Biotexnologiya asoslari

8.2. Biogaz ishlab-chiqarish usqurmalari va ularni texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlari 
Biogaz ishlab-chiqarish asosiy bo’lib, bijg’iydigan reaktor hisoblanadi (chizma), va ularni 
xillariga qarab, har-xil tarkibga va turga ega bo’lgan go’ng anaerob sharoitda bijg’itiladi. 
Birinchi avlod ananaviy metanteklarni har-xil konstruksiyaga va texnologik echimga ega 
bo’lganlari bor. Bu metanteklar ba’zida ikki yoki undan ko’proq seksiyaga bo’lingan bo’ladilar. 
Bu seksiyalarda anaerob bijg’ishni bosqichlarini qisman ajratib turish amalga oshiriladi.
Metanteklarni konstruksiyasi xilma-xil bo’lib, bir-biridan asosan gidravlik rejim (davriy 
yoki oqib to’ladigan) yoki yuklash usullari (doimiy yoki davriy) bilan farq qiladi. Go’ngni 
to’xtovsiz (doimiy) yuklanganda, ma’lum vaqt o’tishi bilan (1 sutkada 10 martagacha) go’ng 
yuklanadi va o’shancha bijg’ib bo’lgan go’ng chiqarib tashlanadi. Bijg’ishni bbarcha shartlarini 
saqlaganda, mana shu usul bilan eng ko’p miqdorda biogaz olish mumkin. 
Metanteklarni davriy chizmasida (ular odatda ikki), ularni navbatma-navbat to’ldiriladi. 
Bunda yangi solingan go’ng bijg’itilgani bilan aralashtiriladi. 
Gaz 5-10 kun orasida paydo bo’la boshlaydi va yuqori cho’qqiga chiqqandan keyin, sekin 
pasayib boradi. Gazni paydo bo’lishi minimumga etganda,bijg’ib bo’lgan go’ng chiqarib 
tashlanib, metanteklarga toza go’ng yuklanadi. 
Anaerob xolatda go’ng saqlaydigan inshootlarda hosil bo’lgan biogazni yig’adigan, 
haroratni va RNni ushlab turadigan sintetik yopgich hamda sekin aralashtirib beradigan, qolgan 
go’ngni qaytadan sirkulyasiya qiladigan uskunalar bilan jihozlangan bo’lishi kerak. 
Anaerob go’ng saqlaydigan inshoatlarni ustunligi, ularni tuzilishini oddiyligi, hamda uchib 
yuradigan mayda moddalarga sezgirligini pastligida bo’lsa, ularni kamchiliklari – katta 
maydonni egallashi, hamda qish vaqtida ko’p miqdorda issiqlikni yo’qotishidir. 
Ko’pchilik (hozirgi kunda ishlab turganlarini 68%) biogaz qurilmalari bir bosqichli, to’liq 
aralashadigan oqish tipida qurilgan. Ammo bunday qurilmalarni salbiy tomoni shundan iboratki, 
bularda go’ngni to’liq bijishi amalga oshirilmaydi (ba’zida bijimagan go’ng ham o’tib ketadi va 
shu sababli biogaz miqdori past bo’ladi. 
Oquvchi metanteklar boshqalariga qaraganda yaxshiroq bo’lib, unda suyuq yoki yarim 
suyuq go’ngdan (namlik 91-96%) biogaz olinadi. 
Ammo, go’ng oqovalaridan, o’ta yuqori faollikka ega bo’lganligidan, fugablardan, va 
tozalash inshoatlarini qoldiqlarini anaerob sharoitda biogaz tayyorlashda bunday qurilmalarning 
samaradorligi juda ham past, shu tufayli ham ulardan foydalanilmaydi yoki juda ham kam 
foydalaniladi. 

---