Blackcurse


Atomlarning elektron qavatlari va ularning tuzilishi



Yüklə 392,5 Kb.
səhifə13/49
tarix01.01.2022
ölçüsü392,5 Kb.
#50809
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   49
I bo`lim. Umumiy kimyo. Kirish

4. Atomlarning elektron qavatlari va ularning tuzilishi.

Kimyoviy reaksiyalarda atom yadrosi o`zgarishga uchramaydi. Bunda atomlarning elektron qobiqlari o`zgaradi, kimyoviy elementlarning ko`pchilik xossalari shu elektron qobiqlarning tuzilishi bilan tushuntiriladi. Atomdagi elektronning holatini kvant mexanikasi bayon qilib beradi, bu fan mikrozarrachalarning, ya`ni elementar zarrachalar atomlar, molekulalar va atom yadrolarining harakatlanishi va o`zaro tasirini o`rganadi. Bu tasavvurlarga ko`ra, mikrozarrachalar to`lqin tabiatiga, to`lqinlar esa zarrachalar xossalariga ega bo`ladi.

Elektronning atomda harakatlanish trayektoriyasi bo`lmaydi. Kvant mexanikasi elektronning yadro atrofidagi fazoda bo`lish ehtimolligini ko`rib chiqadi. Harakatlanayotgan elektron yadroni qurshab olgan fazoning istalgan qismida bo`lishi mumkin va uning turli holatlari muayyan zichlikdagi manfiy zaryadli elektron bulutini hosil qiladi va ko`riladi.

Yadro atrofidagi elektronning bo`lishi ehtimolligi eng ko`p bo`lgan fazo orbital deyiladi. Orbitalda elektron bulutning 90% bo`ladi. Atom orbitallarining o`lchamlari turlicha bo`ladi. O`lchamlari bir-biriga yaqin orbitallarda harakatlanadigan elektronlar qavatlarni hosil qiladi va energetik pog`onalar deyiladi. Energetik pog`onalar yadrodan boshlab raqamlanadi: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 yoki harflar bilan belgilanadi - K, L, M, N, O, P, Q.

Pog`onaning raqamini ko`rsatuvshi son – n bosh kvant soni deyiladi.

N = 2 n 2 (2. 2)

Bunda N–elektronlar soni; n–pog`ona raqami yoki bosh kvant soni. (2)– tenglamaga ko`ra, birinchi energetik pog`onada 2 ta, ikkinchi pog`onada 8 ta, uchinchi pog`onada 18 ta, to`rtinchi pog`onada 32 ta elektron bo`lishi mumkin.

Pog`onalar bir-biridan farq qiladigan pog`onachalarga bo`linadi. Pog`onachalar soni to`rttadan oshmaydi: s-p-d-f.

s-har qaysi energetik pog`onaning yadroga yaqin birinchi pog`onachasi bo`lib, u bitta s–orbitaldan tarkib topgan; p–ikkinchi pog`onacha, uchta p–rbitaldan tarkib topgan; d–uchinchi pog`onacha, u beshta d–orbitaldan tashkil topgan; f–to`rtinchi pog`onacha, u yettita f–orbitaldan iborat bo`ladi.

Pauli prinsipi bo`yicha har qaysi orbitalda ko`pi bilan 2 ta elektron bo`lishi mumkin. Agar orbitalda bitta elektron bo`lsa, u juftlashmagan elektron, agar ikkita bo`lsa, juftlashgan elektron deyiladi.

s–orbital sferik simmetriyali, ya`ni shar shaklida bo`ladi, bu orbitaldagi elektron s–elektron deyiladi.

p-orbital gantel yoki hajmiy sakkizlik shaklida bo`lib, bu orbitaldagi elektron p–elektron deyiladi. d– va f– orbitallarning shakli p–orbitallarnikiga qaraganda murakkabroq bo`ladi, tegishlicha ular d- va f- elektronlar deb ataladi.

Atomda elektronlarning energetik pog`ona va pog`onachalar bo`yicha taqsimlanishi elektron formulalar ko`rinishida tasvirlanadi. Masalan:

1s│2 s, 2 p │3 s, 3 p │4 s, 3 d, 4 p │5 s, 4 d, 5 p│6 s, 4 f, 5 d, 6 p │7 s, 5 f, 6 d, 7p



6C 1s22s22p2 , 7N 1s22s22p3 , 8O 1s22s22p4 , 9F 1s22s22s5 , 10Ne 1s22s22p6

Elektron qobiqlarning tuzilishi ko`pincha, energetik, boshqacha aytganda kvant yacheykalar yordamida tasvirlanadi–bular grafik elektron formulalar deyiladi. Har bir yacheykalar katakcha bilan belgilanadi: katakcha orbital, strelka–elektron, bo`sh katakcha–bo`sh orbital: uni qo`zgatilgan elektron egallashi mumkin



6



С 2s 2p 1s22s22p2







1s 1s22s22px12py1
Px Py Pz
7






N 2s 2p 1s22s22p3

1s 1s22s22px12py12pz1




Px Py Pz

8



O 2s 2p 1s22s22p4







1s 1s22s22px22py12pz1
Px Py Pz
9F 2s 2p 1s22s22p5














1s 1s22s22px22py22pz1

Px Py Pz

Kimyoviy elementlarning xossalari, shuningdek, elementlar birikmalarining shakli va xossalari ular atomlari yadrosining zaryadiga davriy ravishda bog`liqdir. Bosh guruhchalarning elementlarida faqat tashqi pog`onadagi elektronlar, shuningdek, yonaki guruhchalarning elementlarida faqat tashqi pog`onaning emas, balki tashqaridan oldingi pog`onaning elektronlari ham valent elektronlar hisoblanadi. Guruhning raqami, odatda, kimyoviy bog`lanish hosil bo`lishida ishtirok eta oladigan elektronlar sonini ko`rsatadi.

Atomlarning o`lchami ionlanish energiyasi, elektronga moyilligi, elektrman-

fiyligi, oksidlanish darajasi kabi xossalari atomning elektron konfiguratsiyasi bilan

bog`liqdir.




Yüklə 392,5 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   49




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin