T
ARA
QQIY
O
T
ПР
ОГРЕС
С
PR
OGRESS
170
YA S H I L I Q T I S O D I Y O T VA TA R A Q Q I Y O T
https://yashil-iqtisodiyot-taraqqiyot.uz
2023-yil, iyul.
№
7-son.
Mehnat bozori institutlari:
eng kam ish haqi to‘g‘risidagi qonunlar, jamoaviy bitimlar va bandlik to‘g‘risi-
dagi Nizom kabi mehnat bozori institutlarining rolini tushunish tadbirkorlik subyektlari
ichida aholi bandligi dina-
mikasini tushunishda juda muhimdir.
Inson kapitali nazariyasi:
ushbu nazariya ta’lim, ko‘nikma va o‘qitishning individual mahsuldorlik va ish
qobiliyatini oshirishda muhimligini ta’kidlaydi. Statistik tadqiqotlar ko‘pincha tadbirkorlik subyektlarida bandlik
tendensiyalarini o‘rganishda inson kapitali omillarini hisobga oladi.
Kasbiy tahlil:
kasbiy ma’lumotlar ishlarni malaka darajasi, malakasi va boshqa xususiyatlariga qarab
tasniflash uchun ishlatiladi. Tadbirkorlik subyektlari ichida kasblarning taqsimlanishini tahlil qilish mahoratdagi
bo‘shliqlar va bandlikning o‘sishi mumkin bo‘lgan sohalarni aniqlashga yordam beradi.
TA H L I L VA N A T I J A L A R
Umuman olganda, ushbu nazariy asoslar tadbirkorlik subyektlarida aholi bandligini ta’minlash bo‘yicha
mustahkam statistik tadqiqotlar o‘tkazish uchun asos yaratadi. Ushbu tushunchalar va metodologiyalardan
foydalangan holda tadqiqotchilar mehnat bozori haqida qimmatli tushunchalarga ega bo‘lishlari, muammolarni
aniqlashlari va ish bilan ta’minlash imkoniyatlari va iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirish uchun
dalillarga asoslan-
gan siyosatni taklif qilishlari mumkin.
Natijalar bo‘limida ma’lumotlar tahlilidan olingan asosiy topilmalar keltirilgan. Unda tadbirkorlik subyektlar-
ida aholi bandligining hozirgi holati namoyish etilib, kuzatilgan har qanday muhim tendensiyalar yoki naqshlar
aks ettirilgan. Ushbu topilmalar bandlikka ta’sir qiluvchi omillar haqida qimmatli
tushunchalarni taqdim etadi, bu
esa keyingi muhokamalar va siyosat natijalari uchun asos yaratadi.
Muhokama bo‘limi statistik tahlil natijasida olingan natijalarni har tomonlama talqin qilishni o‘z ichiga oladi.
Tadqiqotchilar turli xil o‘zgaruvchilar o‘rtasidagi munosabatlarni tahlil qilib, ushbu topilmalarning tadbirkorlik
subyektlari va siyosatchilar uchun ta’sirini muhokama qilmoqdalar. Bundan tashqari, ushbu bo‘lim
texnologik
yutuqlar, globallashuv va iqtisodiy tebranishlarning bandlik dinamikasiga ta’sirini hisobga olgan holda mehnat
bozoridagi potensial muammolar va imkoniyatlarni ko‘rib chiqadi.
X U L O S A L A R
Ushbu bo‘limda tadqiqotning asosiy topilmalarining qisqacha mazmuni keltirilgan bo‘lib, unda tadbirkorlik
subyektlarida aholi bandligini tushunishda statistik tadqiqotlarning ahamiyati ta’kidlangan. Xulosalar tadqiqot-
ning nazariy asoslari va amaliy natijalari o‘rtasidagi bog‘liqlikni keltirib chiqaradi va bandlik muammolarini sa-
marali hal qilish uchun ongli qaror qabul qilishning ahamiyatini ta’kidlaydi.
Aholini ish bilan ta’minlash bo‘yicha statistik tadqiqotlar sohasini yanada rivojlantirish uchun
bir nechta
takliflar taklif etiladi. Bunga vaqt o‘tishi bilan bandlik tendensiyalarini kuzatib borish, rivojlanayotgan texnologi-
yalarning ish o‘rinlarini yaratish va qayta ishlashga ta’sirini o‘rganish va bandlikni rivojlantirishga qaratilgan turli
xil davlat siyosatining samaradorligini tahlil qilish uchun bo‘ylama tadqiqotlar o‘tkazish zarurati kirishi mumkin.
Tadbirkorlik subyektlarini moliyalashtirish mexanizmini takomillashtirish orqali aholi bandligini ta’minlash
bo‘yicha quyidagi takliflar ishlab chiqildi:
●
mehnat resurslari balansini tuzish uslubiyati “korxona va tashkilotlarda ishlovchi xodimlarning doimiy
yashash manzili”ni hisobga olishning yig‘ma statistik ko‘rsatkichlarini shahar va tumanlar kesimida ishlab
chiqish orqali takomillashtirish mumkin;
●
aholining “o‘zini-o‘zi band qilganlar” toifasini milliy iqtisodiyotning rasmiy sektorida band bo‘lganlar tarkibi-
ga kiritish orqali mehnat resurslari balansini statistik baholash usuli ishlab chiqildi;
●
milliy mehnat statistikasining agregat ko‘rsatkichlari tizimini “xodimlarning toifalar va jinslar bo‘yicha soni”
hamda “aralash daromadlar” indikatorlarini qo‘shish orqali
kengaytirish taklif etilgan;
●
respublikada aholi bandligining ekonometrik modelini tuzish asosida 2022–2026-yillar uchun ko‘p vari-
antli statistik prognoz ko‘rsatkichlari olingan.
Maqola kelajakdagi tadqiqotlar uchun potensial sohalarni bayon qilish bilan yakunlanadi. Muhokama qilin-
gan nazariy asoslarga asoslanib, tadqiqotchilar gig iqtisodiyotining ta’sirini o‘rganish, ishchi kuchi ishtirokidagi
gender tengsizligini tahlil qilish yoki ish o‘rinlarini yaratishda tadbirkorlikning rolini o‘rganish kabi bandlikning
o‘ziga xos jihatlarini o‘rganishga da’vat etiladi.
171
YA S H I L I Q T I S O D I Y O T VA TA R A Q Q I Y O T
https://yashil-iqtisodiyot-taraqqiyot.uz
2023-yil, iyul.
№
7-son.
T
ARA
QQIY
O
T
ПР
ОГРЕС
С
PR
OGRESS
Xulosa
qilib aytganda, tadbirkorlik subyektlarida aholi bandligini ta’minlash bo‘yicha statistik tadqiqotlar
mehnat bozorini tushunish va asosli qarorlar qabul qilish uchun muhim vosita bo‘lib xizmat qiladi. Nazariy
asoslarni har tomonlama o‘rganish va tegishli usullarni qo‘llash orqali tadqiqotchilar inklyuziv iqtisodiy o‘sishga
yordam beradigan va aholini ish bilan ta’minlash imkoniyatlarini maksimal darajada oshiradigan siyosatni shakl-
lantirishga katta hissa qo‘shishlari mumkin.
Dostları ilə paylaş: