Biolog 10 indd
Simpatrik yo‘nalishda tur paydo bo‘lishi
Yüklə 3,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Simpatrik yo‘nalishda tur paydo bo‘lishi
ajdod tur areali doirasida alohidalanish sodir bo‘lishi bilan bog‘liq. Alohidalashgan populatsiyalar ajdod tur bilan bir arealda tarqalgan bo‘ladi. Odatda alohidalashgan individlar guruhi ajdod tur vakillaridan urchish muddati yoki yashash joyi, yoxud jinsiy jihatdan 107-rasm . A – allopatrik tur paydo bo‘lishi; B – simpatrik tur paydo bo‘lishi. 198 farq qilishi bilan ajralib turadi. Shunday usul da alohidalashgan populatsiyalardan ke yin cha lik mu ta tsion o‘zgaruvchanlik, tabiiy tan la nish tufayli yangi turlar paydo bo‘ladi. Filippinda 10 ming yil oldin paydo bo‘lgan Lanao ko‘lida yagona bitta ajdod baliq turidan simpatrik yo‘nalish bilan 18 ta baliq turi, yonsuzar qisqichbaqa tur- kumining bir ajdod turidan 250 ta yangi tur paydo bo‘lgani ma’lum. Shu singari sim patrik yo‘nalishdagi yangi turlarning paydo bo‘ lishi ekologik alohidalanish nati jasi ekanligidan dalolat beradi. Ekologik alohidalanish natijasida umu miy areal doirasida chittaklarning 5 turi kelib chiqqan. Katta chittak bog‘larda yirik hasharotlar bilan, moskovka chitta- gi hasharotlar tu xumlari va qurtlari bilan, lazorevka chittagi daraxt, butalar po‘st- log‘i orasidagi mayda hasharotlar bilan, kokilchali chittak esa o‘simlik urug‘lari bilan oziqlanadi. Xromosoma va genom mutatsiyalari, duragaylash natijasida yangi tur larning hosil bo‘lishi ham simpatrik tur hosil bo‘lish yo‘nalishiga misol bo‘ladi. Ba’zi hollarda hujayraning bo‘linish jarayonida tashqi muhitning omillari ta’sirida xromosomalarning tarqalishi buziladi. Xromosoma sonining ortishi yoki kamayishi yangi turlarning kelib chiqishiga asos bo‘ ladi. Murakkabguldoshlar oila si ga kiruvchi skerda avlodida 3, 4, 5, 6, 7 xromosomali, iloq avlodida 12 tadan 43 tagacha bo‘lgan xromosomali turlari uchraydi. Hujayraning bo‘linish duki (urchug‘i)da sodir bo‘ladigan o‘zgarishlar xromosomalarni hujayra ning ikki qutbga tarqalmay qolishiga va poliploid turlarning kelib chiqishiga sabab bo‘ladi. Chunonchi, xrizantema avlodiga kiruvchi 18, 36, 90 xromosomali, tamaki avlodiga 24, 48, 72, bug‘doyda 14, 28, 42 xromosomali turlar borligi aniqlangan. Poliploid turlar xromosomasi diploid to‘plamga ega tur lar ga nisbatan muhitning noqulay sharoit lariga ko‘proq moslashuvchan bo‘ladi. Ba’zi bir o‘simlik turlari duragaylash yo‘li bilan paydo bo‘lgan. Chunonchi, olxo‘ri olcha bilan tog‘olchaning chatishi shidan so‘ng xromo somalar sonining 108-rasm. Geografi k alohidalanish. Qirg‘ovulning kenja turlari. 199 ikki hissa ortishi natijasida kelib chiqqan. Olchada xromosomaning gaploid to‘plami 16, tog‘olchada esa 8, demak, ularda hosil bo‘lgan duragay da xromo- somaning gaploid to‘plami 24 ga teng. Olimlarning fi kricha, xromosoma ning gaploid to‘plami 13 bo‘lgan herbatseum turini boshqa 13 xromosomali turi bilan o‘zaro chatishib, so‘ng duragay xromosoma to‘plamining ikki hissa ortishi hisobiga 52 xromosoma to‘plamga ega bo‘lgan xirzutum, barbadenze g‘o‘za turlari kelib chiqqan deb faraz qilinadi. Yüklə 3,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|