Bilimlendiriw ministrligi

2.2. Statistikalıq baqlawdıń dástúriy-metodologiyalıq máseleleri 
Statistikalıq baqlawdı shólkemlestiriwde hám onı ótkeriwde qátelerge jol 
qoyılsa, statistikalıq baqlaw nátiyjeleriniń effektivligi tómenleydi. Sol sebepli, bul 
quramalı jumıstı baslawdan aldın hár tárepleme ilimiy pikirlesiw hám ekspkrtiza 
ótken rejeni dúziw zárur. Statistikalıq baqlaw rejesi dástúriy-metodikalıq hám 
shólkemlestiriw máselelerin óz ishine aladı. 
Statistikalıq baqlawdıń dástúriy metodologiyalıq máseleleri tómendegilerdi 
óz ishine aladı: baqlaw maqseti hám wazıypaları, baqlaw obyekti hám birligi, 
baqlaw formulyarı hám instrukciya. 
Hár qanday baqlawdı ótkizbesten burın onıń maqseti hám wazıypaları 
anıqlap alınadı. Bul máseleni durıs hám anıq sheshiw zárúr áhmiyetke iye, sebebi 
baqlaw dástúri, obyekti hám esap birligi onıń maqseti hám wazıypalarına 
baylanıslı. Anıq emes hám dusmaldan belgilengen maqset hám wazıypalar baqlaw 
processinde kerekli maǵlıwmatlardıń túsip qalıwına sebep bolıwı múmkin. Maqset 
hám wazıypalar anıqlanǵannan soń baqlaw dástúri dúziledi. 
Baqlaw dástúri
–degende baqlaw dawamında toplanıwı kerek bolǵan 
sorawlar yaki baqlaw dawamında dizimge alınıwı lazım bolǵan belgiler hám 
kórsetkishler toplamı túsiniledi. Ol qısqa, túsinerli bolıwı, tek anıq juwap alınıwı 
múmkin bolǵan, gúman tuwdırmaytuǵın hám bir-biriniń juwapların qadaǵalay 
alatuǵın sorawlardan dúzilgen bolıwı kerek. Dástúr kózlengen maqset hám 
wazıypalarǵa muwapıq qanshama durıs dúzilse tekseriw nátiyjeleri sonsha jaqsı 
shıǵadı. Dástúr dúziw statistikalıq baqlawdıń eń awır hám juwapkershilikli 
basqıshı bolıp tabıladı. 
Baqlaw obyekti 
–degende
 
úyrenilip atırǵan hádiyse hám processler toplamı 
yaki statistikalıq maǵlıwmatlar dizimge alınatuǵın shegara túsiniledi. Máselen, 
хalıqtıń diziminen ótkeretuǵın bolsaq, biz anıq belgilep alıwmız kerek, qası хalıqtı 
dizimge almaqshımız: bar bolǵan хalıqtı ma? Yaki turaqlı хalıqtı ma? Sawda 
kárхanaların dizimge alıwda, aldın anıq qası kárхanalar sawda kárхanaları bolıp 
esaplanaıwın biliwmiz kerek. Baqlaw obyektin durıs shegaralaw, onı basqa 

---

30 
obyektlerden ajıratıwshı belgilerdi anıqlaw ámeliy jaqtan úlken áhmiyetke iye. Bul 
shegara tómendegishe belgilenedi:
Birinshiden, mazmunı qanday hádiyse baqlanıwı kerekligi, máselen 
mámleket karхanası yaki jeke menshik, sanaat, awıl хojalıǵı hám taǵı basqa;