Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy
Yüklə 3,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
25.1-chizma. Pulga bo’lgan umumiy talab va foizning muvozanatli stavkasi Pulga umumiy talab (D m ) bilan uning taklif (Sm) o‘rtasidagi muvozanat pul bozorida foiz stavkasini (r) belgilaydi. Kapital bozorida foiz stavkasi bir tomondan pul kapitaliga talab, ikkinchi tomondan uning taklifi asosida shakllanadi. Foiz stavkasiga qarz berishning xatarlik darajasi ham ta‘sir ko‘rsatadi. Iqtisodiy faoliyatdagi xavf-xatarning mavjud bo‘lishi, bozor iqtisodiyotiga xos bo‘lganligi sababli pul egasi doimo tavakkal qiladi. Qarz berilayotganda xavf-xatar qancha katta bo‘lsa, foiz stavkasi shuncha yuqori bo‘ladi. Bu ayniqsa qimmatli 406 qog‘ozlar bozorida aniqroq namoyon bo‘ladi. Chunki qimmatli qog‘ozlarning ishonchliligi, daromadliligi doimo bank foiziga teskari mutanosibdir. Foiz belgilashda vaqt omili juda muhim rol o‘ynaydi. Shunga ko‘ra pul egasi o‘z pulini bugungi ehtiyojiga sarflamay qarzga beradi. Kishilar har doim hozirgi kundagi ne‘matlardan foydalanishni, kelajakdagi iste‘moldan yuqori baholaydi. Shu sababli ular hozir qondirishi mumkin bo‘lgan ehtiyojini keyinga qoldirmasdan ne‘matlardan foydalanishga harakat qiladi. Foiz darajasiga yuqoridagilardan tashqari qarzga olinadigan pulni ishlatishdan olinadigan foyda, qarz to‘lash muddati va sharti, tahlika darajasi kabi omillar ta‘sir ko‘rsatadi. 5. Kredit-bank tizimi va markaziy bankning pul kredit siyosati Kredit tizimi banklar va boshqa moliya kredit muassasalarining tashkiliy huquqiy shakllariini o‘z ichiga oladi. Kredit tizimi bo‘sh pul mablag‘larini to‘plab ssuda kapitaliga aylantirish bilan birga tashqari omonatlar qabul qilish va ular bo‘yicha turli hisoblar ochish, aktsiya va obligatsiyalar chiqarish, moddiy boyliklarni saqlash, to‘lov operatsiyalarida vositachilik qilish vazifalarini ham bajaradi. Kredit tizimi kreditlash mehanizmiga tayanadi. Kredit mexanizmi o‘z ichiga kreditlash shakllarini, sharoitlarini, usullarini, uni boshqarish tizimini oladi. Kredit mexanizmi yordamida bank tizimining kredit siyosati amalga oshiriladi. Kredit me- xanizmining muhim tarkiblaridan biri kredit shartnomasi bo‘lib, u kredit mu- nosabatlarini amalga oshirishning huquqiy asoslari hisoblanadi. Kredit tizimining hal qiluvchi bo‘g‘ini-bu bank tizimidir. |