Budjet nazorati

 
Takrorlash va munozara uchun savollar 
1.
Budjet tashkilotlarida tovar moddiy zaxiralar nazoratini tashkil qilishning zarurligini 
izohlang. 
2.
Budjet tashkilotlarida tovar moddiy zaxiralar nazoratini tashkil qilishning maqsadi va 
vazifalari nimalardan iborat? 
3.
Budjet tashkilotlarida tovar moddiy zaxiralar hisobini tekshirish usullarini tushuntirib 
bering. 
4.
Budjet tashkilotlarida tovar moddiy zaxiralar kirimi va chiqimini nazoratdan o’tkazishda 
foydalaniladigan xujjatlar qaysilar? 
5.
Budjet tashkilotlarida tovar moddiy zaxiralar nazoratining o’ziga xos xususiyatlari 
nimalardan iborat? 
6.
Tovar moddiy zahiralarini analitik va sintetik hisobini tekshirish qanday amalga oshiriladi? 
7.
Tovar moddiy zahiralarini saqlanish holatini tekshirish deganda nimani tushunasiz? 
8.
Tovar moddiy zahiralar inventarizatsiya natijalarini hisobda aks ettirishni tekshirishning 
xususiyatlarini nimalardan iborat? 
 

---

6-Mavzu: Budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobining nazorati 
 
1. Pul mablag’lari hisobi nazoratining maqsadi, vazifalari va manbalari 
Pul mablag’lari nazoratining asosiy maqsadi - kassa muomalalarini 
yuritilishi, pul mablag’larini maqsadli ishlatilishini ta’minlanishini tekshirish, 
debetorlik va kreditorlik qarzlarini o’z vaqtida undirilishini ta’minlash hamda 
hisob-kitob schyotidagi pul mablag’larini maqsadli sarflanishi va o’z vaqtida 
hisobda aks ettirilishini aniqlashdan iboratdir. 
Budjet tashkilotlari daromadlar va xarajatlar smetalari ijrosini amalga 
oshirishda moliyaviy aktivlar, ya’ni pul mablag’lari hisobi alohida tashkil 
etiladi. Moliyaviy aktivlarga hisobvaraqdagi pul mablag’lari, kassadagi pul 
mablag’lari, pul xujjatlari, yo’ldagi pul jo’natmalari va moliyaviy qo’yilmalar 
kiradi.
Budjet tashkilotlarida shaxsiy hisobvaraqlarni ochish, yuritish, yopish 
tartibi “Budjetdan mablag’ oluvchilarning shaxsiy hisobvaraqlarini O’zbekiston 
Respublikasi Moliya vazirligi G’aznachiligida va uning xududiy bo’linmalarida 
yuritish qoidalari” (O’zbekiston Respublikasi Adliya vaziriligida 2007 yil 5 
dekabrda 1746-son bilan ro’yhatga olingan)ga asosan amalga oshiriladi. 
G’aznachilik va uning xududiy bo’linmalarida budjet tashkilotlari uchun shaxsiy 
hisobvaraqlar ochib yuritilar edi. 2001 yildan boshlab budjet tashkilotlari pul 
mablag’lari hisobini yuritish uchun moliya organlari tomonidan shaxsiy 
hisobvaraqlar ochilishi belgilandi. Moliya organlari tomonidan ochilgan shaxsiy 
hisobvaraq dasturga kiritiladi hamda g’aznachilik va uning xududiy 
bo’linmalarida ko’rinadi. 
Budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobi nazoratining vazifalari 
quyidagilardan iborat: 
1.
budjet tashkilotlari moliyaviy aktivlar hisobini amaldagi me’yoriy-huquqiy 
xujjatlar talablari bo’yicha tashkil etilishini o’rganish; 
2.
moliyaviy aktivlar hisobini buxgalteriya boshlang’ich va yig’ma xujjatlari 
hisob registrlarida o’z vaqtida rasmiylashtirilishini tekshirish; 
3.
budjet va budjetdan tashqari pul mablag’larini daromadlar va xarajatlar 
smetalari bo’yicha maqsadli sarflanishini tekshirish; 
4.
buxgalteriya schyotlarida moliyaviy aktivlar mavjudligi hamda harkatini 
aniq, to’liq va o’z vaqtida aks ettirlishini tekshirish; 
5.
tashkilot kassasida, shaxsiy hisobvaraqlardagi pul mablag’lari, pul xujjatlari, 
moliyaviy qo’yilmalar butligini nazorat qilish; 
6.
chet el valyutasidagi upl mablag’larini O’zbekiston Respublikasi Markaziy 
banki tomonidan belgilangan xorijiy valyuta kurslari bo’yicha kurs tafovutlarini 
to’g’ri aniqlanganligi va o’z vaqtida aks ettirilganligini tekshirish; 
7.
budjet tashkilotlarining budjetdan tashqari mablag’lari mavjudligi holati va 
harakatiga oid buxgalteriya yozuvlarini tekshirish va boshqalar. 

---

Budjet tashkilotlarida pul mablag’larini tekshirish manbalarini quyida 
ko’rishimiz mumkin: 
1.
Kassa muomalalarini tekshirish manbalari (1-chizma). 
Kassa muomalalarini tekshirishning asosiy manbalari bu kassir hisoboti 
hisoboti hisoblanadi. Kassa muomalalarini tekshirish uchun quyidagi birlamchi 
xujjatlar asosiy manba hisoblanadi. Bular quyidagilardan iborat: kassa kirim 
orderi (KO-1 shakl), kassa chiqim orderi (KO-2 shakl), to’lov qaydnomalari, pul 
berish bo’yicha arizalar, ishonchnomalar va chek ilovalari. Bundan tashqari, 
kirim va chiqim orderlari yoki ular o’rnini bosuvchi xujjatlar kassaga 
topshirilgunga qadar buxgalteriya tomonidan KO-3-son shakldagi kirim va 
chiqim kassa orderlarinii ro’yhatga olish jurnalida qayd etiladi. Bu jurnalni 
yuritilishini belgilangan qoidalarga mosligi alohida tekshiruvdan o’tkaziladi. 
Davlat budjeti g’azna ijrosi sharoitida budjet tashkilotlari pul mablag’lari 
G’aznachilik va uning hududiy bo’limlarida ochilgan shaxsiy hisobvaraqlarda 
yuritiladi. Shunga alohida e’tibor qaratish kerakki, g’azna ijrosiga o’tmagan 
budjet tashkilotlari pul mablag’lari banklarda ochilgan hisobvaraqlarda 
yuritilishi mumkin. G’aznachilik bo’linmalaridan olingan shaxsiy 
hisobvaraqdan ko’chirma va unga ilova qilingan hujjatlar asosiy tekshirish 
ma’nbalari hisoblanadi. Ularga to’lov topshiriqnomalari, naq pul mablag’larini 
olishga so’rovnoma, ish bajarilganligini tasdiqlovchi hisobvaraq fakturalar, 
shartnomalar va avans to’lovlarini tasdiqlovchi xujjatlar kiradi.