Bu kitab abş-da Təhsil Almış Məzunlar Asosiasiyasının dəstəyi ilə 2104-cü ildə nəşr olunmuşdur

Fəsil III. Şirkətin (korporasiyanın) yaradılması və ləğvi 
Şirkətin yaradılması 
Bizim qanunvericiliyə əsasən hüquqi şəxs təsis və ya mövcud olan bir və ya bir 
neçə hüquqi şəxslərin yenidən təşkili yolu ilə yaradıla bilər. Şirkətin təsis üsulu 
ilə yaradılması təsisçilərin qərarı ilə həyata keçirilir, nəticədə digər hüquqi şəxsin 
davamçısı olmayan yeni subyekt yaranır. Bir və ya bir neçə şirkətin yenidən 
təşkil olunması yolu ilə (birləşmə, qoşulma, ayrılma, bölünmə və ya çevrilmə)
yeni hüquq subyektləri yaranır, ancaq onlar yenidən təşkil etmədə iştirak edən 
şirkətlərin hüquqi varisi olur.
Şirkətin yaradılması prosesini üç mərhələyə bölmək olar: 
-
təsis sənədlərinin hazırlanması; 
-
nizamnamə kapitalının formalaşdırılması; 
-
şirkətin dövlət qeydiyyatı. 
Birinci mərhələyə şirkətin yaradılması haqqında qərarın qəbul edilməsi, təsisçilər 
tərəfindən təsis müqaviləsinin imzalanması və şirkətin nizamnaməsinin qəbul 
110
Nizamnamədə başqa qayda nəzərdə tutulmayıbsa

---

73 
edilməsi daxildir. Digər iki mərhələ təsisçilər tərəfindən nizamnamə kapitalının 
ödənilməsi və şirkətin dövlət qeydiyyatı faktları ilə ifadə edilmişdir. 
Mülki Məcəllənin 45, 87 və 98-ci maddələrinə uyğun olaraq, bir və ya bir neçə 
təsisçinin qərarı ilə şirkət təsis yolu ilə yaradıla bilər. Şirkətin təsis edilməsi 
barədə qərar təsis yığıncağı tərəfindən qəbul edilir. Şirkətin təsis edilməsi ilə 
bağlı olan əsas məsələlər barədə qərarlar da təsis yığıncağında qəbul olunur. 
Təsis yığıncağında təsisçilər tərəfindən bir neçə məsələ üzrə qərar qəbul edilir. 
Bunlar, əsasən, aşağıdakılardan ibarətdir: 
-
şirkətin təsis edilməsi; 
-
nizamnamənin təsdiq edilməsi; 
-
təsisçilər tərəfindən payların (səhmlərin) əvəzinə qoyulan, pul dəyəri 
olan əşya, əmlak və digər hüquqların qiymətləndirilməsinin təsdiq 
edilməsi; 
-
şirkətin idarəetmə orqanlarının seçilməsi. 
Şirkətin yaradılması şərtləri təsisçilərin yekdil qərarı əsasında müəyyən edilir.
111
Qanunvericilik hüquqi şəxsin yaradılması haqqında qərarlara xüsusi tələblər 
müəyyən edir. Belə ki, MM-in 87.5, 98.11-ci maddələrinə əsasən şirkətin təsis 
edilməsi barədə qərarlar təsisçilərin səsvermələrinin nəticələrini və onlar 
tərəfindən şirkətin təsis edilməsi, onun nizamnaməsinin təsdiqi, idarəetmə, icra, 
nəzarət orqanlarının seçilməsi haqqında məsələlərini əks etdirməlidir. 
Beləliklə, qərarın mühüm müddəaları aşağıdakılar hesab olunur: 
-
şirkətin təşkilati-hüquqi forma və adının göstərilməsi;
-
şirkətin yaradılması iradəsini ifadə edilməsi; 
111
MM-nin 87.6 və 98.12-ci maddələri 

---

74 
-
şirkətin nizamnaməsinin təsdiq olunması; 
-
idarəetmə və nəzarət orqanlarının seçilməsi; 
-
nizamnamə kapitalının miqdarı; 
-
təsisçilər tərəfindən nizamnamə kapitalına qeyri-pul formasında daxil 
edilmiş qoyuluşların pul dəyərinin qiymətləndirilməsinin təsdiqi. 
Bu qərar digər tələb olunan sənədlərlə yanaşı, hüquqi şəxslərin qeydiyyatını 
həyata keçirən dövlət orqanına təqdim olunur.
112
Təcrübədə bir təsisçinin qərarı 
adətən qərar şəklində, iki və daha çox təsisçinin isə – təsis yığıncağının protokolu 
şəklində rəsmiləşdirilir.
Şirkətin təsisçilərinin sayı iki və daha çox olduqda onlar arasında şirkətin 
yaradılması barədə müqavilə (təsis müqaviləsi) imzalanır.
113
Təsis müqaviləsini 
öz hüquqi təbiətinə görə birgə fəaliyyət haqqında müqavilənin bir növü hesab 
etmək olar və buna mülki qanunvericiliyin müqavilə öhdəliklərini və əqdlərin 
etibarsızlığı üzrə ümumi normalarını tətbiq etmək mümkündür.
114
Lakin fərqli mövqedə olan mütəxəssislər hesab edirlər ki, şirkətin yaradılması 
barədə müqaviləni birgə fəaliyyət haqqında əqdlə eyniləşdirmək olmaz, çünki 
birgə fəaliyyət haqqında müqavilə şirkətin yaranması anında, yəni məqsədə 
çatanda bitmir. Həmçinin o, təsisçilərin yalnız bir-biri ilə qarşılıqlı 
münasibətlərini deyil, həm də müqavilənin icrası zamanı yaradılmış hüquqi 
şəxslə də münasibətləri tənzimləyir və bu müqavilənin icrası üçün təqdim 
edilmiş əmlak müqavilə iştirakçılarının ümumi paylı mülkiyyətinə deyil, 
yaranmış şirkətin xüsusi mülkiyyətinə çevrilir.
115
112
"Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və reyestri haqqında" Qanunun 5.4-cü maddəsi 
113
MM-nin 45.2-ci maddəsi.
114
Мамай В. Договор о совместной деятельности - исходная основа формирования состава учредителей// 
Хозяйство и право. 1997. N 7. Степанов Д.И. Особенности договора учредителей о создании акционерного 
общества// Хозяйство и право. 2000. N 2. С. 24. 
115
Ломакин Д.В. Договоры о создании и реорганизации юридических лиц // Законодательство. 2004. N 2. С. 47 

---

75 
Məşhur Rusiya mülki hüquq alimi M.İ.Braginskiy bu məsələ üzrə qeyd etmişdir 
ki, təsisçilər şirkətin yaradılması üzrə müqaviləni imzalayarkən son nəticədə 
müəyyən hüquqi şəxsin yaradılmasına cəhd edirlər, bu isə birgə fəaliyyət 
müqaviləsinin mahiyyətinə ziddir.