BİSMİllahir-rəhmanir-rəHİM

4“Nəhcül-bəlağənin şərhi”, İbn Əbil-Hədid 6-cı cild, səh. 12-13.

1“Tarixul-üməmi vəl-muluk” 4-cü cild, səh. 2138.

2 “Əl-təbəqatul kübra” 1-ci cild, səh. 33, “Murucuzzəhəb” 2-ci cild, səh. 338.

3 “Tarixul-üməmi vəl-muluk”, 6-cı cild, səhş17, “Əl-imamətu vəs-siyasət”, 1-ci cild, səh. 151.

4 “Əl-imamətu vəs-siyasət”, 1-ci cild, səh. 22, “Əl-kamilu fitarrix”2-ci cild, səh. 512, “Tarixul üməmi və əl-muluk”5-ci cild, səh. 304.

5 “Tarixul üməmi və əl-muluk”3-cü cild, səh. 192.

6 “Əsraru Səqifə” səh. 56 və 68.

1 “Səhihi-Buxari”4-cü cild, vəsiyyət kitabı, “Səhihi-Müslim”5-ci cild, vəsiyyət kitabı, “Müsnədi-Əhməd”, 2-ci cild , səh. 2 , 4, 57 və 80.

2 “Bəqərə”surəsi, ayə: 180.

3 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, 2-ci cild, səh. 53.

4 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, 1-ci cild, səh. 190.

5 Şiənin e`tiqadına görə, Peyğəmbərin (s) canişinлiк mövzusu İlahi bir işdir və Allahın təyin etməsi və Peyğəmbərin açıqlaması ilə həyata keçir.

1 “Əl-mәvaqif”, 3-cü cild, səh. 267, “Əл-irşad Ҹүвејни”, səh. 424, ”Seyri dər Әı-гədir” səh. 112.

2 “Əsraru Səqifə”, səh. 48 – 49

1 “Əl-imamətu vəс-siyasət” 1-ci cild, səh. 13.

2 “Tarixul-üməmi vəl-muluk”, 2-ci cild, səh. 216-220.

1 “Tarixul-üməmi vəl-muluk”, 2-ci cild, səh. 216-220

2 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, 12-ci cild, səh. 83.

3 “Əт-təbəqatul-kübra”, 2-ci cild, səh. 260.

4 “Əsrarus-səqifə”, səh. 73-74.

5 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, 6-cı cild, səh. 12-13.

6 “Əl-kamilu fiт-tarix”, 2-ci cild, səh. 329-330.

1 “Murucuz-zəhəb”, 2-ci cild, səh. 291.

2 “Əс-sirətul-Һələbiyyə”, 1-ci cild, səh. 3-4, “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, İbn Əbil-Hədid 2-ci cild, səh. 156-185.

3 “Muntəxəbul əsər fil-imamis-sani əşər”

4 “Müsnədi-Əhməd”, 5-ci cild 86-108, “Sünənи Əbi Davud” 4-cü cild, səh. 106 -107, “Səhihi-Müslim” 6-cı cild, səh. 2-4, “Səhihi-Buxari”, 9-cu cild, səh. 81, “Səhihi-Tirmizi”, 2-ci cild, səh. 45.

5 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, İbn Əbil-Hədid 9-cu cild, səh. 170.

6 “Tarixul üməmi və əl-muluk”2-ci cild, səh. 580.

7 “Əl-imamətu vəs-siyasət”, 1-ci cild, səh. 19.

8 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, İbn Əbil-Hədid 1-ci cild, səh. 185.

1 “Əl-təbəqatul kübra”2-ci cild, səh. 181.

2 “Əsrarus-səqifə” səh. 76-81, “Əl-təbəqatul kübra”3-cü cild, səh. 179, “Əl-siqat”2-ci cild, səh. 130-131, “Tarixnameye təbəri” 1-ci cild, səh. 336.

3 Bu babdan olan rəvayətlərin зиддијјәти ilə tanış olmaq üçün “Səqife-ye səxifə” kitabının 159-cu səhифәјə müraciət etmək olar. İbn Əbil-Hədid Əbu Bəkrin namazı barədə olan rəvayətləri qeyd etdikdən sonra deyir: Bu hədislərdə olan зиддијјәтләрин olması шiənin nəzərini (јәни Əbu Bəkrin namaz qılması Ayişənin göstərişiylə olmuşdur) təsdiqləyir. “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, İbn Əbil-Hədid 13-cü cild, səh. 33).

4 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, 9-cu cild, səh. 198-199.

1 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, 1-ci cild səh. 157. Əli ibn Əbi Talibin (ə) müxaliflərindən olan Ayişə deyirdi: Allahın Rəsulu üçün Əlidən əziz bir kəs yoxdu (“Əl-istiab”1-ci cild, səh. 278) Ömər ibn Əbdüləziz atasından rəvayət edərək deyir: Bu avam camaat bizim Əli (ə) haqqında bildiyimizdən xəbərdar olsaydı, iki nəfər belə bizə itaət etməzdi. (“Rəbiul əbrar” 1-ci cild, səh. 499.

2 “Нəhcül-bəlağənin şərhi”, 1-ci cild, səh. 82.

3 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, 3-cü cild, səh. 97 və 12-ci cild, səh. 21.

1 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, 3-cü cild, səh. 114.

2 Qeyd olунan məsələyə görə бах: ”Xətib Xarəzminin “Əl-mənaqib” kitabının 217-ci, “Fəraidul səmteyn”58-ci bab, “Səvaiqul muhriqə” səh. 78”Nəhcül-bəlağənin şərhi”, 2-ci cild, səh. 61, “Əl-istiyab” 3-cü cild, səh. 35, “Əl-isabə” 4-cü cild, səh. 80 və 408 və 44, “Həmase-i ğədir” səh. 167-168.

3 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, İbn Əbil-Hədid 5-ci cild, səh. 167, “Ğаyətul-məram”, səh. 564.

4 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, İbn Əbil-Hədid, 6-cı cild, səh. 218.

5 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, İbn Əbil-Hədid 6-cı cild, səh. 218.

1 “Kənzul ummal” 4-cü cild, səh. 55, “Əl-təbəqatul kübra” 2-ci cild, səh. 262.

2 “Əт-təbəqatul-kübra” 2-ci cild, səh. 260

3 “Nəhcül-bəlağə”, xütbə. 156.

4 Bu haqda aşağıda qeyd olунan mənbələrə müraciət etmək olar: “Müsnədi-Əhməd”, 5-ci cild, səh. 495, “Fəthul bari” 7-ci cild, səh. 18, “Məcməul zəvaid” 9-cu cild, səh. 114, “Əl-bidayətu vən-nihayə”, 7-ci cild, səh. 379, “Xəsaisu əmiril möminin(ə)”səh. 13, “Əs-səvaiqul-muhriqə”, səh. 144, “Kənzul ummal” 11-ci cild, səh. 618.

1 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, 9-cu cild, səh. 192-199 (Bütün bunlarla yanaşı bəzi yazıçılar Ayişənin Peyğəmbərin ən sevimli xanımı olmasını yazırlar).

1 “Əl-qədir”, 1-ci cild, səh. 159. Əllamə Әmini bu bəhsin təsdiqlənməsi haqqında Əhli təsənnündən iyirmidəн artıq sənəd qeyd etmişdir.

2 “Ənsabul-әşraf”, 1-ci cild, səh. 581. İbn Əbil-Hədid иsə onun Əmmar olmasını demişdir. “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, 2-ci cild, səh. 15.

1 “Ənsabul-əşraf” 5-ci cild, səh. 590, “Müsnədi-Əhməd”, 1-ci cild, səh. 55, “Əт-təmhid”, səh. 196, “Kənzul ümmal” 3-cü cild, səh. 2346, “Əl-musənnəf”, İbn Әbi Шeybə, 5-ci cild, səh. 465, “Səhihи-Бuxari”, 8-ci cild, səh. 26 və 210 , “Sire-ye nəbəvi” 4-cü cild, səh. 226, “Əн-nihayə”, 3-cü cild, səh. 466, “Tarixul-üməмi vəl-muluk”, 3-cü cild, səh. 205.

“Əl-kamilu fit-tarix”, 2-ci cild, səh. 327, “Tacul ərus” 1-ci cild, səh. 568, ”Lisanul-ərəb”, 2-ci cild, səh. 371, “Tarixul xuləfa” səh. 67, “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, 2-ci cild, səh. 50, “Əс-sə-vaiqul-mуhriqə”, səh. 21, “Əт-təbəqatul-kübra”, 3-cü cild, səh. 344.

