BİLƏYDİLƏR
Balıqların xəbəri olsa ki,
yollarına tor qururlar,
tutub tavada qovururlar,
Quşbaz Balaqədeşin sağlığına vururlar,
balıq yeyə-yeyə...
Balığın dəniz dibindəki
ömrünə dadlıdır,- deyə-deyə.
Nə yaxşı balıqlar
Tutulandan sonranı bilmir,
Sahilə atılandan sonranı bilmir.
Yaxşı ki, balıqlar
Öləndən sonra dirilmir,
Öləndən sonranı
Görüb təzədən ölmür.
Dənizin dibində
Mavi sərinlikdə üzdüyü çağlar
balıqlar bilsəydi ki,
Balaqədeşin sağlığına
araq yavanlığı olacaqlar...
Nə yaxşı ki,
bilmir balıqlar.
261
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
QARA
Qara rəngin
hər yerdə üzü ağdı.
Yalandan, böhtandan uzaqdı.
Qara deyəndə
Bilirsən ki, qaradan o yana rəng yoxdu.
Qarada nə varsa, göz qabağındadı,
başqa çalar, ahəng yoxdu.
Nə altında zirzəmisi,
nə də üstündə mərtəbəsi var.
Öz sanbalı, ləngəri, səsi var.
Qara tabut da ola bilər,
Qara duvaq da ola bilər.
Qara tale də,
Qara baxt da ola bilər.
Ağ boyunda qara mərcan,
A1 yanaqdan qara xal da ola bilər.
Qara gözlər məhəbbətlə dola bilər,
Qara saçların ətrində
adam boğula bilər.
Qaranın gözəl dadı ola bilər.
Qaranın ağ günü,
parlaq muradı ola bilər.
Məhəbbətin çox adı var:
Günəş deyirlər,
bahar deyirlər,
bir adına da
"Qara qızın dərdi var" - deyirlər.
262
Ôèêðÿò Ãîúà
Qara həmişə üzü ağdı,
Mərddi elə qırmızı kimi.
Görən kimi bilirsən,
Güclüdü, canalandı,
Qonşumuzun qara qızı kimi.
263
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
MOSKVA
Moskva deyəndə
Səkkiz milyonluq
bir təyyarə dayanacağıdı.
Rusiyanın ən böyük bağıdı,
Məhəbbət burdakı gözəllərin
Ən sevimli oyuncağıdı,
Görüşün, ayrılığın ocağıdı.
Burda hər şey gəlir
insan ağlına,
Bir də görürsən
yüz illərin binası
çəkilib durduğu yerdən yana,
yol verib təzə bir yola.
Adamın heç olmasa
təəccübü ola.
Baxıb deyirsən belə yaxşıdı.
Üstünə damcı düşəndə
çətiri açırsan,
yuxarı da baxmırsan,
su tökülür, yoxsa bulud yağışıdı.
Moskva boy atır
hər an, hər saat, hər gün,
Bəlkə heç təəccüblənməzsən –
axşam gəlib görsən
artıb uşağın, genişlənib evin
(hər halda şeirin bu yeri zarafatdı).
Moskvada səhərdən axşama
264
Ôèêðÿò Ãîúà
bir ömürdü, həyatdı.
Bura açıq ürəklə gəlsən
hamı doğmadı.
Özündə yadlıq varsa,
Moskvada hamı sənə yaddı.
265
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
NİYƏ?
Əlimdə təzə üzdüyüm güllər,
Qıpqırmızı qışqırdı
qərənfıllər:
Niyə əkdin?
niyə becərdin,
niyə kəsdin ömrümüzü.
Üzümü göyə tutdum:
Niyə yaradır?
Niyə yaşadır?
Niyə öldürür bizi?
266
Ôèêðÿò Ãîúà
***
Biri ağlayır, biri gülür,
biri döyür, biri döyülür.
Dünyanın işi düzəlməyəcək,
Nə qədər ki, yollar qovuşana
yollar ayrıcı deyilir.
267
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
EHEY!
Ya yuxusuzam, ya da acam –
- Başladım əsnəməyə yenə,
Ehey!!!
Ordan bir ulduz üz, at mənə!
268
Ôèêðÿò Ãîúà
GÜNƏŞ
Günəş niyə yanır?
Günəşin nə dərdi?
Yansaydı çoxdan qurtarardı,
Canının adi hərarəti bu qədərdi.
269
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
XƏSTƏ
Xəstə göz qabağında
Əriyib axır.
