Biokimyo va molekulyar biologiya

Tabiiy peptidlar.
So‗nggi yillarda qator o‗ziga xos funksiyalarni bajaradigan
molekulyar og‗irliklari past bo‗lgan peptidlarning mavjudligi aniqlandi. Biologik 
faollikka ega bo‗lgan tabiiy peptidlarni ta‘sir etish xususiyatiga va kimyoviy 
tuzilishiga qarab to‗rt guruhga bo‗linadi: 
a) gormonal faollikka ega bo‗lgan peptidlar (vazopressin, oksitotsin, 
kortikotropin, glukagon, kalsitonin, melanostimullovchi gormon, gipotalamusning 
rilizing-omillari va boshqalar). 
b) ovqat hazm qilish jarayonida ishtirok etadigan peptidlar (gasirin, sekretin); 
d) manba sifatida qon zardobini alfa-2-globulin fraksiyasi xizmat qiluvchi 
peptidlar (angiotenzin, bradikinin va kallidin); 
e) neytropeptidlar. 
Oqsil kimyosi sohasida olib borilgan tadqiqotlarning murakkabligini quyidagi 
misol orqali namoyish qilish mumkin. Gipotalamusning rilizing-omili tiroliberinni 
1 g miqdorda toza shaklda ajratish olish uchun avstraliyalik biokimyogarlarga 
qo‗ylardan yig‗ib olingan 7 tonna gipotalamusni qayta ishlashga to‗g‗ri keldi. 
Gormonal peptidlardan nanopeptid oksitotsin va vazopressin katta qiziqish 
uyg‗otadi. Ularning tarkibiy tuzilishi quyida keltirilgan: 
Oksitotsinning biologik funksiyasi to‗lg‗oq paytida bachadon silliq 
mushaklarining qisqarishi va sut sekretsiyasining boshlanishini ta‘minlashda sut 
bezlari alveolalari atrofida joylashgan mushak tolalarini qisqarishini stimullashdan 
iborat. Vazopressinga kelsak, bu gormon qon plazmasining osmotik bosimini va 
tanadagi suv balansini boshqaradi. 
Gormonal peptidlardan glukagonni ta‘kidlash o‗rinlidir. U 29 ta 
aminokislotalar qoldiqlaridan iborat bo‗lib, u karbon suvlar almashinuvini 
boshqarishda ishtirok etadi. Bu gormon oshqozonosti bezining alfa hujayralari 
tomonidan sintezlanadi. Bundan tashqari, odam va hayvonlarning glukagon 
gormonlari bir xil tuzilishga ega ekanligi aniqlandi. 

---

49 
Ovqat hazm qilish jarayonini boshqarilishida ishtirok etadigan peptidlar 
orasida