İbn Əbil-Hədid yazır: Ҹamaatın Əbubəkrлә beyət etməsinin düşünülmədən olmasını deyən ilk kəsdir. (“Nəhcul-bəlağənin şərhi”, 2-ci cild, səh. 50 və 6-cı cild, səh. 47.

2 “Nəhcul-bəlağənin şərhi”, 2-ci cild, səh. 37.

3 “Səhihи-Бuxari”, 9-cu cild, “Əl-fиtən”, “Əl-istixlaf” babı və “Əl-əhkam”, “Səhihи-Müslüm”, 6-cı cild, “Əl-imarə”.

4 “Əl-kamilu fit-tarix” 2-ci cild, səh. 161, “Əт-tənbihu vəl-əşraf” səh. 254.

5 O zaman həzrətin 33 yaşı vardı.

6 “Nəhcul-bəlağənin şərhi” 6-cı cild, səh. 12.

1 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, 1-ci cild, səh. 189 və 2-ci cild, səh. 18, “Əl-kamilu fit-tarix”, 3-cü cild, səh. 31, “Tarixul-üməмi vəl-muluk”, 3-cü cild, səh. 220 və 5-ci cild, səh. 31.

2 “Əl-imamətu vəs-siyasət”, 1-ci cild, səh. 18, “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, İbn Əbil-Hədid 2-ci cild, səh. 47, “Murucuzzəhəb” 2-ci cild, səh. 308.

3 “Əт-təbəqatul-kübra” 3-cü cild, səh. 413.

4 “Səhihi-Müslim” 4-cü cild, səh. 57 “Fəzailul səhabə”babı.

5 “Tarixül-üməmi vəl-müluk”, 1-ci cild, səh. 2138.

6 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, 1-ci cild, səh. 165, 2-ci cild, səh. 5, “Əl-kamilu fit-tarix”, 2-ci cild, səh. 80, “Tarixul-üməмi vəl-muluk”, 3-cü cild, səh. 429.

*Siddiq və faruq ləqəbləri o cüмlə ləqəblərdəndir ki, ilk dəfə Allahın Rəsulu (s) həzrət Əlini onunla adlandırmışdır. “Məcməuz-zəvaid”, 9-cu cild, səh. 102, “Kifayətuт-talib”, səh. 79. Hədisin mətni belədir:

ان هذا اول من يصافحني يوم القيامة وهو صدّق الاكبر و هذا فاروق هذه الامة يفرق الحق و الباطل و هذا يعسوب الدين

“Həqiqətən də Əli mənə iman gətirən ilk kəsdir, qiyamət günü мənimlə müsaфiһə (гол-бојун олуб ҝөрүшәҹәк) edəcək ilk adamdır. O, bu ümmətin haqqı batildən ayıran Siddiq Əkbəri və faruqudur. O, dinin rəhbəridir.”

Sonralar digərləri bu ləqəbləri özəlləşdirib özlərinə aid etdilər. Halbuki, əhli sünnət kitablarında Əli (ə) dan rəvayət olунmuşdur ki, həzrət buyurur: انا الصديق الاكبر لا يقولها بعدى الا كذّاب مفتر Siddiq əkbər mənəm. Məndən savayı heç kəs yalançı və iftiraçıдан башга bu iddianı edə bilməz. “Tarixül-üməmi vəl-müluk”, 2-ci cild, səh. 212, “Sünən ibn Macə” 1-ci cild, səh. 57-58, “Xəsaisu Әmirilmөminin”, səh. 3, “Əl-müstədrəku əlәс-səhiheyn”, 3-cü cild, səh. 112.

1 “Murucuz-zəhəb” 3-cü cild, səh. 21-22, “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, İbn Əbil-Hədid, 1-ci cild, səh. 284, 2-ci cild, səh. 65, 3-cü cild, səh. 188, “Ənsabul əşraf” 2-ci cild, səh. 31 , 393 – 397.

2 “Əl-kamilu fit-tarix”, 2-ci cild, səh. 329.

3 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, İbn Əbil-Hədid, 1-ci cild, səh. 219.

1 “Əl-kamilu fit-tarix”, 2-ci cild, səh. 16, “Səqifə”, səh. 70.

2 “Əl-əxbarul-müvəffəqiyyat”, səh. 578-591.

