Uchkarbon kislotalar sikli boshqarilishining allosterik
mexanizmlari
Limón kislota siklining fixnksional tezligi hujayraning ATF ga
bo'lgan ehtíyojiga moslashgandir:
1. Pirouzum kislotasining atsetil-KoAga aylanishi ATF, atsetil-KoA
va NADH ta’sirída sekinlashadi.
2. Boshqarishning birinchi reaksiyasi oksaloatsetat bilan atsetil-
KoAdan sitratning sintezlanishidir. Sitrat-sintaza fermentining allosterik
ingibitori ATFdir. ATF miqdorining ko'payishi sitrat hosil bo'lishini
kamaytiradi.
3. Ikkinchi bosbqaruvchi fermenti izositrat degidrogenaza bo‘lib
u ADF ta’sirída allosterik yo‘l bilan stimulyatsiya qilinib, «ning
substratlarga nisbatan moyilligi kuchayadi. Izotsitrat, NAD, Mg2+> va
ADF lar o'zaro bog'lanishida kooperativlik ham mavjuddir.
4. Uchkarbon kislotalarning uchinchi boshqarish reaksiyasi a-
ketoglutaratdegidrogenaza fermentiga bogMiq. Bu ferment faolligi
reaksiya natijasida hosil bo‘luvchi mahsulotlar - suksinil-KoA va
NAD.H ta’sirida susaytiriladi.
5. Uchkarbon kislota sikliga ikki uglerodli fragmentlar (atsetil
qoldig'i) kirishi va siklning tezligi hujayradagi ATF ning yuqori miqdori
bilan susaytiriladi.
To‘qima nafas olishlda karbonat angidridning hosil bo‘lishi
To'qima nafas olishida hosil bo‘ladigan karbonat angidridi anaerob
yo‘l bilan, ya’ni substrat uglerodigakislorod birikmasidan hosil bo‘ladi
(qisman susbstratdagi kislorod hisobiga, qisman esa suvdagi kislorod
hisobiga). Bu reaksiyani liaza sinfíga kiruvchi maxsus fermentlar
tezlatadi. Hayvon to‘qimalarida moddalar maxsus fermentlar ta’sirída
oksidlanishi y o ii bilan dekarboksillanishi natijasida GO, hosil bo‘ladi.
Bu jarayonda maxsus degidrogenazalar muhim ról o‘ynaydi. Bu
degidrogenazalar multiferment komplekslar bo‘lib, birnédífa fermentlar
va quyidagi 5 ta kofermentlardan tashkil topadi: TPF, lipoat kislota,
koenzim -A , FAD va NAD. Bu degidrogenazalargá piruvatamg
oksidlanishi va a-ketoglutaratning dekarboskillanish réaksiyalarini
tezlatuvchi piruvatdegidrogenaza va ketoglutaratdegidrogenaza
kom plekslari kiradi. Bu reaksiyalarda dekarboksillanish bilan
degidrogenlanish bir vaqtda sodir bo'ladi. To‘qimalarda CO, ning bir
qismi dikarbon kislotalaming to‘g ‘ridan-to‘g‘ri emas, baiki E-holatdagi
dekarboksillanishi natijasida hosil b o ia d i. Bu reaksiyani tezlatovchi
E-dekarboksilaza fermenti dik arb o n kislotalardan C 0 2 ni a jra tib
chiqaradi. Reaksiya mahsuloti C 0 2 bilan ketokislotalar hisoblanadi.
Masalan, oksaloatsetatni dekarboksillanishidan pirouzum kislota v a C 0 2
hosil b o ‘ladi. D ekarboksillanish q a y ta r jarayo n b o ‘lib, h a y v o n
to'qimalarida CO, bir qismini biriktirib olish natijasida qayta dekarbon
kislotalari hosil bo'ladi (masalan: pirouzum kislotasidan oksoloaatsetat).
