nafas olish koeffitsiyenti hisoblanadi. Miya to‗qimasi uchun bu
kattalik 1,0 ga teng. Xuddi shu yo‗l bilan ovqat mahsulotlarining nafas olish
koeffitsiyentlarini ham aniqlash mumkin, bu ko‗rsatkich karbonsuvlar uchun 1,0
ga, yog‗lar uchun 0,71 ga, oqsillar uchun 0,8 ga teng bo‗ladi.
8.6. Nafas olish zanjiri. Makroergik birikmalarning sintezi. Uch karbon kislotalar siklida substratlardan protonlar va elektronlar ajralib
chiqadi. Ular koferment NAD
+
va FAD
+
lar tarkibiga o‗tib, mitoxondriyalarning
ichki membranalarida joylashgan oksidlovchi-qaytaruvchi fermentlardan tashkil
topgan nafas olish zanjiriga uzatiladi. Elektronlar bir tashuvchidan ikkinchi
tashuvchiga ko‗chirilish natijasida o‗zidagi energiyani berib borib tobora pastroq
darajadagi energetik pog‗onaga o‗tadi. Zanjirning eng so‗nggida ular molekulyar
kislorodni qaytaradi. Elektronlarning substratlardan molekulyar kislorodga
ko‗chirishda piridin-tutuvchi degidrogenazalar NAD
+
yoki NADF
+
, flavinli
degidrogenazalar FAD
+
yoki FMH
+
, koenzim Q, ubixinon, sitoxromlar (
b, c 1 , c, a va
a 3 lar ) ishtirok etadi.
Shunday qilib, to‗qimalarning nafas olishi elektronlarning substratlardan
molekulyar kislorodga tomon ko‗chirilishi bilan bog‗liq va bu o‗z navbatida
oksidlovchi fosforillanish bilan bog‗liqdir. Bir-biriga bog‗liq bo‗lgan to‗qimaviy
nafas olish va fosforlanish jarayonini
oksidlovchi fosforillanishi deyiladi. ADF va
ortofosfat kislotadan ATF ning sintezlanishi mitoxondriyalarda bo‗lib o‗tadi, u
168
elektronlarning nafas olish zanjiri bo‗ylab katalizatorlar ishtirokida substratdan
molekulyar kislorodga qarab migratsiyalanishi natijasida sodir bo‗ladi.
Termodinamika qonunlariga muvofiq nafas olish zanjirida fosforlanishning uchta
nuqtasi joylashgan ekanligi aniqlandi (22-rasm):
Aminobarbital, rotemon Antimitsin A Sianid 23-rasm.