3 Tarixin инкаролунмаз məsələlərindən sayılan işlərdən biri də будур ки, Allahın Rəsulunun (s) insanların əxlaqlarını, qədim dostluqlarını və fərdi meyillərini nəzərdə alaraq aralarında qardaşlıq əlaqəsini bağlardı. “Sünənи-Тиrmizi”, 12-ci cild, səh. 299, “Sünən ibn Macə” səh. 12, “Əl-mustədrəku əla səhiheyn” 3-cü cild, səh. 111, “Tarixul üməni vəl muluk” 2-ci cild, səh. 56, “Xəsaisu Әmiril-mөminin (ə)”, 3-cü cild, səh. 18, “Kənzul ümmal” 6-cı cild, səh. 394, “Əl-durrul Mənsur” 4-cü cild, səh. 114, Həzrət Ömər və Əbu Bəkr, Əbu Übeydə və Salim ibn Əbid, Təl hə və Zübeyr arasında qardaşlıq əqdi bağlamışdı. (Aralarında qardaşlıq əqdi bağlanmış insanlar haqqında mütaliə etdikdə bir çox məsələlərin həqiqəti məlum olur).

4 “Usdul-ğabə”, 4-cü cild, səh. 462.

5 “Usdul-ğabə”, 4-cü cild, səh. 16 və 158, “Əl-isabə”, 3-cü cild, səh. 45, “Əl-istiyab”, 3-cü cild, səh. 170, “Əbdullah ibn Səba” səh. 346.

6 “Əl-əxbarul-muvəffəqiyyat”, səh. 578- 591

1 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, İbn Əbil-Hədid, 2-ci cild, səh. 33

2 “Tarixul-üməмi vəl-muluk” 2-ci cild, səh. 439.

3 “Təzkirətu xəvassil-ummət” səh. 26.

4 (Səqifə һадисәләри baş verib Əbu Bəkrin yeri möhkəmlənə qədər).

5 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, 1-ci cild, səh. 174.

6 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, 2-ci cild, səh. 32.

7 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, 6-cı cild, səh. 11, “Əl-imamətu vəс-siyasət”, 1-ci cild, səh. 12.

1 Yazılanlara görə həzrətin cümlələri tamam olduqda təkcə Mүaviyə, Mүğeyrət ibn Şöbə və Əbu Мusa Əşəri (Abdullah Qeys) paxıllıq və daxillərində olan nifaqa görə cəmiyyətdən kənara çəkilib öz aralarında pıçıldamaya başladılar. (“Şəvahiduт-tənzil”, 2-ci cild, səh. 295-297, “Qiyamət” surəsinin təfsiri, 31 və 33-cü ayələr. “Ricalи-səhiheyn”dən нәглән.

2 “Əl-musənnəfu fil-əhadis vəl-asar”, Hafiz Əbu Bəkr ibn Şeybə, 1-ci cild, səh. 151, “Müsnədi-Əhməd”, 4-cü cild, səh. 281, “Cameul bəyan fi təfsiril Quran”, 3-cü cild, səh. 428.

1 “Əl-muraciat”, 84-cü muraciət.

2 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, İbn Əbil-Hədid, 12-ci cild, səh. 86.

3 “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, İbn Əbil-Hədid, 12-ci cild, səh. 51- 88

1 “Səhihi-Müslim”, 3-cü cild, səh. 452-453, “Yənabiul-məvəddət”, səh. 445.

2 “Səhihи-Buxarи”, 9-cu cild, səh. 81, “Səhihi-Müslim”, 6-cı cild, səh. 23, “Yənabiul-məvəddət”, səh. 445.

*Allahın Rəsulunun son həcci ziyarəti baş vermiş mühüm hadisələrə görə bu adla məşhurdur (müt).

3 “Füruği-əbədiyyət”, 2-ci cild, səh. 481. Bə`zi tarixçilər isə Islam Peyğəmbəri ilə birlikdə Məkkəyə sarı yola düşənlərin sayını ondan çox qeyd etmişlər. (“Əl-qədir”, 1-ci cild. )

4^ “Həmrah ba rаstгuyan”, səh. 146-147 (azacıq fərqlə).

1 Əbu Qühafə (Əbu Bəkrin atası) öz oğlu Əbu Bəkrin xəlifə olmasına inana bilmirди, о, Əbu Bəkrin ona yazdığı məktubun cavabında isə belə yazmışdı: “Sənin yazdığın məktubunu axmaqcasına hesab etdim. Bə`zən deyirsən ki, Allahın xəlifəsiyəm! Bə`zən deyirsən ki, Onun Peyğəmbərinin xəlifəsiyəm! Bə`zən də deyirsən ki, xalq məni xəlifə seçmişdir! Belə işlərdən əl чәк və haqqı sahibinə qaytar! (“Səqifeye səxifə”, Ibn Həcərin “Əs-səvaiqul-muhriqə” kitabından nəqlən. )

2 “Tarixi Yə`qubi”, 2-ci cild, səh. 123-124.

1 “Şərhi Nəhcül-bəlağə”, 6-cı cild, səh. 21.

2 “Nəhcül-bəlağə”, Məhəmməd Əbdüh, 62-ci məktub. (Misir xalqına məktub. )

1 “Əsrari Аli-Mühəmməd”, səh. 276-277; “Səqifeyi-səxifə”, səh. 114-116.

2 Bax: “Şərhi Nəhcül-bəlağə”, Ibn Əbil-Hədid, xütbə: 66.

3 Yenə orada, 12-ci cild, səh. 86.

1 Yenə orada, səh. 87.

1 “Tarixul-üməm vəl-müluk”, 2-ci cild, səh. 235; “Əl-kamilu fit-tarix”, 2-ci cild, səh. 327; “Tarixi Yə`qubi”, 2-ci cild, səh. 114, Nəcəfin “Məktəbətul-heydəriyyə” çapı; “Əl-imamətu vəs-siyasət”, səh. 10-11 (“Siyahtərin həfteyi tarix” kitabından nəqlən).

2 “Şərhi Nəhcül-bəlağə”, 4-cü cild, səh. 107. Ibn Əsakir yazır: “Həzrət бu cümləni bəyan etdikdən sonra Əli soruşdu: “Ey Allahın Rəsulu! O zaman mənim vəzifəm nədir?” Peyğəmbər buyurdu: “Səbir et. ” Əli dedi: “Əgər səbir edə bilməsəm, nə olacaq?” Həzrət buyurdu: “Zəhmət və əzab-əziyyətə düşəcəksən. ” (“Tarixu mədinəti Dəməşq”, imam Əlinin (ə) tərcümeyi-halı, 2-ci cild, səh. 325; “Kənzül-ümmal”, 13-cü cild, səh. 176. )

1 “Əl-kamilu fit-tarix”, 3-cü cild, səh. 105; “Tarixul-üməm vəl-müluk” (tərcümə), 5-ci cild, səh. 2061; “Şərhi Nəhcül-bəlağə”, Ibn Əbil-Hədid, 12-ci cild, səh. 53.

2 “Şərhi Nəhcül-bəlağə”, 2-ci cild, səh. 137. Aydın göründüyü kimi, bu söz siyasi rəftarı yozmaqdan çox bəhanədir. Şübhəsiz, əgər qəbilə başçıları dünyəvi məqsədlərdən uzaq olsaydılar, camaat səbəbsiz yerə Əli ibn Əbi Talibdən (ə) kənarlaşmazdılar.

3 “Tarixul-üməm vəl-müluk”, 2-ci cild, səh. 84; “Əs-sirətul-hələbiyyə”, 2-ci cild, səh. 3; “Əs-sirətun-nəbəviyyə”, 2-ci cild, səh. 66.

4 “Şərhi Nəhcül-bəlağə”, Ibn Əbil-Hədid, 2-ci cild, səh. 298.

1 “Müsnədi-Əhməd”, , 7-ci cild, səh. 455; “Əs-səvaiqul-muhriqə”, səh. 123; “Əl-müstədrəkü ələs-səhiheyn”, 3-cü cild, səh. 130; “Məcməüz-zəvaid”, 9-cu cild, səh. 130; “Kənzül-ümmal”, 11-ci cild, səh. 602.

2 “Bərrəsiye nəzəriyyeye ədaləte səhabə”, səh. 281-282.

3 “Şərhi Nəhcül-bəlağə”, 12-ci cild, səh. 86. (“Siyahtərin həfteye tarix”, kitabından nəqlən, azacıq fərqlə. )

4 Yenə orada.

5 Yenə orada, 6-cı cild, səh. 23-45.

6 “Əxbarul-müvəffəqiyyat”, səh. 605-606.

1 “Şəvahidut-tənzil”, 1-ci cild, səh. 144.

2 Yenə orada, səh. 145, “Müsnədi-Əhməd”, kitabından nəqlən.

3 “Əl-ehticac”, səh. 252.

1 Sə`d ibn Übadə və Peyğəmbəri-Əkrəm (s)-in onun haqda nəzəri ilə tanış olmaq istəyənlər bu kitablara müraciət etsinlər: “Ət-təbəqatul-kubra”, 3-cü cild, 2-ci bölüm, səh. 143, Bril çapı; “Usdul-ğabə” 2-ci cild, səh. 284.

2 “Bərrəsiye nəzəriyyeye ədaləti səhabə” kitabından iqtibas edilmişdir (səh. 297-298).

3 “Canişiniye həzrət Mühəmməd (s)”, səh. 51.

1 “Ənsabul-əşraf”, 1-ci cild, səh. 528, hədis: 1177. Ənsardan birinin belə dediyi də nəql olunmuşdur: “Biz ondan qorxuruq ki, sizdən sonra elə kəslər haikimyyətə gəlsinlər ki, biz onların övlad və qardaşlarını öldürmüşük!” (“Ət-təbəqatul-kubra”, 3-cü cild, 1-ci bölmə, səh. 129, “Liden” çapı. )

2 “Siyahtərin həfteyi tarix”, səh. 386. Doğrusu, görəsən, Hübbab, Əbu Bəkrdən sonra Ömərin xilafətə çatıb, onları ҹәмијјәтин ən aşağı təbəqəsində qərar verdiyini bilirdimi?

Tarixçilər belə yazırlar: “Ikinci xəlifə “Bədr” müharibəsində ənsar qrupundan iştirak edənlərə dörd min dirhəm, Əbu Süfyan kimi Məkkənin fəthindən sonra Islamı zahirdə qəbul edən nifaq və şirk başçılarına beş min dirhəm maaş ayırmışdı!” (Tarixi Yə`qubi”, 2-ci cild, səh. 153; “Şərhi Nəhcül-bəlağə”, Ibn Əbil-Hədid, 8-ci cild, səh. 109-111. )

1 “Əl-imamətu vəs-siyasət”, 1-ci cild, səh. 10.

2 “Şərhi Nəhcül-bəlağə”, Ibn Əbil-Hədid, 2-ci cild, səh. 53. Ömər və Osmanın xilafəti dövründə də ənsara heç bir vəzifə verilmədi.

3 Bu nöqtə həzrət Fatimənin (ə. s) buyruğunda açıq-aydın görünür. (“Bəlağatun-nisa”, səh. 23. )

4 “Əsrari Səqifə”, səh. 141.

5 “Səhihi Buxari”, 2-ci cild, səh. 207.

6 “Ət-təbəqatul-kubra”, 2-ci cild, səh. 374-376.

1 Hərçənd, Əli ibn Əbi Talib (ə)-ın Əbu Bəkrlə bey`əti müxaliflərin əleyhinə ordu göndərilərək onları susdurmaqda heç bir tə`siri olmadı. Унутmaq olmaz ki, Əbu Bəkrin hökumətinin müxalif qüvvələrlə döyüşündə məqsədi Həzrət təsdiqləmirdi. (Bu məsələ haqda Əbu Bəkrin hökuməti ilə bağlı bölümdə söz açacağıq. )

2 “Ənsabul-əşraf”, 1-ci cild, səh. 587.

3 “Tarixul-üməm vəl-müluk”, 2-ci cild, səh. 619; “Mizanul-e`tidal”, 2-ci cild, səh. 215. O, mürtəd və müxalif qüvvələrin yürüşü vaxtı Əbu Bəkrdən at və silah alıb, onlarla mübarizəyə getmək istədi. Lakin atı və silahı aldıqdan sonra bu işdən üz döndərdi. Əbu Bəkrin göstərişi ilə onu tutub, diri-diri yandırdılar. (“Tarixul-üməm vəl-müluk”, 3-cü cild, səh. 234; “Əl-bidayətu vən-nihayə”, 6-cı cild, səh. 319. )

4 “Şərhi Nəhcül-bəlağə”, 2-ci cild, səh. 826; “Nihayətul-ərb”, 4-cü cild, səh. 35; “Qamusur-rical”, 4-cü cild, səh. 328.

1 “Səhihi Müslüm”, 2-ci cild, səh. 121; “Sünəni Əbi Davud”, 2-ci cild, səh. 283.

2 “Nəqşi əimmə dər ehyaye din”, 9-cu cild, səh. 75-76.