K rebs siklining biokim yoviy funksiyalari
1. Integrativ funksiyasi - K rebs sik li m etabolik « k o llek to r»
(yig‘uvchi) vazifasini o‘tab, uglevodlar va oqsillarning katabolik y o 'lin i
birlashtiradi.
2. Amfibolik funksiyasi - Krebs sikli ikki xil funksiyani bajaradi.
a) katabolik - atsil qoldig'ining parchalanishi, karbonat angidridi va
suv ajralib chikishi.
b)
anabolik - atsetil KoA va oksalatsetatdan birikish reaksiyasi
natijasida murakkab modda sitrat hosil bo'lishi, Krebs sik lin in g
substratlaridan glyukoza, aminokislotalar yog‘ kislotalari va boshqalar
sintezlanishi.
3. Energetik funksiyasi - K rebs sikli reaksiyalarining b o rish i
natijasida 1 mol atsetil KoA ning parchalanishidan 12 m ol ATF
sintezlanadi.
4. Vodorod donor (vodorod generator) funksiyasi - Krebs sikli nafas
zanjiri uchun vodorodning asosiy generatori hisoblanadi. Bu siklda 4
juft vodorod atomlari hosil bo‘lib, ulardan 3 jufti NAD bilan, b ir ju fti
esa FAD bilan birikadi. Oshqozon fundal bezlarining hujayralirda
vodorod protonlari elektron tashish zanjiriga emas, balki xlorid kislota
sinteziga sarflanadi.
X B O B
UGLEVODLAR ALMASfflNUVI
✓ Ovqat tarkibiga kiruvchi uglevodlar va ularning funksiyasi
U glevodlar tabiatda keng tarqalgan organik m oddalar b o ‘lib,
o ‘simliklar tanasining quruq o g ‘irligini 70-80% ini, inson va hayvonlar
organizm ining taxm inan 2% ini tashkil etadi. U glevodlar inson
o rg a n iz m id a m iqdoran ju d a oz b o 'lsa ham , k a tta aham iy atli
funksiyalami bajaradi:
ENERGETIK FUNKSIYASI - uglevodlar inson organizmi uchun
asosiy energetik modda, chunki organizmning normal rivojlanishi uchun
talab etiladigan energiyaning taxminan 60% uglevodlaming organizmda
parchalanishdan hosil boTadi. M iya faoliyati uchun esa asosiy energiya
manbai glyukoza hisoblanadi. •
PLASTIK FUNKSIYASI—uglevodlar hujayra membranasi, nuklein
kislotalar, kofermentlar, m urakkab oqsillar, biriktiruvchi to'qim a va
boshqalar tarkibiga kiradi.
HIMOYA FUNKSIYASI - uglevodlarga boy soiak va boshqa shilliq
sekretlar qizilo'ngach, oshqozon, ichak, bronxlaming ichki devorlarining
turli mexanik shikastlanishlaridan; patogen bakteriyalar va viruslar
kirishidan asraydi.
BOSHQARUV FU N KSIYA SI - ovqat tarkibidagi m urakkab
uglevodlarga mansub kletchatka ichaklami mexanik ta’sirlantiradi va
peristaltikani kuchaytiradi. Shuning uchun ich qotish kuzätilganda
tarkibida kletchatkasi ko‘p b o ‘lgan qora non iste’mol qilish tavsiya
etiladi.
SPESIFIKLIK FUNKSIYASI - uglevodlaming ayrim vakillari qon
gruppalarining spetsifikligini ta’minlash: antitelalaming hosil boiishi;
nerv impulslarini o'tkazish kabi muhim jarayonlarda qatnashadi.
ZA X IR A OZIQ M O D D A L IK FUNKSIYASI - kraxm al
(o ‘simliklarda) va glikogen (hayvon va inson organizmida) zahira oziq
m oddalarga kiradi. Ulardan glikogen jigar va muskul to‘qimasida
t o ‘planib, lozim b o ig a n d a sarflanadi. Glikogen glyukozaning
vaqtinchalik deposidir.
