Biznes etikasi tushunchasi

Iqtisodiy faoliyatga etikaviy qarashlar. Qadimgi yunon faylasuflari moddiy boylikni ahamiyatsiz va noloyiq mashg‘ulotga qisqartiradilar va unga erishishga intilish, ularning fikriga ko‘ra, fazilat va axloqiy poklik bilan mos kelmaydi deb tushuntirdilar. Fazilat boyliksiz qilish qobiliyatidan iborat. Platon "Davlat" asarida boylik ortishiga chek qo‘yishni taklif qiladi. U sotib olish ishtiyoqini cheklashi kerak bo‘lgan choralarni ishlab chiqdi, chunki bu chegara yo‘q va davlat farovonligiga tahdid soladi. Sotib olishga bo‘lgan muhabbat va shaxsiy farovonlikni oshirish istagi barcha adolatsizliklar va illatlarning ildizidir. Ideal platonik holatning maqsadi foyda olish ishtiyoqini chiqarib yuborish bo‘lishi kerak, chunki ortiqcha narsa bekorchilik, dangasalik va ochko‘zlikni keltirib chiqaradi.
Aristotelning fikriga ko‘ra, hayotning maqsadi haqiqatni aks ettirish va tafakkur qilish, mutlaq mukammallikka intilish bo‘lishi kerak. Aristotel va Platonning qarashlari o‘xshash, ammo faylasuflar o‘zlarining amaliy tadbiqlarida tubdan farq qiladilar. Aristotel iqtisodiy hodisalarga qarshi kurashning ojizlik qilishini tan oladi, hammani tenglashtiruvchi, mehnat va boylikni taqsimlovchi davlat idealini yaratmaydi. U taqiqlovchi qonunlarni qabul qilishni talab qilmaydi, balki shaxsga murojaat qiladi va uni haqiqiy baxt nima ekanligini tushunishga qoldiradi.
Abu Nasr Forobiy “Fozil odamlar shahri” asarida xayrli ishlarga qo’l uradigan tadbirkor odamlar faoliyati xususida fikr yuritgan
Abu Rayhon Beruniy esa tadbirkorlikka oid qarashlarida odamlarning o’zaro ixtiyoriy shartnoma, faoliyat yuritishlarini asosiy omil deb biladi.
Amir Temur azmi, qat’iy tadbirkor, hushyor, mard va shijoatli bir kishi mingta tadbirsiz, loqayd kishidan yaxshiroqdir. (Temur tuzuklari)
XX asrning mashhur iqtisodchisi jon Keyns (1883-1946) axloqiy tamoyillarni iqtisodiyot bilan bog’lab ko’rsatishga intildi. U iqtisodiy qarorlar axloqiy munosabatlardan mustaqil emas deb hisoblagan. Keynsga ko‘ra iqtisodiy rivojlanishning maqsadi iqtisodiy va axloqiy motivlar muvozanatli bo‘lgan iqtisodiy jihatdan samarali va adolatli jamiyatdir. Keyns yakuniy iqtisodiy natijani oddiy emas, balki uni turli kuchlarning o‘zaro ta'siri natijasi sifatida baholashni va uning jamiyat uchun ahamiyatini tahlil qilishni taklif qildi.

1^ Qomus.info. Onlayn ensiklopediya https://qomus.info/encyclopedia/cat-u/utilitarizm-uz/

2^ Qomus.info. Onlayn ensiklopediya https://qomus.info/encyclopedia/cat-u/utilitarizm-uz/

3^ Смит А. Исследование о природе и причинах богатства народов. — М.: Эксмо, 2007. — 960 с. — ISBN 978-5-699-18389-0.

http://fayllar.org