Kalsiyum ve fosfor, kemik ve dişlerin gelişimi ve sağlığının korunmasında, kandaki kalsiyum kanın pıhtılaşmasında etkindir. Hücre içi ve dışı enzimlerin aktivasyonunu sağlar. Kalsiyum sinir iletimi ve kalp atımının denetimi için gereklidir.
Fosfor, nükleik asitlerin temel yapılarını oluşturur. Kas hareketi ve sinirlerin çalışması için gereklidir. Ayrıca karbonhidrat metabolizmasında yer alır.
Kalsiyumun en iyi kaynağı süt ve süt ürünleridir. Ayrıca pekmez, susam, fındık vb. yeşil yapraklı sebzeler ve kuru baklagillerde bulunur.
Kalsiyumun en iyi kaynağı süt ve süt ürünleridir. Ayrıca pekmez, susam, fındık vb. yeşil yapraklı sebzeler ve kuru baklagillerde bulunur.
Fosforun en iyi kaynakları ise et, tavuk, balık, yumurta, kuru baklagiller, süt ve süt ürünleridir. Fosfor en çok bitkilerin olgunlaşmış tohumlarında bulunur. Kemikler kalsiyum açısından çok zengindir.
Kemiklerdeki kalsiyumdan yararlanmak için kemik bir miktar sirke veya limon ile kaynatılmalıdır. Elde edilen kemik suyu yemeklere katılarak yenmelidir. Yeteri kadar kalsiyum içeren besinler fosfor ihtiyacını da karşılamaktadır. Yetişkin bireyler için günlük alınması gereken miktar 300–600 mg arasında değişmektedir.
Eksikliğinde Meydana Gelen Belirtiler ve Eksikliğin Giderilmesi
Eksikliğinde Meydana Gelen Belirtiler ve Eksikliğin Giderilmesi
Kandaki kalsiyumun düşmesi hâlinde kas kasılmaları; yükselmesi durumunda ise kalp ve solunum yetmezliği görülür. Yeterince kalsiyum alınmıyorsa çocuklarda raşitizm (Bkz. 4 ünite), yaşlılarda osteoporozis görülür.
Osteoporozis(osteoporoz), kemik dokusunun içinde anormal derecede boşluklar oluşumuna denir. Paratroit hormonunun salgılanması, kandaki kalsiyum düzeyine bağlıdır. Bu hormon azaldıkça kemiklerden kana kalsiyum geçişi olur. Ayrıca diş çürüklerine yol açar. Bebeğin iskelet gelişimi için anne kanından ve kemiklerinden kalsiyum bebeğe geçer. Anne yeterince kalsiyum ve D vitamini alamıyorsa osteperoz ve diş çürükleri oluşur.
Kalsiyum emilimini artıran faktörlerin eksik alınması da kalsiyum yetersizliğine neden olur. C ve D vitamini, sütteki laktoz ve bazı aminoasitler kalsiyumun bağırsaktan emilimini kolaylaştırmaktadır.
Kalsiyum ve fosfor eksikliğinde, kişilere kalsiyum ve fosfor içeren besinlerin alımını artırılması, gerekiyorsa kalsiyum içeren ilaçlarla tedavi edilir.
Ülkemizde özellikle kadınlarda demir eksikliğine çok rastlanmaktadır. Yetişkin sağlıklı bir bireyin vücudunda ortalama 3-5 g demir bulunmaktadır. Bunun 2/3’ü kandaki hemoglobinde bulunur. Geri kalanı ise karaciğer, dalak ve kemik iliğinde depolanmıştır.
Ülkemizde özellikle kadınlarda demir eksikliğine çok rastlanmaktadır. Yetişkin sağlıklı bir bireyin vücudunda ortalama 3-5 g demir bulunmaktadır. Bunun 2/3’ü kandaki hemoglobinde bulunur. Geri kalanı ise karaciğer, dalak ve kemik iliğinde depolanmıştır.
Demirin Görevleri
Hemoglobinin yapısına katılır.
Demirin vücuttaki en önemli görevi oksijen taşıma özelliğidir.
Bağışıklı sisteminin çalışmasında etkilidir.
Antioksidan etkisi vardır.
Et, yumurta, karaciğer, kuru baklagiller, yeşil sebze (özellikle ıspanak), pekmez, kuru üzüm zengin demir kaynakları arasında sayılabilir.
Et, yumurta, karaciğer, kuru baklagiller, yeşil sebze (özellikle ıspanak), pekmez, kuru üzüm zengin demir kaynakları arasında sayılabilir.
Yetişkin kimselerin günlük alması gereken demir miktarı 10 mg dır. Kadınlarda, hamilelerde ve yaşlılarda bu oran artmaktadır.
Demir eksikliğinin en önemli belirtisi anemidir. Anemi genellikle yorgunluk, halsizlik gibi şikâyetlere neden olur.
Demir eksikliğinin çeşitli nedenleri olabilir;
Mide asit salgısının ve askorbik asit alınımının azalması,
Besinlerle alınan demir miktarının dışkı ile atılan demir miktarından az olması,
Emilim bozukluklarında,
Yemekle birlikte çay, kahve içilmesidir.
Eksikliğinde Meydana Gelen Belirtiler ve Eksikliğin Giderilmesi
Eksikliğinde Meydana Gelen Belirtiler ve Eksikliğin Giderilmesi
Besinlerle alınan protein, C vitamini, B12 vitamini ve bakır, demir emilimini artırır. Çayın demir emilimini azalttığı düşünülmektedir. Bu nedenle yemeklerden 1 saat önce ve sonra çay içilmesi önerilmektedir. Ayrıca yemeklerde çay içilecekse, 1 fincan çayın içine 5-6 gramlık bir limon parçası atılarak demir emilimi sağlanabilir.
Demir alımı ve emilim eksikliğinde anemi gelişir. Anemi belirtileri;
Gözün alt kapağının içinde matlaşma ve bayazlaşma.
Demir eksikliği varsa demirden zengin besinler tavsiye edilir. Demir eksikliği besinlerle yerine konulamayacak düzeyde ise demir içeren ilaçlar alınır.
Sodyum hücre dışındaki sıvıların, potasyum hücre içi sıvıların en önemli mineralleridir. Vücut sıvılarında osmotik basınç oluşturmak ve asit baz dengesi için gereklidir. Vücudumuzda 90 g kadar sodyum, 140 g kadar potasyum bulunur. Normal diyetlerde günlük ortalama alınan sodyum miktarı 3–7 g arasındadır. Potasyum miktarı ise 2–4 g arasında değişim gösterir.
