Bolalarning ijtimoiy moslashuvi

2.O ‘rtaadaptatsiya – bolaning yurish-turishi yoki emotsional xolatidagi o ‘zgarishlar 15-30 kun ichida meoyoriy xolatga qaytadi. Agar avval undaozish kuzatilgan bo ‘lsa, keyinchalik u o ‘z vaznini tiklab oladi. MTMga qatnay boshlashidan bir oy mobaynida bir marotabaengil kasallikka chalinadi va 7-10 kun MTMga kelmasligi mumkin.
3.Og’ir adaptatsiya shunda namoyon bo ‘ladiki bolalarda tez-tez qaytadan kasal bo ‘lish kuzatiladi va u kasalliklar baozi xollarda jiddiy tus olishi mumkin (bronxit, pnevmaniya). Bu xolatdaadaptatsiya bir oydan ziyod vaqtga cho ‘ziladi, rivojlanish va sog’liq ko ‘rsatgichlarida noxush xolatlar xam namoyon bo ‘ladi.
Adaptatsiyaning noxush xolatlarini maksimal bartaraf etish uchun ijtimoiy pedagog 9oylikdan 1,5 yoshgacha bo ‘lgan bolalar mikro ijtimoiy muxitdagi o ‘zgarishlarni og’ir o ‘tkazishlarini inobatgaolishi lozim. SHuningdek, adaptatsiya jarayonini oilaviy tarbiyaning quyidagi kamchiliklari xam og’irlashtirishi mumkin:

• 
  noto ‘g’ri ovqatlanish;
  
• 
  bolani noto ‘g’ri belash;
  
• 
  salbiy odatlar;
  
• 
  yoshiga mos kelmaydigan ko ‘nikmalar;
  

Ijtimoiy pedagog faoliyati uch bosqichdan iborat bo ‘lishi kerak: tashxis, tayyorlov, amaliyot.
Ijtimoiy-gigienik jixatlarga bag’ishlangan tadqiqotlarda emizikli va maktabgacha yoshdagi bolalarning adaptatsiya davrida bir qator muxim parametrlarni, yaoni kasallanish, yurish-turish, ruxiy rivojlanishidagi o ‘zgarishlarni eotiborgaolish kerakligi taokidlanadi.


13-Mavzu: Tarbiyachi shaxsida ijtimoiy munosabatlarni rivojlantirish metodlari.
REJA:
1.Maktabgacha yoshdagi bolaning ijtimoiy rivojlanishida tarbiyachining roli.
2. Tarbiyachi shaxsida ijtimoiy munosabatlarni o‘ziga xosligi.

