Buxgalteriya va kasbiy faoliyat asoslari

3. BUXGALTERLARNI SERTIFIKATLASH TIZIMI 
Buxgalterlarni sertifikatlash respublika buxgalterlar va auditorlarning 
professional jamoat birlashmalari tashabbusi bilan va ular tomonidan ishlab 
chiqilgan va "BUXGALTERLAR VA AUDITORLAR IMTIHON MARKAZI" 
MCHJishtirokchilarining umumiy yig’ilishi majlisining2015 yil 21 noyabrdagi 3-
son bayonnomaqarori bilan tasdiqlanganO’zbekiston uxgalterlarini sertifikatlash 
to’g’risidaNIZOM bilan amalga oshiriladi. 
Buxgalter sertifikati o’zi nima? Buxgalter sertifikati - buxgalteriya hisobi 
sohasida faoliyatni amalga oshirish uchun buxgalterning professional malakasini 
tasdiqlaydigan hujjat bo’lib hisoblanadi.
Buxgalterlarni sertifikatlash ikki darajadan iborat:
1-daraja - "Sertifikatlangan amaliyotchi buxgalter" - "Milliy qonun hujjatlari 
bo’yicha " Buxgalteriya hisobi" va "Soliq solish" fanlari bo’yicha imtihonlar 
muvaffaqiyatli topshirilganda beriladi. 
2-daraja - "Sertifikatlangan professional buxgalter" - 1-darajali sertifikat 
mavjud bo’lganda va Moliyaviy Hisobning Xalqaro Standarti bo’yicha 
“Moliyaviy hisob", "Boshqaruv hisobi" va "Tadbirkorlik faoliyatini huquqiy 
tartibga solish" fanlari bo’yicha imtihonlar muvaffaqiyatli topshirilganda yoki 
barcha imtihonlar muvaffaqiyatli topshirilganda 1-darajali sertifikat mavjud 
bo’lmaganda beriladi. 
Sertifikatlar muddatsiz hisoblanadi hamda O’zbekiston respublikasining 
buxgalterlar va auditorlar professional jamoat birlashmalari tomonidan 
beriladi.Sertifikat egasi respublika buxgalterlar va auditorlar professional jamoat 
birlashmalaridan biriga ahzo bo’lishi, respublika buxgalterlar va auditorlar jamoat 

---

59 
birlashmalarining “Buxgalterlar odob-axloq kodeksi”ga rioya etishi va sertifikat 
olingan yildan keyingi yildan boshlab har yili belgilangan dastur bo’yicha malaka 
oshirish kursini o’tishi talab etiladi.
Imtihonlarni tashkil etish va o’tkazish respublika buxgalterlar va auditorlar 
professional jamoat tashkilotlari tahsis etadigan mustaqil “Imtihon markazi” 
tomonidan amalga oshiriladi. Imtihonlarni o’tkazish jadvalini va imtihon uchun 
to’lov miqdorini respublika buxgalterlar va auditorlar professional jamoat 
birlashmalari tomonidan belgilanadi. 
“Imtihon markazi” o’z faoliyatini amaldagi qonun hujjatlari, markaz ustavi 
va 
O’zbekiston 
buxgalterlarini 
sertifikatlash 
to’g’risidagiNIZOMga 
muvofiq amalga oshiradi. Uning faoliyati shuningdek respublika buxgalterlar va 
auditorlar professional jamoat tashkilotlari tomonidan tasdiqlanadigan alohida 
“Imtihon markazi to’g’risidagi Nizom” bilan tartibga solinadi. 
Quyidagilar Imtihon markazining vazifalari hisoblanadi: 
1. Imtihon modullarini ishlab chiqish; 
2. Imtihonlarni boshqarish; 
3. Imtihon ishlarini baholash; 
4. Ishtirokchilarga imtihonlarning natijalarini berish; 
5. Imtihon ishlarini saqlash; 
6. Xodimlari tomonidan imtihon axborotining maxfiyligini tahminlsh. 
Sertifikat olish uchun dahvogar respublika buxgalterlar va auditorlar 
professional jamoat birlashmalaridan biriga ariza bilan murojaat qiladi. Arizaga 
quyidagi hujjatlar ilova qilinadi: 
1. Ish faoliyati haqida anketa; 
2. Pasport nusxasi; 
3. Ma’lumot to’g’risidagi diplom nusxasi (tastiqlangan bo’lishi kerak); 
4. Elektron mehnat daftarchasidan ko’chirma yoki nusxa ; 
5. Ikkita 3 x 4 o’lchamli fotosurat ; 

