Bitiruv malakaviy ishi

HOM ASHYO MODDALAR VA MAHSULOTLAR 
TASNIFI 
 
Neft qurduqlaridan qazib olingan tarkibida turli xil aralashmalar 
bo’ladi. Qayta ishlash korxonalriga trubalar, temir yo’l 
transportida,sisternalar yoki avtomobil transporti orqali keltiriladi. 
Birlamchi haydash qurilmasida suv va tuzlardan tozalanadi, 
AVT qurimalarida atmosfera bosimi va vakumda hadalib neftdan tiniq 
froksiyalar benzin, kirosin, dizel yoqilg’ilari hamda mazutdan moy 
olinadi.
AVT qurilmalaridan olingan benzin fraksiyalarining sifati yani 
oktan soni past bo’ladi.Shuning uchun benzin fraksiyalari kotalizator 
ishtirokida qayta ishlanadi. 
Bu qurilma L35/11-600 (L Lenin grant loyihasi bo’yicha ) 
ishlangan. Bu qurilmaning quvvati L35/11-300 ga qaraganda ikki 
barobar kata jarayon kotalizator ishtirokida Pt va uning polledey kabi 
metallar qotishmalaridan foydalanadi. Dizel yoqilg’ilari tarkibida 
ma’lum miqdorda S birikmalari qoladi, uni (ds qurilmasida H2 
ishtirokida Alyumo kotalizatori ishtirokida S birikmadan tozalanadi. 
→S↓ erkin S tabletka ko’rinishida iste;molchilarga yuboriladi. 
Dizel yoqilg’isi porkga haydaladi.Neftni birlamchi haydash natijasida 
olinadigan mahsulotlar. 
1. Uglevodorod gazlari .asosan trkibida 
va 
va
gazlardan iborat. Bu froksiyalar ma’lum tozalash o’tib ajratiladi. 
Va maishiy maqsadda ishlatiladi. Propan moylaridan asosan 
asloltenlar moddalarini ajratib olishda erituvchi sifatida 
ishlatiladi. Ma’lum qismi qurilmaning pechlariga berilad.
2. Benzin froksiyalari. Atmosfera kolonasida 80°-180° C 
oralig’da.bu froksiyalar katalitik reforming qurilmasi uchun 
hom ashyo hisoblanadi. 
3. Dizel yoqilg’isi 180°-350° C oralig’ida haydaladi. Ilgari bu 
froksiyalarni atmosfera gazoyldeb ataladi. Dizel yoqilg’isi 

---

avtomoboillarga o’rnatilgan dvigitillarda, traktorlada, 
teplovozlarda, dengiz harakatlarida yoqilg’I sifatida ishlatiladi. 
Dizel yoqilg’isi katolizator ishtirokida S tutgan birikmalarda 
tozalanadi va iste’molchilarga yuboriladi.
4. Kerosin froksiyasi 120°-315° C oralig’da haydaladi. Havo 
reaktiv divigitilllari hamda og’ir yuk tashuvchi transportlarda 
yoqilg’i sifatida ishlatiladi. Bu froksiyalar ishqorlanib ma’lum 
miqdorda tozalanib ite’molchilarga yuboriladi.
5. Mazut. Uning ma’lum qismi pechlarga yoqilg’i sifatida asosiy
qismi esa vakum kolonasiga asosiy hom ashyo sifatida 
ishlatiladi.
AVT qurilmasining ma’lum qismidan moy froksilari olinadi. Bu 
frosiyalar tarkibida qattiq C H lar sinola asfoltenlar bo’ladi. Suning 
uchun ularning tarkibi o’ta murakkab bo’lib, moy sifatida 
ishlatiladi.Keyinchalik tug’diradi.
Moylar ajralgandan so’ng qolgan qattiq gudron yuqori 
qovushqoqlikga ega bo’lgan moydan olinadi. 
Bu qurilmalarda eruvchi paraffin sifatida suyuq propandan 
foydalaniladi. Shuning ucgun smola –asfoltenlar cho’kmaga tushadi. 
Moylar propondan ajralib tarkibidagi keraksiz froksyalardan ajralib 
olish uchun 37/1,37/2,37/3 qurilmalarga uzatiladi. Bu qurilmalarda 
moylar fenol yordamida tozalanadi. Rofinot faza tarkibida moy 
froksyalarga qisman eruvchi ekstrokt faza tarkibida keaksiz fraksiyalar 
va fenol bo’ladi.
Rafinat faza ajratib fenol fazaga qaytariladi. Moy esa 
parafinsizlantirih qurilmasiga yuboriladi va bu qurilmalar 
39/1,39/6,39/8 bo’lib ularda moy tast temperaturagacha sovitilib qattiq 
ugevodorodlarga Kristal holga tushiriladi. Cho’kma qattiq 
(uglevodorodlariga eritma) C H lar yoki gach yoki potralatum 
deyiladi. Cho’kma qattiq uglevodorodlariga eritma 
parafinsizlantirilgan moy har ikkala faza tarkibida eruvchi bo’ladi. Bu 
qurilmalar eruvchi paraffin sifatida suyuq propondan foydalaniladi. 
Suyuq proponda C H lar eriydi.

---

Shuning uchun smola asfaltenlar cho’kmaga tushadi. Moylar 
propandan ajralib tarkibidai keraksiz fraksyalardan ajralib olish uchun 
37/1, 37/2, 37/3 qurilmalariga yuboriladi.Bu qurilmalarda moylar 
fenol yordamida tozalanadi. Rofinat faza tarkibidagi moy 
fraksiyalarga qisman erituvchi ekstrakt faza tarkibida keraksiz 
fraksiyalar va fenol bo’ladi. Rafinat faza ajratib fenol gazga 
qaytariladi.Moy esa porofinsizlantirish qurlmasiga yuboriladi. Bu 
qurilmalar 39/1, 39/6, 39/8 bo’lib ular moy past temperaturagacha 
sovitilib, qattiq uglevodorodlar Kristal holatiga tushiriladi. Cho’kma 
qattiq (uglevodorodlariga eritma) C H lar yoki gaz yoki portlolatum 
deyiladi. Cho’kma qattiq uglevodorodlarga eritma parafinsizlangan 
moy har ikkala faza tarkibida eruvchi bo’ladi.Petrolatum tarkibida 
qisman moy qoladi.Ularni ajratish uchun goch yoki petrolotun 39/7-1 
qurilmalarida moysizlantiriladi.Ajratilgan moy yoqilg’I tizimiga 
tashlab yuboriladi. Petrolotundan esa paraffin va sezirinlar olinadi. 4-
sexda xalq istemoli uchun shag’om ihlab chiqaradi. 
Parofinsizlashtirilgan moylar 39 qurilmada42/2da tozalanadi rangi 
tozalanib tiniqlashtiriladi ,so’ngra T-24 qurilmasida S,N,O, 
birikmalaridan gidro tozalanadi. Gidro tozalangan moylar 37- 
qurilmada ma’lum qovushqoqlikka keltirish uchun 
aralashtiriladi.Prisodkalar qo’shilib tayyor mahsulot kalonnaga 
keltiriladi. 37/1, 3/5 qurilmalardan olingan asfoltlar 21-10/600 koks 
ishlab chiqarish va 21-10/300 19/3 bitum ishlab chiqarish 
qurilmalariga yuboriladi.
Bulardan tashqai neftdan turli maqsadlarda foydalaniladi. Neftni 
bilamchi va ikkilamchi haydash usullari mavjuddir.
Birlamchi—qayta ishlashda qaynash cherarasiga qarab ajratiladi. 
Ikkimlamchi—qayta ishlashda neft mahsulotlarini sifatini kimyoviy 
tarkibini o’zgartirish uchun termik va tarkibini kotalitik usullardan 
foydalaniladi. Birlamchi ishlashning asosiy jarayonlari distellash va 
reftifikatsiyalashdan iborat. Distellash va haydash o’zaro bir-biridan 
erigan suyuqliklarning qaynash temperaturalarining har hilligiga qarab 
ajratishdir. Haydalayotgan aralashma qizdiriladi va bug’lanadi. Hosil 

---

bo’lgan bug’ ajralib olinadi va kondisatsiya qilinadi. Haydashda 
distilyat va qoldiq hosil bo’ladi. Haydash bir va ko’p marotaba amalga 
oshiriladi.
Bug’ fazasining yengil uchuvchi component bilan noyish 
darajasi asosan haydash usuliga bog’liqsuyuq aralashmani to’liq 
komponentlarga ajratish uchun reftifikatsiya usulidan foydalaniladi.
Elektr yoki barometric kondisator yordamida vakum kolonaning 
yuqoridagi qismidan suv bug’lari va gazlar chiqarib olinib yuza 
kondisatoriga beriladi.
U yerda sovutuvchi vositasi sifatida suv beriladi.Suv yordamida 
so’rib olinadi.Kondisatorlangan suv yuzaga kondisatoridan 10.3 m 
pastga suv yuza hajmiga tushadi.U yerda oqava suv tashlab 
yuboriladi. Bu yo’l bilan vakum hosil qilinganda ko’p miqdordagi suv 
neft mahsulotlarini aralashganligi uchun hozirgi vaqtda yuza 
kondisatorlari 
kojux
trubali issiqlik almashtirgich bilan amalga suv 
bug’lari gaz va neft mahsulotlaridan seperatorda ajratiladi.