Maktabgacha yoshdagi bolaning ijtimoiy rivojlanishida tarbiyachining roli. Erta bolalikdan boshlab bola boshqa odamlar bilan (uyda, bolalar bog'chasida, o'yin maydonchasida) murakkab munosabatlar tizimiga kiradi va ijtimoiy xulq-atvor tajribasiga ega bo'ladi. Bolalarda xulq-atvor ko'nikmalarini shakllantirish, topshirilgan vazifaga ongli, faol munosabatni, do'stlikni tarbiyalash uchun siz maktabgacha yoshdan boshlashingiz kerak. Buning uchun bolalar bog'chasida ko'plab imkoniyatlar mavjud. Tengdoshlar bilan kundalik muloqot jarayonida bolalar jamoada yashashni o'rganadilar, boshqalar bilan munosabatlarni tartibga solishga yordam beradigan xatti-harakatlarning axloqiy me'yorlarini amalda o'zlashtiradilar. Bolalar bilan to'liq muloqot qilish, ular o'rtasida insoniy munosabatlarni shakllantirish uchun boshqa bolalar va o'yinchoqlarning mavjudligi etarli emas. O'z-o'zidan, maktabgacha ta'lim muassasasiga borish bolalarning ijtimoiy rivojlanishida sezilarli o'sishni ta'minlamaydi. Empatiya, o'zaro yordam va mazmunli muloqotni mustaqil tashkil etish uchun eng muhim qobiliyatlarning paydo bo'lishi uchun bolalar bog'chasi o'qituvchisi tomonidan amalga oshirilishi mumkin bo'lgan bolalar muloqotini to'g'ri, maqsadli tashkil etish kerak. Maktabgacha yoshdagi bolaning ijtimoiy rivojlanishida uning roli katta. Agar o'qituvchi tushunmasa, maktabgacha yoshdagi bolani muloqotga kirishishga undaydigan ichki ehtiyojni his qilmasa, u uni tushuna olmaydi va shuning uchun unga to'g'ri javob bera olmaydi, xatti-harakatlarini to'g'ri yo'naltiradi. Kattalar va tengdoshlar bilan muloqot bolaga standartlarni o'rganishga imkon beradi ijtimoiy normalar xulq-atvor. Muayyan hayotiy vaziyatlarda bola o'z xatti-harakatlarini axloqiy me'yorlar va talablarga bo'ysundirishga majbur bo'ladi. Shuning uchun bolaning ijtimoiy rivojlanishidagi muhim nuqtalar muloqot normalarini bilish va ularning ahamiyati va zarurligini tushunishdir. Maktabgacha yoshdagi bolalik davrida bola kattalar va bolalar bilan shaxslararo munosabatlardagi me'yoriy xatti-harakatlar tizimi bilan ijtimoiy dunyoni o'zlashtirishda uzoq yo'lni bosib o'tadi. Maktabgacha tarbiya o'qituvchilarining vazifasi bolaga tengdoshlari bilan ham, kattalar bilan ham ijobiy munosabatlar o'rnatishga tayyor bo'lishga yordam berish, ya'ni o'rgatishdir. ijtimoiy yo'llar uning atrofidagilar bilan o'zaro munosabatlar. Bo'lajak talaba uchun tengdoshlar guruhida yashash qobiliyati muhimdir. Bolaning bog'da har bir qolishidan foydalanib, unga normalar haqida kerakli bilimlarni berish uchun kundalik bo'lishi kerak axloqiy xulq-atvor tengdoshlar guruhida. Ma'lumki, maktabgacha yosh ijtimoiy ta'sirlarga nisbatan sezgirlikning oshishi bilan tavsiflanadi. Shuning uchun kattalarning ijtimoiy dirijyor sifatidagi roli juda muhim va mas'uliyatli. Voyaga etgan odamning vazifasi bolani atrofdagi dunyoga moslashishi va og'riqsiz o'tishi uchun nima, qanday va qachon o'rgatish kerakligini aniqlashdir. Bolalar bog'chasida kundalik hayotning har qanday daqiqalari juda katta ta'lim imkoniyatlari. Masalan, maktabgacha yoshdagi bolalar kiyim almashtirish xonasida bo'lgan vaqt davri. Kiyinish xonasida bolalar uzoq vaqt qolishmaydi, lekin ular doimo tengdoshlari bilan munosabatlarga kirishadilar. Ushbu munosabatlarda o'zlarining mikroiqlimi shakllanadi, xatti-harakatlar normalarining "avtomatizatsiyasi" mavjud. Shuning uchun o'qituvchi ko'chada yig'ilish va undan qaytish lahzalaridan foydalanib, bolalarni bir-biriga xayrixoh munosabatda bo'lish, o'rtoqlarga yordam berish, ularga xushmuomalalik bilan murojaat qilish qobiliyatini mashq qilishi mumkin. Ko'pincha, kiyinish paytida siz bolalarning kiyinishga yordam berish uchun o'qituvchiga qanday navbatga turishini ko'rishingiz mumkin va siz maktabgacha yoshdagi bolalarni o'z tengdoshlaridan xushmuomalalik bilan yordam so'rashga o'rgatishingiz mumkin. Nega bolalar ba'zan tengdoshlaridan yordam so'rashni istamaydilar? Ko'p sabablarga ko'ra: ular oldida nochor ko'rinishni xohlamaydilar, rad etishni, iltimosiga binoan qo'pollikni eshitishni xohlamaydilar. O'qituvchi kundalik va kundalik mashg'ulotlarda bolalarga do'stingiz tugmachalarni mahkamlashi, ro'molni yechishi mumkinligini ko'rsatish uchun mos vaziyatdan foydalanishi mumkin, bu haqda undan xushmuomalalik bilan so'rashingiz kerak, keyin unga ko'rsatilgan xizmat uchun rahmat. Bolalikdan kattalar bolalarda sezgirlik, sezgirlik, bir-biriga yordam berishga tayyor bo'lishlari kerak.. "Agar do'stingizga qiyin bo'lsa, unga yordam bering", "Agar sizga qiyin bo'lsa, yordam so'rang"- bunday qoidalar bolalar kundalik hayotda boshqarilishi kerak. O'qituvchi aniq misollar yordamida bolalarga har bir xulq-atvor qoidasining zarurligi va maqsadga muvofiqligini tushuntiradi. Qoidalarning qadr-qimmatini anglagan bolalar ulardan faol foydalana boshlaydilar va asta-sekin bu qoidalarga rioya qilish ular uchun xatti-harakatlar normasiga aylanadi. O'yin faoliyati jarayonida o'qituvchi o'quvchilar bilan ham muloqot qilishi mumkin. Bolaning ruhiy hayotining barcha qirralari o'yinda namoyon bo'ladi va u orqali shakllanadi. Bolaning o'yinda bajaradigan rollari orqali uning shaxsiyati ham boyib boradi. O‘yinda hayo, insoniylik kabi axloqiy fazilatlar tarbiyalanadi.