Organizm bir sutkada, tarkibida 400-600 g uglevod mavjud b o ‘lgan
oziq-ovqat qabul qilishi kerak. Uglevodlar, asosan, glyukoza va uning
unumlaridan tashkil topgandir. Bu organik moddalaming 1844-yili
«uglevodlar» deb atalishini Derpt (hozirgi Tartu) universitetining
professori K. Shmidt taklif etgan. Bu nomga ko'ra uglevodlar «C»
(uglevod) va H20 (suv) dan tashkil topadi va umumiy form ulasi
Cn(H,0)m dir. M: glyukozaning emperik formulasi C6H(,0 , b o 'lib , u
yuqoridagi formulaga qo'yilganda C6(H ,0 )6 holatga ega boMadi. A m m o,
uglevod bo'lm agan ba’zi organik moddalar, jumladan, laktat (su t
kislotasi) - C3H60 3 va sirka kislotasi CH3COOH ya’ni C ,(H ,0 ), - sirka
kislotasi (56-rasm).
Shuning uchun 1927-yili ximik nomenklaturalaming reforma qilish
komissiyasi bu gruppa organik m oddalam i «glitsidlar» deb nom lashni
taklif qilgan. Ammo hozirgacha «uglevodlar» termini fanda saqlanib
kelgan. Uglevodlar tuzilishiga k o ‘ra 3 guruhga boTinadi:
a) monosaxaridlar;
b) disaxaridlar (hamda oligosaxaridlar);
c) polisaxaridlar
Monosaxaridlar - gidrolizlanmaydigan (eng sodda) uglevodlar
boiib, ularga: triozalar (3ta «C» li) - 3-fosfoglitseraldegid;
tetrozalar (4 ta «C» li) - eritroza;
peptozalar (5 ta «C» li) - riboza. dezoksiriboza;
geksozalar (6 ta «C» li) - glyukoza, fruktoza, galaktozalar kiradi.
Trioza, tetroza, peptozalar aso sa n , glyukozaning to 'q im a d a
parchalanishidanhosii bo'ladilar. Monosaxaridlardan glyukoza, tabiatda
keng tarqalgan aldegidospirt bo‘lib, disaxarid va polisaxaridlaming
asosiy komponentidir.
Glyukozadan tashqari hayvonlar va odaxn organizmida qisman erkin
holatda, asosan esa di- va polisaxaridlar tarkibida fruktoza, galaktoza
kabi monosaxaridlar ham uchraydi.
Monosaxaridlar oksidlanish qobiliyatiga ega bo‘lib, bunda 6-atom li
spirt yuzaga keladi (masalan, D-glyukoza qaytarilganda 6-atomli spirt
- sorbitol hosil bo‘ladi).
Uglevodlar organizmda fosforlanish kabi muhim hususiyatga ega
bo‘lib, ularning fosforli efirlari modda almashuvida nihoyatda katta rol
o'ynaydi. Masalan, geksozomonofosfat (glyukoza-fosfat, fruktoza-
fosfat); geksozo-difosfat (fruktoza-1,6-difosfat).
M o n o sax a rid la r yana a m in o q a n d la r hosil qiladilar; b u n d a
monosaxariddagi gidroksil gruppalardan biri H,N-guruh bilan o ‘rin
almashadi. Bu aminoqandlar asosan m u k o ‘polisaxaridlar tarkibiga
kiradi.
Disaxaridlarga: saxaroza (glyukoza va fruktozadan tashkil topgan),
laktoza (glyukoza va galaktozadan); m altoza (ikki molekula
glyukozadan) kiradi.
P olisaxaridlar tu zilish la rig a k o 'ra gom opolisaxaridlar va
geteropolisaxaridlarda bo'Iinadilar. GomopoUsaxaridlarga glikogen,
kraxmal, kletchatka, sellyulozahur kiradi. Ular glyukoza qoldiqlaridan
tashkil topgan biopolimerlardir. Tuzilishida bir xil monosaxarid
qatnashgani uchun bunday polisaxaridlarai gomopolisaxaridlar deydilar.
