Bilal Həsənli Nazilə Abdullazadə

İfadəli oxu yazılı mətnin – əsərin ideya-məzmununun, bədii 
xüsusiyyətlərinin səslənən sözlə çatdırılmasıdır. Bu oxu vasitə-
silə təsvir edilən hadisələrin, qəhrəmanların dinləyicilərin gözü 
1
Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası. 
“Azərbaycan müəllimi” qəzeti, 25 oktyabr 2013 N41 (8558). 

---

11 
önündə canlandırmaqla qavranılması təmin edilir. İfadəli oxu-
dan praktikum kursunun məqsədi tələbələrdə ifadəli oxu baca-
rıqlarının formalaşdırılması, onların ədəbiyyat dərslərində 
şagirdlərlə ifadəli oxu üzrə iş aparılmasına hazırlaşdırılmasıdır. 
Fənn kurikulumunun tələblərinə uyğun olaraq, ədəbiyyat təlimi 
prosesində məktəblilərə bədii əsəri qavramaq, təhlil etmək, qiy-
mətləndirmək, ifadəli oxumaq, estetik zövq, gözəllik duyğusu baca-
rığı aşılanması mühüm metodik problem kimi qarşıda durur.
 
Gənc 
nəslin təlim-tərbiyəsində böyük əhəmiyyət kəsb edən ifadəli oxu 
şagirdlərin yaradıcı təfəkkürünün, hiss və duyğularının inkişafı 
baxımından mühüm vasitədir. 
İfadəli oxu üzrə məşğələlərdə əsərin fəal, müstəqil şəkildə qav-
ranılması, sözə həssas münasibət yaradılması təmin edilir. Mətnə, 
təsvir olunanlara yaradıcı yanaşma, nəticə etibarilə əsərin daha 
əhatəli, dərindən qavranılması ilə nəticələnir. İfadəli oxunun tətbiqi 
oxucunu əsərdə təsvir olunanlara daha dərindən nüfuz etməyə, adi 
oxu zamanı diqqəti cəlb etməyən, ilk baxışda əhəmiyyətsiz görünən, 
lakin hadisənin mahiyyətinin, obrazın xarakterinin, qəhrəmanın hiss 
və duyğularının qavranılması baxımından vacib bədii detallara 
diqqət yetirməyə sövq edir. 
Təlim prosesində ifadəli oxu mətnin oxunması, şeir və ya kiçik 
nəsr parçasının əzbər söylənilməsi şəklində həyata keçirilir. Təmsil, 
dram və nəsr əsərlərindən parçaların səhnələşdirilməsi zamanı da 
ifadəli oxuya verilən tələblər gözlənilir. 
İfadəli oxu yaradıcı prosesdir. Bu prosesdə ifaçı əsərin ideya-
məzmunu ilə yanaşı, bədii mətnə öz münasibətini da səslənən sözlə 
çatdırır, dinləyicilərin hiss və düşüncələrinə fəal təsir göstərərək
onları da yaradıcı qavramaya sövq edir. 
İfadəli oxudan bəhs edərkən müəllimin peşə səriştəliliyi ilə 
əlaqəli olan aşağıdakı məsələlər nəzərə alınmalıdır: 
1.
Müəllimin nümunəvi ifadəli oxusu və ya bədii oxu ustasının 
ifasının dinlənilməsi.
Bu daha çox bədii əsərin məzmununun mə-
nimsənilməsi üzrə iş zamanı məqsədəuyğun sayılır. Əsərin ideya-
məzmununu dərindən dərk edən, oradakı ovqatı duyan və səslənən 
sözlə çatdırmağı bacaran müəllimin nümunəvi ifadəli oxusu mətnin 
ilkin qavranılması üçün zəmin yaradır. İfadəli oxunu dinləyən 

---

12 
şagird bədii mətnin məzmun, forma xüsusiyyətlərini fəal şəkildə 
qavramaq imkanı əldə edir. 
2.
İfadəli oxunun dinləyiciyə təsiri. 
Bədii söz ustasının ifası, 
eləcə də müəllimin nümunəvi ifadəli oxusu şagirdə güclü təsir edir, 
onda dərin təəssürat yaradır, əsərə, mütaliəyə, yaradıcı, ifadəli 
oxuya marağı artırır. 
3.
İfadəli oxu üzrə xüsusi bacarıq və vərdişlərə yiyələnmənin 
zəruriliyi.
Məşğələlərdə ifadəli oxu bacarıqlarının aşılanması üzrə xüsusi 
iş aparılmalıdır. Təlim prosesində ifadəli oxu əsərin təhlilindən, 
ideya-məzmununun, sənətkarlıq xüsusiyyətlərinin dərk edilmə-
sindən sonra həyata keçirilir. Əsərin məzmununu bilmədən, oradakı 
ovqatı, hiss-həyəcanları, düşüncələri qavramadan, qoyulan proble-
min mahiyyətini, qəhrəmanların səciyyəsini, mətnin bədii dil xüsu-
siyyətlərini aydınlaşdırmadan mətni ifadəli oxumaq qeyri-müm-
kündür.
“İfadəli oxudan praktikum” fənninin 
əsas məqsədləri