Biznesni tashkil etish va yuritish fanining mazmuni

BIZNESNI TASHKIL ETISH VA YURITISH

FANINING MAZMUNI

21/01 GURUH TALABASI: MIRAKILOVA KOMILA MO’MINOVNA

Biznes haqida asosiy tushuncha va uning mohiyati

Tadbir­korlikning asosiy tamoyillari

REJA:

Iqtisodiyot fanida tadbirkorlik faohyatiga doir dastlabki tadqiqotlar XVIII asrda R. Kantilyon, A. Tyurgo, F.Kene, A.Smit va J.B.Sey asarlarida amalga oshirila boshlandi. Biroq hozirga qadar jamoatchilik fikrida «tadbirkorlik» tushunchasining ko`p ma`noliligi saqlanib qolmoqda. Ko`pincha ilmiy adabiyotlarda ushbu tushuncha haqida, u favqulodda hodisaning iqtisodiy, tashkiliy va ruhiy tavsiflari to`plamidan iborat, degan tasavvurlar mavjud.

Dastlabki bosqichlarda tadbirkorlikning eng muhim alomati biron-bir shaxs — tadbirkor faohyatining foyda yoki zararliligini belgilovchi noaniqlik omili sifatida baholangan. Tadbirkorlikning ijtimoiy-iqtisodiy vazifasi turli bozorlarda talab bilan taklif orasida muvozanat o`rnatishga doir takomillik faoliyatidan iborat deb tan olingan.

Keyinchalik «sarmoya egasi» va «tadbirkor» tushunchalari bir-biridan farqlana boshlandi. Tadbirkor sarmoyani muomalada yuritishni, ko`payib borishini ta`minlaydi va bu borada u «venchur» sarmoyador, ya`ni jalb qilingan moliyaviy mablag`larni ustalik bilan tasarruf etuvchi shaxs sifatida ishni yuritib yuborishga o`z g`oyalari, bilimi va ko`nikmalarini tatbiq qihb, ko`p foyda olish maqsadida o`sha mablag`larni tavakkal ishlarga sarflaydi.

«Biznes» so`zi inglizcha bo`lib, u tadbirkorlik faoliyati yoki boshqacha aytganda, kishilaming foyda olishga qaratilgan tadbirkorlik faohyatidir. «Biznesmen» (tadbirkor) atamasi birinchi ma-rotaba Angliya iqtisodiyotida XVIII asrda paydo bo`lib, u «mulk egasi» degan ma`noni bildiradi. Jumladan, Adam Smit tadbirkomi mulk egasi sifatida ta`riflab, uni foyda olish uchun qandaydir tijorat g`oyasini amalga oshirish maqsadida iqtisodiy tavakkalchilikka boradigan kishidir, deb ta`kidlaydi. Tadbirkorning o`zi o`z ishini rejalashtiradi, ishlab chiqarishni tashkil etadi, mahsulotni sotadi va olgan daromadiga o`zi xo`jayinlik qiladi.

Biznes, avvalo, ishlab chiqarishni tashkil etish, iqtisodiy faoliyat va munosabatlar, hayotning o`zi, so`ngra esa pul ishlash demakdir. «Biznes» xorijiy ibora bo`lib, u butun dunyo bo`yicha tarqalgan, undan barcha mamlakatlarda foydalanadilar. O`zbek tilida esa «biznes» so`zi tadbirkorlik, «biznesmen» esa tadbirkor demakdir. O`zbekcha so`z xorijiy so`zga to`g’ri keladi, lekin unga qo`shimcha ma`no ham beradi. Bu so`zlar ortida «ish», ya`ni ish bilan shug`ullanish yoki korxona tashkil qilish yotadi. Shunday qilib, biznes — bu korxona tashkil qilish demakdir (sanoat korxonasi, savdo do`koni, xizmat ko`rsatish korxonasi, auditorlik kontorasi, advokatlik idorasi, bank va h.k.).

Demak, biznes — bu yo`q narsadan pul qilish emas, balki murakkab ishlab chiqarishni yoki xizmat ko`rsatishni tashkil etish demakdir. Tadbirkor — doimo o`z ishining fidoyisi, bilimdonidir. Tadbirkorlik uchun o`qish kerak, nafaqat dastlabki paytlarda, balki tadbirkor bir umr o`qishi, izlanishda bo`lishi zarur.

O`zbekiston Respublikasining «Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to`g`risida»gi Qonunida tadbirkorlik faoliyati tushunchasiga quyidagicha ta`rif berilgan: «Tadbirkorlik faoliyati (tadbirkorlik) — tadbirkorlik faoliyati sub’yektlari tomonidan qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladigan, o`zi tavakkal qilib va o`z mulkiy javobgarligi ostida daromad (foyda) olishga qaratilgan tashabbuskor faoliyatidir». O`zbekiston Respublikasining «Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to‘g‘risida»gi Qonuni (yangi tahriri), 3-modda. //http://www.lex.uz