Geteropolisaxaridlar (muko‘polisaxaridlar) monosaxarid va ularning
unumlaridan tashkil topib, tarkiblariga qarab 2 ga bo'linadilar:
a) kislota xossali muko'polisaxaridlar;
b) neytral muko‘polisaxaridlar.
Hozirda kislota xossali muko‘polisaxaridlami glikozamin-glikanlar
deb ataydilar va ular proteoglikanlaming uglevodli qismini tashkil
etadilar.
«/Uglevodlaming hazmlanish! va so'rilishi
Polisaxaridlar va disa-
xaridlar oshqozon-ichak
traktida hazmlanib mono-
s a x a rid la rg a aylanadi.
Hazmlanish og‘iz bo'shli-
g ‘ida so 'lak tarkibidagi
am ilaza va maltaza fer-
m entlari ta ’sirida bosh-
lanib, asosiy hazmlanish
o ‘n ikki barmoqli ichak va
56-rasm. Uglevodlaming fazoviy ko'rinishi ingichka ichakning bosh-
lang'ich qismida (pH 8-9)
boradi. Oshqozonda uglevodlam ing parchalovchi fermentlar yo‘q.
U glevodlam ing hazm lanishini ta’minlaydigan amilaza, saxaroza,
maltaza, laktaza, amilo-1,6-glyukozidaza fermentlari oshqozon osti bezi
v a ingichka ichak sh illiq qavatida ishlanib chiqadi. Kletchatka
(oshqozon-ichak traktida) hazmlanmaydi va najasni hosil bo'lishini
ta ’minlaydi.
Monosaxaridlar (asosan glyukozaga aylangan holatda) ingichka
ichak epiteliysidagi mikrovorsinkalar orqali ATF sarflanishi bilan
(konsentratsiya gradiyentiga qarshi) so'rilib qonga o ‘tadi. (Ovqat bilan
uglevodlar oshiqcha miqdorda iste ’m ol qilinganda, oz m iqdorda
saxaroza, laktozalar ham so‘rilishi mumkin. Ammo ular organizm da
foydalanilmaydi, siydik orqali chiqarilib yuboriladi).
Qon bilan glyukoza jigarga boradi va uning m a’lum m iqdori
glikogenga aylanadi, asosiy miqdori esa qon bilan hamma to 'q im a
hujayralariga yetkaziladi. Qonda glyukozaning miqdori n orm ad a
(sog'lom kishilar qonida) 70-120 mg % (yoki «CI» bo'yicha 3,6-6,1
mmol/1) bo‘ladi.
Glyukozaning katabolizmi
Glyukoza to'qim ada asosan kislorod ishtirokida hamda kislorodsiz
sharoitda parchalanishi mumkin. B uning uchun glyukoza av valo
geksokinaza fermenti ta'sirida, ATF sarflanishi bilan glyukoza-6-
fosfatga aylanadi. Faollashgan glyukoza-6-fosfatni taxminan 65%
to'qimada parchalanadi; 30% yog‘ga, 5% esa glikogenga aylanadi.
<äfyttkozaning parchalanishi 3 xil y o ‘l bilan yuz beradi:
a)a№öte Qcfeterodli) parchalanish;
b) &&)№№& $cislorodsiz) parchalanish;
d) pentözofosfat (apotomik) parchalanish
ixUglevodlarning aerob yo‘l bilan oksidlanishi va uning fiziologik
ahamiyati
Aerob (kislorod ishtirokida) parchatanishning oxirgi mahsuloti CO,,
H ,0 va energiya bo‘lib, yig‘indi tenglamasi quyidagichadir:
C6H ,,0 6 + 6 0 , = CO,+38ATF + 6H ,0
Aerob y o i glyukozaning asösiy parchalanish yo‘li bo‘lib, u uch
bosqichda (stadiyada) boradi:
I bosqich - Glikolitik bosqich - glyukozaning pirouzum kislotasiga
parchalanishi;
II bosqich - Piruvatning oksidlanish y o ‘li bilan dekarboksillanishi
va atsetil KoA hosil bo'lishi;
III bosqich - Krebsnihg uch karbon sikli va elektronlar o'tkazish
zanjiri.
Birinchi bosqich glyukoza katabolizmining individual
parchalanish
yo‘li bo‘lib, II va III parchalanish bosqichlari «modda almashuvining
umumiy yo'llari» deb yuritiladi. Modda almashuvinig umumiy yo'llari
awal
mukammal o'tilgan. I bosqich sitozolda, II va III bosqichlar
mitoxondriyalarda kechadi. Aerob oksidlanish glyukozaning asosiy
parchalanish yo'li, chunki inson va hayvonlar aerob organizmlardir;
hamda energetik nuqtai nazardan bu yo‘l eng samaralidir. Bir molekula
glyukoza
aerob
oksidlanishida 38 molekula ATF hosil bo ladi. Buning
8 molekulasi - glikolitik (I) bosqichda; 6 molekula - piruvatning
oksidlanish yo‘li bilan dekarboksillanish (II) bosqichda; 24 molekulasi
esa - Krebs sikli (III) bosqichda yuzaga keladi (57-rasm).
y'Vodorodning (Hj) sitoplazmadan mltohondriyaga o‘tish
«mokki» mexanizmi
Glyukozaning aerob oksidlanishida degidrogenaza fermentlari
ta’sirida ajralib chiqqan vodorodni (NA DH, ni) to'qim a nafas olish
zanjirida oksidlanishi uchun u aw alo sitoplazmadan mitoxondriyaga
o 'tish lozim. Bu 2 x il «mokki» m exanizmlar yordam ida amalga
oshiriladi:
1) Glitserofosfat «mokki» mexanizmi.
2) Malat «mokki» mexanizmi.
Glitserofosfat «mokki» mexanizmida sitoplazmatik NAD H, ning
v o d o ro d i sito p la z m a d a g i d io k sia tse to n o fo sfa t bilan b irik ib ,
glitserofosfat hosil qiladi: u esa mitoxondriya membranasidan oson
o 'ta d ig a n x u su siy a tg a ega. Bu reaksiya N A D .H , sitoplazm atik
g litse ro fo s fa td e g id ro g e n a z a ta ’sirid a k ec h ad i. G litsero fo sfat
(mitoxondriyaning ichida) mitoxondrial FAD tutuvchi degidrogenaza
(DG) fermenti ta’sirida oksidlanadi va qaytadan dioksiatsetonfosfat
hamda FAD.H, hosil b o iad i. Dioksiatsetonfosfat oson mitoxondriyadan
sitoplazmaga o ‘tadi, FAD.H, esa mitoxondnyada to qima nafas olish
zanjiri da oksidlanadi.
Malat «m okki» mexanizmida esa elektronlam i sitoplazmadan
m ito x o n d riy a g a o ‘tish uchun N A D 'H , sitop lazm ad agi SHIJK
(o k sa lo a tse tat) b ila n b irik ib oksidlanadi. M alat m itoxondriya
m em branasidan osongina o'tib, m itoxondriyaning ichida MDG
(malatdegidrogenaza) fermenti ta’sirida oksidlanadi va qaytadan SHUK
hamda NAD H, ga parchalanadi; SHUK sitoplazmaga o‘tadi, NAD H,
esa mitoxondriyadan to'qim a nafas olish zanjirida oksidlanadi.
A TF
balansi
Kofermentlar
-1
-1 A T F
-2
-1 A T F
+3
+5 A T F
+2NADH
+5
+2 A T F
+7
+2 A T F
+12
+5 A T F <*- +2NADH
+17
+5 A T F
+2NADH
+22
+5 A T F
+2NADH
+27
+5 A T F «*- +2NADH
+30
+3 A T F ♦ - +2 OH2
+32
+2 A T F
+ 2 G TP
p f ! ) g e ks okina za
f j j l j
6
-fosfofruKtinoza
H
giicerai'degid-S-fosfat
degtfrogen.aza
[
4
} fo sfog iice ratkinaza
£|F] piru vatkinaza
[ б ! la k ta td e g id ro g en za
f f ] p iru v atd e g id ro g e rta z a
[TI
iz o ä t ra t d e g id r o g e n a z a
fjjE]
o k s o g lu to ra tg id ro g e n a z a
I ÏÔ ] m a la td e g id ro g e n a z a
Ц Т ) s u k c in a td e g id ro g e n a z a
P H s u k c m a t -C o A -lig a z a
NAD®
< *
a t f
J a
a£ an
chiqish: 32 molekula ATF/1 moi glyukoza
chiqish 2 molekula ATF/1 mol glyukoza
57-rasm. Glyukozaning aerob va anaerob oksidlanish.
209
Uglevodlarning anaerob yo‘l bilan parchalanishi
(glikoliz va glikogenoliz)
Uglevodlarning anaerob (kislorodsiz) parchalanishi glyukozadan
yoki glikogendan b o sh lan ish i mumkin. G lyukozaning anaerob
parchalanishi - glikoliz, glikogenniki esa - glikogenoliz deyiladi. Har
ikki holda ham oxirgi mahsulot sut kislotasi (laktat)dir (58-rasm).
Glikogenolizda 1-bosqich, ya’ni glikogendan glyukoza-l-fosfat hosil
bo'lishi ortiqdir: qolgan bosqichlari glikoliz bilan bir xil boradi. Anaerob
parchalanishni glyukoza-6-fosfatdan toki piruvat hosil boiguncha
davom etadigan hamma bosqichlari glyukozaning aerob parchalanishi
(ya’ni glikolitik bosqich) bilan bir xildir.
U glevodlarning anaerob parchalanishi quyidagi bosqichlarda
kechadi:
Glikoliz uchun ikki hodisa xarakterlidir:
1) substratli fosforlanish;
2) glikolitik oksidoreduksiya.
Substratli fosforlanishni oksidlanishyo'li bilan fosforlanishdan farqi
- bunda m em b ran a v a elek tro n la r o 'tk a z is h za n jiri (E O ‘Z)
qatnashm aydi. G lik o lizn in g m a ’lum m etabolitida (substratida)
to'plangan energiya ADF ga uzatilib, uning fosforlanishi natijasida ATF
sin te z la n a d i. B un d ay m e ta b o litla rg a 1 ,3 -d ifo sfo g litse rat va
fosfenolpiruvatlar kiradi.
Glikolitik oksidoreduksiya — bu fosfoglitserin aldegidi va piruvat
orasidagi oksidoreduksiya boMib, bunda piruvat qaytariladi va sut
kislotasi (laktat) hosil bo‘ladi. Bu hodisa kislorodsiz sharoitda yuz beradi
va kislorod to'qimalarda yetarli bo‘lishi bilan laktat oksidlanib, piruvatga
aylanadi; elektronlar va vodorod ionlari esa to‘qima nafas olish zanjiri
(E O ‘Z) orqali kislorodga birikadilar hamda energiya (3x2=6 mol ATF)
va 2 mol H ,0 hosil bo‘ladi:
Glyukoza + 2 ADF + 2 P n -------------- > 2L-laktat + 2ATF + 2 H ,0
Glikoliz hamma tirik organizm uchun xosdir. Glikoliz anaerob
organizmlar uchun yagona energetik manba bo‘lib, hujayralami kislorod
tanqisligi holatida minimal energiya bilan ta’minlaydi (2ATF): aerob
organizmlar (hayvonlar, insonlar) uchun esa glikoliz glyukozani aerob
oksidlanishining shartli (tayyorlov) birinchi glikolitik bosqichdir.
Glikoliz jarayonida hosil bo'ladigan metabolitlar - laktat, piruvat,
glitserat va triozalar organizmda yuz beradigan turli katabolitik va
anabolitik jarayonlar uchun kerakli mahsulotdir. Glikoliz sitoplazmada
borib, aerob oksidlanish uchun shart bo'lg an membrana, mitoxondriya
butunligini talab qilmaydi. Shuning u ch u n b a ’zi «m itoxondrial
kasalliklar» vaqtida glikoliz asosiy energiya bilan ta’minlovchi m anba
vazifasini o ‘taydi («halokatdan saqlanish mexanizmi»): shu bilan birga
sitoplazmada boradigan biosintetik jarayonlar, asosan glikoliz davomida
hosil bo‘ladigan ATF hisobiga boradi.
CH,-o-0
c h
-
o h
c h
,
o h
I
g e k s o k i n a z a
|
C H - 0 - ®
FOSFOGEKSOZO-
IZOMERA2A
58-rasm.
G lik o lis v a p i r u v a t n in g o k s id la n is h i
211
Glyukozaning laktat va piruvatdan biosintezlanishi
(glynkoneogenez)
G lyukoneogenez - bu laktat va Krebs sikli m ahsulotlaridan
glyukozaningbiosintezidir.G lyukoneogenez jigard a sodir bo‘ladi.
Glyukoneogenez glikolizning qaytar jarayoni b o iib , bunda glikolizning
3 ta qaytmas bosqichii mavjud:
FEP ->• PIRUVAT
FRUKTOZA-6-FOSFAT ->FRUKTOZA- 1,6-DIFOSFAT
GLYUKOZA -> GLYUKOZA-6-FOSFAT
Glyukoneogenez jarayonida bu 3 ta qaytmas bosqichni quyidagi
fermentlar yordamida qaytar holatga keltiriladi:
1 -P iru v a tk a rb o k sila z a , bu ferm ent p iru v a tg a CO, birikib,
oksaloatsetat hosil bo'lishini tezlashtiradi.
2-FEP k a rb o k sila z a - bu oksaloatsetatni FEP, ham da CO,
gaaylanishini katalizlaydi.3-Fruktoza-1,6-difosfataza - bu fruktoza-1,6-
difosfatni fruktoza-6-fosfatga aylanishini tezlatadi.
4-Glyukoza-6-fosfataza esa glyukoza-6-fosfatni glyukoza va fosfat
kislotasiga aylanishini tezlatadi.
Sut k is lo ta s i (la k ta t) dan glyuk oza sin tezlan ish in in g
(glyukoneogenez) sxemasi quyidagicha (59-rasm).
^ Biotin va uning uglevod almashinuvidagi vazifasi
Biotin (H vitamini) piruvatkarboksilaza fermentining faol markazi
tarkibiga kiradi. Piruvat karboksilaza fermenti piruvatni karboksillanishi
reaksiyasini katalizlaydi va oksaloatsetat hosil boMadi. Biotin fermentga
CO, b irik tirib , « C O ,-n in g faol shakli» yuzaga keladi.
Biotin karboksilaza fermentining kofermenti vazifasini bajaradi va
piruvat, a-ketoglutarat, aspartat kislotalarining karboksillanishi
reaksiyasida qätn ash ad i. Shuning uchun, biotin avitam inozida
yuqoridagi k islotalarni karboksillanishi buzilib, k o ‘p simptomli
kasalliklar yuz beradi. Masalan: terilaming yalligianishi, soch to‘kilishi,
yog‘ bezlaridan k o ‘p miqdorda yog‘ ajralishi (seboreya) va boshqalar.
d y u k o z a
piruvat*
karbokailaza
(tíkMn) $.4.1.1
malat-
PH dagidroganaza
Dostları ilə paylaş: |