Bikr va nobikr aerodrom qoplamlarini konstruksiyasi va ularni loyihalash Reja

N_T =
Bu yerda N_i –I turdagi XKni o‘rtacha sutkali uchish soni,loyihaviy xizmat muddatini oxirgi yili uchun qabul qilinadi;
n_j –XK turining soni;
n_a-hisobiy tayanchdagi o‘qlar soni;
k_n –otsirlikni keltirish koeffitsienti.


Aerodromning bikir bo‘lmagan qoplamalarini konstruksiyalash tamoyillari.
Qoplama aerodromning eng qimmatli qismi. Mamlakatimizning ko‘p rayonlarida mustahkam tosh materiallar yo‘q, ular uzoqlardan temir yo‘llar va suv yo‘llari orqali tashib keltiriladi. SHuning uchun nobikir qoplamalar qurishda mahalliy toshlardan, mahalliy sanoatning yordamchi maxsulotlaridan foydalanish kerak. Ularni konstruksiyaga shunday joylashtirish kerakki, mustahkamligi etarli, mehnat va boshqa resurslar sarfi kam bo‘lsin.
Qoplamaning qatlamlarini, HK lari turganda ko‘tarilayotgan va qo‘nayotganda asos gruntning harorati va namligi o‘zgarishlaridan hosil bo‘ladigan yo‘nalishlarning chuqurlik bo‘yicha vertikal va gorizontal yo‘nalishlarda so‘nishiga qarab joylashtirish kerak. Shuning uchun qoplama materiallarining mustahkamligi va sovuq bardoshligi chuqurlikka qarab kamayib borishi mumkin. Chuqurlashgan sari qatlamlarning suv o‘tkazish xususiyati ortib borishi kerak; tasodifan o‘tib qolgan suv turib qolmasin va yaxlamasin. Zarur bo‘lganda qoplama konstruksiyasiga, suvni qochirish uchun qo‘shimcha qatlam kiritiladi. Konstruktiv qatlamlar soni qurilish ishlarini qiyinlashtirmaslik uchun juda ko‘p bo‘lmasligi kerak.
Qoplamaning yuqori qatlami mustahkam materiallardan quriladi.; u HK g‘ildiraklaridan tushadigan yuklarga reaktiv dvigatellardan chiqadigan issiq gaz oqimlariga yaxshi qarshilik ko‘rsatishi kerak. Qoplamaning konstruksion qatlami materiali qancha qimmat bo‘lsa, qatlam qalinligi shuncha yupqa qilinadi, biroq materialdagi yirik tosh o‘lchamidan kamida 1.5 hissa ortiq bo‘lishi kerak. Bunday qatlamlar qalinligi zichlangan holda tajribalardan aniqlangan .
Qoplamaning zaruriy mustahkamligi asos qatlamlarining tegishli qalinligi hisobiga ta’minlanadi. Ularda mahalliy materiallarni saralab, zarur bo‘lsa, yopishtiruvchi materiallardan ozgina qo‘shib, shuningdek mustahkamlangan gruntlar ishlatiladi. SHunda grunt asosning tepa qatlami aerodrom qoplamasining muhim elementi hisoblanib, uning mustahkamligi va bir xilligiga yuqori talablar qo‘yiladi. Grunt asosning etarlicha mustahkam bo‘lmasligini, qoplamaning boshqa qatlamlarini qalinlashtirish bilan qoplab yuborish mumkin emas. Grunt asosning chuqurligi siqiladigan qalinlik chegarasida me’yoriy yuklama va hisobiy HK ning g‘ildiragiga tushadigan yuklama toifasiga bog‘liq .

Bikir bo‘lmagan qoplama yoki sun’iy asosning konstruktiv qatlamining materiali

Qatlamning eng kam qalinligi, sm

Asfaltbeton, HK pnevmatik shinalaridagi ichki havo bosimi quyidagicha bo‘lganda (MPa): 0,6 dan kam 0,6 - 0,7 0,7 – 1,0 1.0 dan ortiq Chaqiq tosh, mayda tosh, gruntlar (yopishtiruvchi moddalar bilan ishlov berilgan) Yopishtiruvchi moddalar bilan ishlov berilgan shimdirish yarim shimdirish Mineral yopishtiruvchi moddalar bilan ishlov berilgan gruntlar va bo‘shroq tishlar Chaqiq tosh va mayda tosh, yopishtiruvchi modda bilan ishlov berilmagan, qum asosga yotqizilgan Yopishtiruvchi modda bilan ishlov berilmagan, mustahkam asosga yotqizilgan (tosh, yoki yopishtiruvchi bilan mustahkamlangan grunt) Chaqiq tosh

5 7 9 12 8 8 4 15 8

Me’yoriy yuklama toifasi I II III IV V VI

Siqiladigan qatlam chuqurligi,

Qoplama yuzasidan boshlab, m 6 5 4,5 4 3 2

HK ning asosiy tayanchidagi g‘ildiraklar soni	Grunt asosining siqiladigan qalinligi chuqurligi, qoplama tepasidan boshlab, asosiy tayanchning bitta g‘ildiragiga tushadigan yuklamalarga qarab, kN
	250	200	150	100	50
1 2 4 dan ko‘p	5 6 6	4.5 6 6	4 5 6	3 4.5 5	2 4 5

Aerodrom qoplamasining asosidagi tabiiy grunt yoki to‘kma gruntning zichlanganligi zichlash koeffitsentlariga javob berishi kerak

Grunt	Asos gruntining zichlanish koeffitsienti		uchish maydoni yoki xavfsizlik tasmasining grunt qismida
	aerodrom qoplamasi tagida
	kapital tur	engil tur
Qum, qumloq Qumoq Tuproq	0.98/0.95 1.00/0.95 1.0/0.98	0.95/0.95 0.98/0.95 0.98/0.95	0.90 0.90 0.95

Agar gruntning tabiiy mustahkamligi jadvaldagidan kam bo‘lsa, I-III yo‘l-iqlim zonalarda 1,2 m chuqurlikkacha, IV-V zonalarda –0,8 m chuqurlikkacha (grunt asos yuzasidan boshlab) shibbalash kerak.

Qoplamalarni loyihalashda grunt xususiyatlarini turg‘unligini ta’minlaydigan va ularga tabiiy va ekspluatatsiya omillari ta’sirini kamaytiradigan quyidagi tadbirlar ko‘riladi; to‘shamada maxsus gidroizolyasiyalovchi, kapillyarlarni uzib qo‘yuvchi yoki issiqlik izolyasiyalovchi qatlam qurish; yuzadagi suvlarni qochirish va suv oqish drenaj tarmog‘i qurish yo‘li bilan grunt asosning barqaror suv rejimini ta’minlash; bo‘sh gruntlarni barqaror grunt bilan qisman yoki to‘la almashtirish; gruntlarni mustahkamlash. Qoplamalarni loyihalashda bir nechta variantni ishlab chiqib, qurilish va ekspluatatsiya xarakatlarini taqqoslab, eng yaxshisi tanlanadi. Bunda xarajatlarni qoplash muddatiga e’tibor beriladi; mukammalroq qoplama qurishning qimmatlashgan narxi necha yilda qoplanishi orqali baholanadi. Muddati eng kam va me’yordan oshmagan variant eng yaxshisi hisoblanadi.