3 “Şərhi Nəhcül-bəlağə”, Ibn Əbil-Hədid, 2-ci cild, səh. 133; “Ət-təbəqatul-kubra”, 2-ci cild, 2-ci bölüm, səh. 129.

1 “Şərhi Nəhcül-bəlağə”, 12-ci cild, səh. 82-90, “Siyahtərin həfteyi tarix” kitatbından nəqlən, səh. 141-143 (azacıq fərqə).

2 “Şərhi Nəhcül-bəlağə”, 4-cü cild, səh. 78.

1 “Mürtədlərin yürüşü” haqda gələcək bəhslərdə söz açacağıq.

1 “Сәһиһи-Бухари”, 2-cи cилд, сәһ. 186; “Әс-сәваигул-муһригә”, сәһ. 9.

2 Әлбәттә, сонра геyд едәcәyик ки, Шеyх Мüфидин yаздыğына әсасән, имам Әли (ә) yашадыğы вахтда Әбу Бәкрлә әсла беy`әт етмәмишдир. Бу мәсәлә илә баğлы китабларда yазалынлар геyри-шиә мәнбәләриндән әхз едилмишдир.

3 “Шәһи Нәһcüл-бәлаğә”, Ибн Әбил-Һәдид, 11-cи cилд, сәһ. 111-112.

1 Һәзрәт Фатимеyи-Зәһра (ә. с)-ын евинә һücум чәкмәyин сәбәбләри илә баğлы мәсәләдә геyд едәcәyик ки, Әли (ә)-ын мüхалифләри һәмин güнләрдә һөкумәтин сәбаты вә горунуб-сахланылмасыны диггәт мәркәзиндә сахладыгларына бахмаyараг, мüһарибә вә ихтилафлар васитәсилә Ислам гурuлушунун арадан gетмәсиндән дә әсла горху һисси кечирмирдиләр.

2 “Тәһлили бәр мәвазеи сиyасиye Әли ибн Әби Талиб (ә)”, Әсğәр Гаидан, сәһ. 86.

3 “Шәрһи Нәһcüл-бәлаğә”, Ибн Әбил-Һәдид, 2-cи cилд, сәһ. 604 “Әнсабул-әшраф”, 1-cи cилд, сәһ. 587; “Әл-ихтисас”, сәһ. 11; “Хисал”, 12-cи бөлüм, сәһ. 462; “Әш-шафи”, 3-cü cилд, сәһ. 244; “Әл-мәсләку фи üсулид-дин”, сәһ. 260; “Кәшфüл-мüрад”, Әлламә Һилли, сәһ. 377, 5-cи мәгсәд, 6-cы мәсәлә; “Елмüл-yәгин”, 2-cи cилд, сәһ. 687, 14-cü бөлüм, 20-cи фәсил, 3-cü мәгсәд; “Әл-мüраcиат”, сәһ. 84; “Исбатул-вәсиyyә”, сәһ. 122; “Тәфсири Әyyаши”, 2-cи cилд, сәһ. 67 вә 307.

Тарихчиләр һадисәнин белә баш вердиyинин геyри-мüмкüн олдуğуну геyд етмәси вә она inaнanлары садәлөвһ адландырмалары узаг нәзәрә gәлир.

4 “Шәрһи-Нәһcüл-бәлаğә”, Ибн Әбил-Һәдид, 15-cи cилд, сәһ. 186; “Игдул-Фәрид”, 4-cü cилд, сәһ. 335; “Сüбһüл-ә`ша”, 1-cи cилд, сәһ. 228 (Имамын Мüавиyәyә cавабы, 28-cи мәктуб).

Ибн Әбил-Һәдид yазыр: “Әлини елә бир һалда мәсcидә апардылар ки, gетмәк истәмирди. Лакин Халид ибн Вәлид вә онун yанындакылар ону чәкә-чәкә, белинә yумруг вура-вура мәсcидә апардылар. (Шәрһи Нәһcüл-бәлаğә”, 2-cи cилд, сәһ. 56-57. )

1 “Фüруğи-вилаyәт”, сәһ. 153 вә 162.

2 Әлбәттә, сонра геyд едәcәyик ки, имам Әли (ә)-ын Әбу Бәкрә беy`әт етмәси шиә нөгтеyи-нәзәриндән гәти bir məsələ деyилдир.

1 “Нәһcüл-бәлаğә”, 62-cи мәктуб.