Həkim yoxlayır...
yerə baxır, göyə baxır,
Necə deyəsən, pisdi,
Necə deyəsən, yaxşıdı?
Xəstəlik hansıdı?
Dodaqlarının yanğısıdı?
Gözlərinin qışıdı?
Nə gördüklərimə oxşayır,
Nə də oxuduqlarıma.
Bir qarı qarasına deyindi,
"A doxtur, səni
doxturluğundan yarıma!"
Həkim nə bilsin ki,
Onun içində ağrıyan
Müdriklikdəki son nəfəsidi.
Ürəyində ağrıyan
Altından çıxan maşındı.
Barmağı altından gedən
Katibənin düyməsidi.
Bu yazığı
Yorğan-döşəyə yıxmağa
Elə bu da bəsdi.
Hələ ürəyində ağrıyan
Qucaq-qucaq dediyi
Yalanı demirəm.
Şişirtdiyi planı demirəm.
İndi ürəyində
Haqsız cavabları ağrıyır.
270
Ôèêðÿò Ãîúà
İndi ürəyində
Qəbul eləməyib,
qapı dalında qoyduğu
Nubar qarı ağrıyır.
Gözdən saldığı köhnə dostları,
Getmədiyi qohum toyları,
Əzizlərinin yolları,
Ürəyində qubar eləyir.
Deməyir, ürək zarıyır,
Deməyə də ar eləyir.
Yaltaqları üçün darıxdığını da
Özü-özündən danır,
Boynuna almağa utanır.
İndi yaltaqları da
Başqasının yan-yörəsini
Qabar eləyir.
Bu xəstəliyə
Loğman tədbiri yoxdu,
Həkim nüsxələri yoxdu.
Həkim neyləsin axı,
Bu xəstəlikdən
Heç allahın da xəbəri yoxdu.
271
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
ÖLÜ PƏLƏNG
Hər adamın içində
min əsərin mövzusu var.
Hər adamın canında
min arzusu var.
Hər adamın ürəyində
bir pələng var, bir quzu var.
Bir az yem at qabağına,
üstündə də mehribanlıq,
Yazıq insan dönüb
quzun olacaq, quzun.
Kölgən kimi ətrafında
gah yığılıb gödələcək,
gah da açılıb, uzun olacaq.
Pələngi qırx arşın
quyu dibində.
Quzu pələngi
gəzdirəcək cibində.
Bəlkə ölənəcən
pələng yuxulu, mürgülü getdi,
İnsan ürəyində bir pələng gəlmişdi
- ölü gəldi, ölü yaşadı, ölü getdi.
272
Ôèêðÿò Ãîúà
ZƏMANƏ ADAMI
Sehrlidi bu "qəhrəman",
Qan da çıxmaz yarasından.
S.Vurğun
Nifrəti məhəbbətindən çoxdu.
Elə bil ilandan əmələ gəlib,
yayın cırcıramasında da soyuqdu.
Soyuqdu, amma özü üşümür.
İlan kimi gözləri yarıyumuludu,
yatmayıb, düşünür.
Kimi? Necə çalsın?
Çalanda humanist kimi
Özü ucalsın,
Həm də başqalarını
Çalmağa zəhəri qalsın.
Özü yaxşı eşitsin deyə,
ömrü boyu
ayağının səsi eşidilməyib.
Hər bərkə düşəndə can verib,
bir dəfə də ölməyib.
Adam əkmək, əkilmək,
Əvvəlcədən geri çəkilmək,
Satılmaq, satmaq üzrə
aldatmaq, atmaq üzrə,
Şahidsiz udmaq üzrə,
Pusquda yatmaq üzrə
Akademikdi kişi,
Deyərsən təkdi kişi,
içi şeytan yuvası,
üzü mələkdi kişi.
273
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
Yaşayıb dünyada
gah göz üstə kirpik kimi,
gah da güngörməzdə tük kimi.
Lazım olsa
ağladığı yerdə elə bərkdən gülür,
deyirsən, kişi ürəkdən gülür.
İndi çarəsi qalmayıb,
çarəsindən yapışıb qocalıq.
Saqqalı olmayan
çənəsindən yapışıb qocalıq.
Qocalıq onun başının üstünü kəsdirir,
Əlini üz-gözündə gəzdirir.
Coşmaq istəyəndə
çənəsini əsdirir,
yəqin ki, axırda
qocalığı aldadıb yıxmaq istəyəcək,
aradan çıxmaq istəyəcək –
Bəlkə çıxdı da aradan,
Çünki onun əliylə
canlara dəyən canlar
rüşvət alıb yaradan,
Ölümünü də istəmirəm,
çox qocalmağını da.
Təki olsun həmişə
Gözümüzün qabağında.
Analar təzəsini doğmaq istəyəndə,
Apar qaytar - deyək,
vallah, özümüzün
lap əlası var deyək.
274
Ôèêðÿò Ãîúà
GİLEYLİ
Dindirən kimi
Giley-güzara əl atma.
Özünü aldatma,
ürəyi yumşaqları ağlatma.
Əzizim, həmişə
gileylənənlər haqlı olmur.
Haqlı olanı da
Heç maraqlı olmur.
Hamımız döyüşçüyük,
gileylənən döyüşçülərin ən acizidir.
Hər insan
bir əqidəyə satılır.
Gileylənən
insanların ən ucuzudur.
Yaşayır həmişə
Gündüzlə gecə arasında,
həmişə ağrı tapılar
olmayan yarasında.
Özünün yaratdığı
yalançı bir aləmi var,
Dilində həmişə ehtiyat yalanı,
Gözündə həmişə
ehtiyat nəmi var.
Sağılır, inək deyil,
Minilir, at deyil,
yaşayır, düzdü,
amma, həyatı həyat deyil.
Kişi deyil,
arvad deyil.
Günəş zarısaydı həmişə
275
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
heç kəs baxmazdı günəşə,
Bezib yarasa olardı canlılar.
Nədən gileylənirsən,
əlin var, gözün var, canın var.
Kimə kələk gəlirsən,
İnsan oğlu insan!
Səndən aciz yırtıcıdı canavar.
Dindirən kimi
Giley-güzara əl atma,
özünü də, bizi də aldatma.
276
Ôèêðÿò Ãîúà
EY!!!
Ey! Niyə öldürürsən?
Bu insandı!
Dərisini geymiyəcəksən,
ətini yemiyəcəksən.
Öldürdün, gərək yerə də basdırasan,
Öldürdün, gərək,
öz adını qatil yazdırasan.
Bu yazıq
onsuz da doğulan gündən
bilir ki, bir gün gələcək,
yüz təsadüfdən salamat çıxsa,
qocalıb öləcək.
Qocalıb ölməyən
Toyuqdu, qoyundu, maldı.
O da halaldı.
Yemək üçün bəslədin,
yemək üçün də kəsdin.
Nə oldu,
insana gələndə tələsdin,
Öz boğazından kəsdin,
verdin silahlara.
Silahların öldürəni,
yandıranı, əridəni
Qəfıl can alanı,
yavaş-yavaş çürüdəni.
Öldür, yandır, çürüt məni.
-
Nə qazanırsan
sən öldürəndə,
öz ömrün uzanırsa,
başqa məsələ.
277
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
Hardan bilirsən hələ,
bəlkə elə düşdü,
özün də öldün.
Bu döyüşdü.
Bu giclikdən əl çək,
İnsan doğulan gündən
bilir ki, öləcək.
Özünə qatil də uydurub,
adın da Əzrayıl qoyub.
Əzrayılın xəbəri yox,
özünü ona nökər tutmusan.
Öz ölümünü, deyəsən, unutmusan.
Ehtiyatlı ol,
İnsan əsəblərini az sına.
Bizim atalar sözü var:
Su sənəyi suda sınar.
278
Ôèêðÿò Ãîúà
NECƏ VAR
Hər kəsin ürəyində düşündükləri
üzündə görünə.
Hər kəs öz arzusuna görə:
kimi uça, kimi qaça, kimi sürünə.
Ürəyindəki arzuya görə
Hər kəsin üzü dəyişə,
Kimi insan, kimi mələk,
kimi meymun sifətinə düşə.
Özü də günün günorta vaxtı,
Onda gör nə qiyamət olacaqdı.
Ağlayan kim, gülən kim,
qaçıb gizlənən kim.
Meydana gələn kim.
Elə adamlar meymuna dönər ki,
göydə Günəş çaşar,
quyunun suyu heyrətindən
ağaca dırmaşar.
Elə adamlar məlakə olar ki,
Heyrətindən ağlarsan.
Görmədiyinə, görüb saymadığına görə
öz gözlərini dağlayarsan.
Dünya alt-üst olar,
dəyişər aləm.
Bəlkə də, pis günə
düşər aləm.
Milyard illərin yolundan çıxar,
Oxundan oynayar aləm.
279
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
Qarışar, qaynayar aləm.
Sonra dünya sahmana düşməz.
Sən allah,
Necə var elə qalsın hər şey, hər kəs.
280
Ôèêðÿò Ãîúà
TANIŞ SƏSLƏR
Daşlar ağlı, qaralı
Milyon illərin
üst-üstə hopmuş səsləridi.
Susur dili bağlı.
Əlini at,
bir daş götür, danışdıraq.
Val kimi
fırlayaq daşı tərsinə,
Qulaq asaq əcdadımızın
uzaq, tanış səsinə.
Daş danışa-danışa kiçildikcə
Səfər eləyəcək
min illərə.
Səfər eləyəcək dillərdən-dillərə.
Daş kiçiləcək,
dillər azalacaq,
axırda
bir zərrə qum,
bir də cənnətdən qovulmuş Adəm,
Bir zərrə qumda
Həvvanın səsi olacaq:
"Adəm, mən səni adam elədim, adam!"
281
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
TUTUQUŞULARI
Eşitdiyi, gördüyü
quşların, heyvanların
Hamısını yamsılayır.
Qışqırırsan, qışqırır,
Sayırsan sayır,
Adam da olur,
it də, pişik də...
Onun səsindən
dinclik yoxdu evdə-eşikdə.
Üstünün rəngi də yığmadı,
Hər rəngdən bir damla.
Elə danışır adamla
elə bilirsən
Əzizindi, doğmadı.
Əsl zəmanə quşudu,
Təkrar eləyir hamını
təkrara sərf eləyib
Səsini,
həvəsini ilhamını...
Öz sözünü, səsini
Eşidən olmayıb, bilən yoxdu.
Həmişə hörmətlidi,
Həmişə toxdu.
Həmişə təkrar eləyir,
Təkrar, təkrar, təkrar.
Yer üzündə təkrardan
artıq nə var?
282
Ôèêðÿò Ãîúà
ASAN DEYİL
Asan iş deyil
Həmişə anlayasan,
Hər işə yarıyasan.
Hamını duyasan.
Başqasının süfrəsini bol görəndə
özün də doyasan.
Qonşu sevincini görəndə
Öz dərdini unudasan.
Bir qanmazı
yüz yaxşıya bağışlayasan.
Söyüşünü qaytarıb udasan.
Namərdlik düşmənə bağışlanar,
Ona hər kişinin haqqı var.
Namərdliyi dosta bağışlamaq
asan iş deyil,
Ürəyin ağlayanda toyda gülmək
gülüş deyil,
gərək bacarasan!
Bunlar asan olsaydı,
onda daha nə vardı.
Dünyada hamı
İnsan olardı.
283
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
KEÇİR
Ürəyimdən nəğmə keçdi,
Səsim olmadı oxuyam.
Bu dünyadan atam köçdü,
Gücüm olmadı saxlayam.
Günlər, aylar, illər keçir,
Daşlar üstən sellər keçir,
Sinələrdə güllər keçir,
İstərəm baxam, ağlayam.
Mən susuram yavaş-yavaş,
Söz altda daş, söz üstə daş,
Adamlar çoxdu, a qardaş,
Mən bir insan soraqlıyam.
Soruşanda haqsızları,
Hamı baxdı mənə sarı.
Ay yurdumun balaları,
Bəlkə, elə mən haqlıyam.
284
Ôèêðÿò Ãîúà
TOFİQ HƏKİM
(Zarafatyana)
Dəlilər arasında
ən ağıllı,
ağıllıların ən dəlisovu,
ən şuxu.
Bir şəhəri işıqlandırmağa bəs elər
gözlərinin işığı.
Düzlük dəlisi,
Həyat aşiqi.
Minlərlə dostu var,
onların ən yaxını
ən əzizi öz tarıdı.
Tarı dərdini söylədiyi anadı.
Tarı qaçıb pənah gətirdiyi tanrıdı.
Tarı ilə verər baş-başa,
Heç kəsə demədiyini ona deyər.
Bu taxta parçası dözməz, inləyər, zarıyar,
Tar ağlaya-ağlaya
Tofıqin ürəyinin
yaralarını sarıyar,
adamın öz ürəyi olsa,
Adam quru taxtadan da yarıyar.
285
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
DOSTUMU YUXUDA GÖRDÜM
Bu gecə yenə yuxuma girmişdin,
Səninlə görüşdüm.
Göyçayda qara gözlü uşaq idin.
Özün boyda işıq idin.
Qaçırdın uşaq oyunları dalınca
başaçıq, ayaqyalınca.
Tərdən buğlana-buğlana, yanaq yana-yana.
Gözlər yana-yana, dodaq yana-yana.
Gözlərində nə şeir yazmaq qayğısı vardı,
Nə də fılankəslərin
Hədəsi, kölgəsi.
Top kimi gümrah idi,
atılıb-düşürdü durduğu yerdə.
Əlini mən tanımırdım;
Əliydi, gözləri iri, sifəti girdə,
Əlinin uşaqlıq çağı.
Orxanından da balaca Əli.
Dedim: bəs sən böyümüşdün axı.
Dedi: səhv eləmişdim.
Nə var axı, böyüyüb görməli.
Güllər, çiçəklər oyuncağı idi,
Çöllər, düzlər oylağı.
Uzaqdan bir nəğmə səsi gəlirdi:
"Getmə, ey bahar,
Qorxuram böyüməyə,
Qorxuram şair olmağa,
Qarşıda vaxtsız ölüm var".
286
Ôèêðÿò Ãîúà
ÜÇ BƏND
I
Hər adamın
dərdini bölüşməyə bir yoldaşı olar.
Heç olmasa bir ağacı,
bir daşı olar.
Dəniz olsun,
it, pişik olsun,
adamın bir sirdaşı olar.
Ürəyi dolanda
üzünü tutsun,
danışsın, yüngülləşsin,
özünü unutsun.
II
Kimini tənhalıqdan qaçdığı yer,
Kimini yarımçıq qalan işi,
Kimini öyrənmək istədiyi sirr,
Kimini də düşmən yaşadır.
Bunlar olmayan ömürdən
Ölüm yaxşıdır.
III
Yol var gedilməyib,
Üzü tüklü adam kimi
Üstünü ot basıb,
Nə qədər adam özünü öldürüb,
Suda boğulub,
287
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
özünü asıb,
onların yoludu
qalıb yetim, kimsəsiz.
Yolları ot basar
yaşamasaq biz.
288
Ôèêðÿò Ãîúà
İYİRMİDƏN SONRA
İyirmi il bir-birimizi tanıdıq
Dost kimi, qardaş kimi,
Bir bədəndə iki baş kimi.
Ağlımızı, istedadımızı
Heç vaxt yarışdırmadıq,
Qabağa çəkməyə çalışmadıq
öz adımızı.
Bir-birimizin yanında
qürrələnməyi özümüzə yaraşdırmadıq.
Dedik, ömrü yaşamaq da
bir işdi.
Sevinci, kədəri böldük yarı,
yükümüz yüngülləşdi.
Bir gün
dostumun əlinə vəzifə keçdi,
dostum dəyişdi.
Təriflərdən şişdi,
yaltaq laylalarına xumarlandı,
Sağlığı tez-tez
məclislərdə tumarlandı.
Dırmaşdı üzü yuxarı,
Baxdı üzü yuxarı,
Özündən özü yuxarı.
Ordan nə ötən ömür görünür,
nə də dünən,
nə də mən,
Ömrün bu azalan vaxtı
uzaqlaşırıq günü-gündən.
289
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
Bir də yolumuz bir səmtə düşüncə,
yollar qayıdıb görüşüncə,
Gec olacaq,
Bizim tabutumuzda
Bir dost əlinin yeri boş qalacaq.
290
Ôèêðÿò Ãîúà
BAYRAQ
Bir qədər parça idi
rənglədik, oldu bayraq.
Bax,
indi ondan
nə qızlara don olar,
nə də yaralara sarıq.
Onu ancaq
başımızın üstündə tutarıq,
başımızın üstündən asarıq.
Bu parça deyil, -
namusumun şəkli,
qeyrətim oldu.
Ucalığı hörmətim oldu,
mənə tapşırılan
millətim oldu,
Əlimdə bayraq
başımı kəssələr,
bayrağımdan tutub
ayaq üstdə qalaram.
Qanımla özümü boyayıb
bayraq olaram.
Bayrağım sancılmaq üçündür
dağların zirvəsi,
kosmik gəmilərin qübbəsi.
Bayrağımı dalğalandırmaq üçün
Fırlanır yer kürəsi.
291
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
Dostları ilə paylaş: |