticarət münasibətlərinin nəzəriyyələrini, modelləri, mövcud vəziyyətini, beynəlxalq 

maliyyə  münasibətlərini,  dünyadakı  valyuta  bazarlarını,  valyuta  məzənnələrini, 

tənzimləmə siyasətlərini, monetar və fiskal siyasəti və s. öyərnir. 

Hazırda  dünyada  mövcud  olan  ölkələrin  mütləq  əksəriyyəti  bir-birindən 

fərqli  olsalar  da,  müxtəlif  iqtisadi  gücə,  quruluşa,  müxtəlif  inkişaf  səviyyələrinə 

sahib olsalar da, bu ölkələrin böyük qismi bir-birilə daima yaxın əlaqədə, strateji 

əməkdaşlıqdadırlar.  Beynəlxalq  İqtisadiyyat  kursu  dünyadakı  ölkələrin  bir-birilə 

arasında  olan  iqtisadi  əlaqələri  öyrənir,  tətqiq  edir.  Yəni  ki,  Beynəlxalq 

İqtisadiyyat kursunun əsas vəzifəsi, dünyanın müstəqil ölkələri arasındakı bütün 

iqtisadi əlaqələri araşdırmaq və öyrənməkdir.  

Beynəlxalq  iqtisadiyyatda  hazırda  iqtisadi  əlaqələrin  əsas  təməli  də  məhz 

mal  və  xidmətlərin  mübadiləsi  və  ticarətidir.  Məhsulların  mübadiləsi  çox  qədim 

zamanlardan bu yana aparılasa da, bugün artıq texnologiyanın inkişafı, daşınma, 

çatdırılma  və  digər  bu  kimi  xidmətlərin  inkişaf  etməsi,  ölkələr  arasında  gömrük 

---

4 

 

birliklərinin  qurulması  və  gömrük  tariflərinin  aşağı  endirilməsi,  ikitərəfli  və 

çoxtərəfli ticarət müqavilələrinin imzalanması mal və xidmət transferini, ticarətini 

sürətləndirmişdir.  Xüsusilə  də  son  50-60  ildə  dünya  ticarət  həcmi  dünyanın 

ümumi istehsalından daha sürətlə artmağa başlamışdır. 

Qeyd etdiyimiz son 50-60 ildə ticarətin həcminin artmasından başqa, digər 

mühim  bir  dəyişiklik  isə  məhsul  ticarəti  ilə  bərabər  dünyada  xidmət  sferasının 

inkişafı  və  xidmətlərin  ticarətinin  artmasıdır.  Xidmətlər  də  mal  və  əmtəələr  kimi 

insanların  tələbatını  ödəmək  məqsədi  ilə  ixrac  və  idxal  edilir.  Hazırda  mal  və 

xidmətlərin ticarəti birgə qeyd edilir, həyata keçirilir. Lakin mal və əmtəə ticarəti 

yenə  də  xüsusi  bir  önəmə  sahibdir  dünyada.  Ona  görə  də  ölkələrin  digər  xarici 

ölkələrlə mal və əmtəə ticarətini əhatə edən fəaliyyətlərə “xarici ticarət” (foreign 

trade)  adı  verilir.  Xarici  ticarət  əsasən  mal  və  əmtəələrin  beynəlxalq  ticarətini 

əhatə edir. 

Beynəlxalq  İqtisadiyyat  kursunun  öyrənmə  obyektləri  və  vəzifələrini 

qruplaşdırsaq, o zaman biz 7 əsas öyrənmə hədəfini müəyyən etmiş olarıq.  Biz 

bu  kurs  ərzində  aşağıdakı  istiqamətlər  üzrə  qruplaşdırıb,  onları  ayrı-ayırılıqda 

təqdim edəcəyik: