13.10-chizma. Narx o’zgarishining daromad va o’rnini bosish samarasi
Hayotiy zarur tovarlarga narxning o‘sishi ularga bo‘lgan talab miqdorining
qisqarishiga emas, balki o‘sishiga olib kelishi mumkin, chunki odamlar boshqa
xaridorlardan voz kechib narxi o‘sganda ham hayotiy zarur tovarlarni sotib ola
boshlaydi. Bu Giffen samarasi deb ataladi. Giffen samarasi ko‘pincha sanoat jihatdan
rivojlangan mamlakatlarda kuzatiladi, u namoyon bo‘ladigan tovarlar
Giffen tovarlari
deb nomlanadi.
3.Iste’molchi tanlovi nazariyasi. Naflilikni maksimallashtirish qoidasi
Iste‘molchi tovarlarning turli to‘plamini xarid qilishda doimo
naflilikni
maksimallashtirish qoidasiga
amal qiladi. Bu qoidaning mazmuni quyidagicha
bayon etiladi:
49
Economics : principles, problems and policies. Stanley L. Brue, Campbell P. McConnell, seventeenth edition,
McGraw-Hill/Irwin New York, 2008. 365-366 бет.
207
Iste’molchi o’zining daromadini shunday sarflashi kerakki, daromad
to’liq sarflangan holatda tovarni xarid qilishdan olingan so’nggi qo’shilgan
naflilikning tovar narxiga nisbati barcha tovarlar uchun bir xil qiymatga ega
bo’lishi lozim
.
ya‘ni
50
:
y
y
x
x
P
MU
P
MU
,
bu erda: MU – X va y tovarlarning so‘nggi qo‘shilgan nafliligi; P – ularning
narxi.
Bu qoida
iste’molchining muvozanatli holatini
ifodalaydi.
51
Iste‘molchi o‘zining didi va ruhiyatiga ko‘ra turli xil tovarlar to‘plamini ma‘qul
ko‘rishi mumkin. Bunda u tovarlarning ma‘lum bir to‘plamini boshqa biriga taqqoslab
ko‘radi. Iste‘molchi tanlovini tushuntirishda farqsizlik egri chizig‘i muhim rol
o‘ynaydi.
Optimal tanlov quyidagi shartlarni keltirib chiqaradi:
birinchidan,
tanlov
nuqtasining byudjet chizig‘ida yotishi. Iste‘molchi amalda barcha daromadini
iste‘molga sarflamay, ma‘lum qismini kelgusidagi iste‘molga qoldirsa-da, nazariy
jihatdan biz uni barchasi sarflanadi, deb faraz qilamiz. Agar nuqta byudjet chizig‘idan
chapda yotsa – daromadining to‘liq sarflanmaganligini, o‘ngda yotsa – sarflar
imkoniyat darajasidan chetga chiqilganligini tushunamiz;
ikkinchidan,
tanlangan
iste‘mol tovarlari to‘plami eng ma‘qul ko‘rilgan kombinatsiyada bo‘lishi lozim.
50
Economics : principles, problems and policies. Stanley L. Brue, Campbell P. McConnell, seventeenth edition,
McGraw-Hill/Irwin New York, 2008. 363 бет
51
Economics : principles, problems and policies. Stanley L. Brue, Campbell P. McConnell, seventeenth edition,
McGraw-Hill/Irwin New York, 2008. 375бет
|
