«biologiya» fakulteti «ekologiya va tuproqshunoslik» kafedrasi

O’zbekstan tuproqlarining tasnifsi
Mamlakatimizda ishlab chiqarilgan tuproqlar tasnifsi pastdagi ilmiy tiykarlarda tuzilgan :
1. O’zbekstan Respublikasi Evroaziya kontinentining tushlik bo'limida joylashgan bo'lib, kenglik va tik (vertikal ) tuproqlar kontinentallıg’ın qamrab oladi.
2. Respublika qurg’aq kontinental subtropikalıq kontinentda joylashgan bo'lib, o’ziga hos va mos kelarlik tuproqlar tiplarınıng, podtiplarınıng va guruhlarining har turli qaplamalarınan tuzilgan.
3. Kenglik va tik (vertikal ) kontinentlarda tarqalgan avtomorf va gidromorf tuproqlar bir-biridan tuproq paydo bo'lıu jarayonlari bilan farq etadi.
4. Sug'orma tuproqlarning ayirim tip, podtip va avlatlarga ajralichi va sug’orma dehqonshılıq tasirida o'zgarishin hisobga olgan holatda turli darajada madeniylesken guruhlanadi.
O’zbekstan tuproqlari tasnifsini ishlab chiqishda I. P. Gerasimov (1931); M. A. Orlov (1933, 1937, 1947); A. N. Rozanov (1945-1951); B. V. Gorbunov, N. V. Kimberg, S. A. Shuvalov (1941); N. V. Gorbunov, N. V. Kimberg (1962); E. V. Lobova (1965); N. V. Kimberg (1974); S. A. Rijov va K. B. Saakyanc (1958); E. N. Ivanova va I. A. Rozov (1960) va boshqa olimlar ilmiy izlanishlarining natijalari asosiga qo'yilgan.
Tuproq tasnifsidan (1 va 2 jadval ) mamlakatimizning barcha hududlarida ilimiy-tadaqiqot yumushlarini o'tkazish, tuproq xaritalarini tuzish, tuproqlarning agrokimyoviy sharoitin o'rganish va unumdarlıg’ın baholash, yerlarning meliorativlik va ekologik sharoitin yaxshilash, tabiyiy muhittı qo'riqlash va boshqa bitta qator yo'nalishlarda kengnen foydalaniladi.
O’zbekstan tuproqlarınıng klassifikaciyasınıng sızılması
(B.V.Gorbunov, N.V.Kimberg,1975).

Kenlik xam tik(ver-tikal) topırak ıklım kontinentları	Allyuvial kayırlı katar	Topıraklardın grunt suuı tasirinde ıgallanıu katarı			Ellyuvial gidro-morf katar	Ellyuvial katar	Ellyuvialkseromorf katar
		Daryarejimı	Saz rejimı	Az ıgallangan rejimı	Tegisliklerdin batıgı yamasa arga kıyalıklar	Tegislikyamasa platulardın batıs xam shıgıs kıyalıkları (ekspo-ziciyaları)	Dagal Tau jınıslarının tuslik kıyalıkları

1-Tip. Sho’l kontinentınıng ot-laq tuproqları 1-podtip.Sho’l kontinentı otlaq-qayır-allyuvial. 2-podtip. Cho’l kontinentı batpaq-o’tlaq,qayır-allyuvial. 3-podtip.O’tlaq-taqır

2-tip.Sho’l kontinentınıng batpaqlı tuproqları. 1-podtip.Sho’l kontinentınıng ılaylı-batpaq tuproqları. 2-podtip. Sho’l kontinentınıng torflı-batpaq tuproqları. ха-tip.Taqırtarizli tuproqlar. 1-podtip.Otlaq-taqırtarizli. 2-podtip.Taqırtarizliler. 3-podtip.Qaldıq bat- paq-taqırtarizliler. 4-podtip.Taqırlar. H Baland tog' gidromorf tuproqlarining o'tloq va botqoqli podtipleri chashme va buloqlarning chuchuk grunt suvlari tasirida toshli, chag’alli jinslardan tuzilgan kichik tog' dolinaları suvlar rejiminida rivojlanadi. Sug’ormali tuproqlar Kenglik va tik (vertikal) kontinent ler Sug’orish va grunt suvlarınıng ıg’allandırıvı Tasirinde Grunt suvları shuqurg jay-lasqan aymaqlarında Suvg’rarıv suvlarınıng ıg’allandırıv tasirinde Grunt suvlarınıng jaqın jaylasıvı Grunt suvlarınıng az ıg’alla- nıvı (shuqurg- ligi q-o’ m) Darya rejimı Saz rejimı Шол континенты Sh-tip. Taqırtarizli voha tuproqlar. 1-podtip.Sug’ormali otlaq-taqırtarizli. 2-podtip.Otlaq-taqırtarizli-voha (az, orta va qalıng qatlamlı) 3-podtip.Sug’ormali taqırtarizli. 4-podtip. Sug’ormali sho’l qumlı topıraq. 5-podtip. Sug’ormali sur rangli jigar. 6-podtip. Taqırtarizli voha (az, orta va qalıng qatlamlı) 8Y-tip. Bo’z tuproqlar kontinentınıng otlaq voha tuproqları. 1-podtip. Sug’ormali otlaq, otlaq-allyuvial, otlaq-saz. 2-podtip. Otlaq voha, allyuviallı saz (az, orta va qalıng qatlamlı). 3-podtip. Sug’ormali bo’ztarizli-otlaq. 4-podtip.Bo’ztarizli otlaq-voha (az, orta va qalıng qatlamlı) 5-podtip. Sug’ormali batpaq-otlaq, allyuvial, saz. 6-podtip. Batpaq-otlaq-voha allyuvial, saz (az, orta va qalıng qatlamlı) Туран тегислиги 1-tip.Sho’l zonasınıng otlaq-voha tuproqları. 1-podtip.Sug’ormali otlaq, otlaq-allyuvial, otlaq-saz. 2-podtip.Otlaq voha.Otlaq-voha-allyuvial, saz, az, orta va qalın qatlamlı. 3-podtip.Sug’ormali batpaq-otlaq, allyuvial, saz. 4-podtip.Batpaq-otlaq, voha. 5-podtip.Sug’ormali taqırlı-otlaq. 6-podtip.Sug’ormali sur rangli jigar otlaq. 88-tip.Sho’l kontinentınıng Batpaq-voha tuproqları. 1-podtip. Sug’ormali batpaq-ılaylı, torflı. 2-podtip. Batpaq-voha, allyuvial (az, orta va qalıng qatlamlı) 3-podtip.Batpaq-voha, sazlı (az orta va qalıng qatlamlı) Boz tuproqlar kontinentı tog’ va tog’ aldı tegislikleri. V-tip. Boz tuproqlar kontinentınıng batpaq-voha tuproqları. 1-podtip. Sug’ormali batpaq,ılaylı, allyuvial, torflı, saz. 2-podtip. Batpaq-voha, allyuvial-saz (az, orta va qalıng qatlamlı) V8-tip. Boz tarizli-voha tuproqlar. 1-podtip. Sug’ormali otlaq-bo’ztarizli. 2-podtip. Otlaq-bo’ztarizli voha (az, orta va qalıng qatlamlı). 3-podtip. Sug’ormali bo’z tuproqlar (ashıq rangli, oddiy, toq rangli). 4-podtip. Bo’ztarizli voha (az, orta, orta qatlamlı, qalıng qatlamlı).