Buxgaletriya hisobining predmeti, metodi va uning elementlari

(410+420+430+440+450+460) 
550 

---

11 
Balansning passivi bo’yicha jami (400+560) 
560 
Rahbar:
_____________________
Bosh buxgalter:
_____________________
Balans aktivida mazkur korxona ixtiyoridagi mablag’lar turi va ularning ma’lum davrda 
aylanishidagi joylanishi keltiriladi.
Masalan, aktivning birinchi moddasida dastlabki qiymatda berilgan «Nomoddiy aktivlar» 
korxona 
ixtiyoridagi 
sezilarsiz 
aktivlarning 
qiymatini 
tavsiflaydi. 
Navbatdagi 
«Amortizatsiya» moddasi nomoddiy aktivlarning dastlabki qiymati qanchaga kamayganini 
ko’rsatadi. «Qoldiq qiymat» moddasi nomoddiy aktivlarning amortizatsiya summasini ayirib 
tashlangandan keyingi qolgan qiymatini aks ettiradi.

---

12 
Buxgalteriya balansi quyidagi belgilariga qarab tasniflanadi:
1.
Tuzish vaqtiga qarab:
a)
kirish balansi;
b)
joriy (davriy) balans;
v) tugatish balansi;
g) ajralish balansi;
d) qo’shilish balansi;
j) sanatsiya balansi.
2.
Tuzish manbalariga qarab:
a)
inventar balanslari. Faqat inventar (ro’yxati) vositalari asosida tuziladi; 
ular qisqartirlgan varianti bo’lib hisoblanadi. Banday balanslar mavjud 
mulk asosida yangi korxonalar vujudga kelganda yoki xo’jalik o’z 
shaklini o’zgartirganda (davlat korxonalari aktsioner jamiyatlariga 
aylantirilganda) talab qilinadi.
b)
daftar balansi – inventarizatsiya o’tkazish yo’li bilan oldindan
tekshirilmasdan faqat daftarlardagi yozuvlar asosida tuziladi;
v) bosh (generalniy) balans - hisob va invetarizatsiya ma’lumotlariga asosan tuziladi.
3.
Axborot hajmi bo’yicha:
a)
yakka balans – faqat bir korxona axborotini aks ettiradi;
b)
yig’ma balans – barcha korxonalar mablag’larini umumiy holatini
aks ettiruvchi summalarni mexanik qo’shish yo’li bilan 
tuziladi; v) konsolidallashgan balans. 
4.
Faoliyat xarakteri 
bo’yicha:
a)
asosiy balans – korxonaning asosiy faoliyat turi va ustaviga to’g’ri 
keladigan balans;
b)
asosiy bo’lmagan balans – korxonaning boshqa faoliyat turlari (yordamchi 
xo’jaliklari, transport, turar joy-kommunal xo’jalik va sh.k.) bo’yicha tuziladigan 
balans.
5.
Mulk shakli bo’yicha:
a)
davlat korxonalari balansi;
b)
aktsioner jamiyatlari balansi;
v) munitsipal (shahar boshqarmasiga qarashli) balansi;
g) qo’shma korxonalar, kichik va xususiy korxonalar balansi.
6.
Aks ettirish ob’ekti bo’yicha:
a)
yuridik shaxs bo’lgan korxonaning mustaqil balansi;
b)
alohida balans (filiallar, tsexlar, bo’linmalar balansi). 
7.
Tozalanish usuli bo’yicha:
a)
brutto-balansi – bu barcha tartibga soluvchi moddalarni o’z ichiga oluvchi 
balans;
b)
netto-balans – bu barcha tartibga soluvchi moddalarni chiqarib tashlab 
tuzilgan balans; Bizning respubikamizda netto-balansi qo’llaniladi.

---

13