---

60 
6. Tegishli imtihonlar muvaffaqiyatli topshirilganligi to’g’risida guvohnoma, 
auditorning malaka sertifikati yoki buxgalter xalqaro sertifikatining nusxasi
35
; 
7. Hujjatni bergan respublika buxgalterlar va auditorlar professional jamoat 
birlashmasi ahzoligini tasdiqlaydigan hujjat nusxasi. 
Sertifikat olish to’g’risidagi ariza respublika buxgalterlar va auditorlar 
professional jamoat birlashmasi tomonidan amalga oshiriladi. 
Sertifikatlash dasturi bo’yicha buxgalterlarni o’qitish va ularni malakasini 
oshirish bilan tegishli litsenziyaga ega bo’lgan Auditorlar palatasi, O’BAMA, 
auditorlik firmalari va boshqa yuridik shaxslar shug’ullanadilar. 
Imtihon o’tkazish sanasi, vaqti va joyi to’g’risida axborot Respublika 
buxgalterlar va uditorlar professional jamoat birlashmalarining veb-saytlarida 
joylashtiriladi. Respublika buxgalterlar va uditorlar professional jamoat 
birlashmalari dahvogarlardan sertifikatlar olish uchun arizalarni qabul qiladilar va 
ijobiy qaror qabul qilinganda 
dahvogarga sertifikat beradilar. O’zbekiston 
Respublikasi Moliya vazirligiga har chorakda berilgan sertifikatlar va ular 
egalarining malaka oshirish kurslarini o’tishlari to’g’risida axborot taqdim etiladi.
"Sertifikatlangan 
amaliyotchi 
buxgalter" 
sertifikatini 
olishga 
dahvogar quyidagi malaka talablariga javob berishi kerak: 
1. O’rta yoki oliy ma’lumot, shu jumladan xorijiy davlatning oliy ta’lim 
muassasasida 
olingan 
va 
O’zbekiston 
Respublikasida qonun hujjatlariga 
muvofiq E’tirof etilgan ma’lumotning mavjudligi; 
2. Tah\lim muassasasini bitirgandan keyin buxgalteriya hisobi, audit, 
soliq maslahati, soliq nazorati sohalarida yoki ushbu sohalarda dars berish bobida 
uni bitirgandan keyingi besh yilning kamida bir yili mobaynida amaliy ish 
stajining mavjudlig; 
3. Milliy qonun hujjatlari bo’yicha «Buxgalteriya hisobi" va "Soliq solish" 
fanlariga doir imtihonlarni muvaffaqiyatli topshirganligi; 
35
. 
Auditor malaka sertifikati va buxgalter xalqaro sertifikati malakaning har yili oshirilishi tasdiqlaydigan 
guvohnoma mavjud bo’lganda hisobga olinadi. 

---

61 
4. 
Respublika 
buxgalterlar 
va 
auditorlar 
professional 
jamoat 
birlashmalaridan biriga ahzo bo’lishligi. 
"Sertifikatlangan 
professional 
buxgalter" 
sertifikatini 
olishga 
dahvogar quyidagi malaka talablariga javob berishi kerak: 
1. Oliy iqtisodiy ma’lumotning, shu jumladan xorijiy davlatning oliy ta’lim 
muassasasida olingan va nostrifikatsiya qilingan ma’lumotning mavjudligi;
2. Buxgalteriya hisobi, audit, soliq maslahati, soliq nazorati sohalarida 
yoxud ushbu sohalarda dars berish bobida oliy ta’lim muassasasini bitirgandan 
keyin oxirgi o’n yilning kamida ikki yili davomida amaliy ish stajiga ega 
bo’lishlik;
3. Oliy noiqtisodiy ma’lumotning shu jumladan xorijiy davlatning oliy 
ta’lim muassasasida olingan va nostrifikatsiya qilingan ma’lumotning mavjudligi;
4. Milliy qonun hujjatlari bo’yicha «Buxgalteriya hisobi", "Soliq solish", 
"MHXS 
bo’yicha 
moliyaviy hisob", 
"Boshqaruv hisobi", 
"Tadbirkorlik 
faoliyatini huquqiy tartibga solish" fanlari bo’yicha imtihonlarni topshirganligini 
tasdiqlovchi hujjat nusxasini mavjudligi;
5. MHXS bo’yicha «Moliyaviy hisob", "Boshqaruv hisobi", "Tadbirkorlik 
faoliyatini huquqiy tartibga solish" fanlari bo’yicha imtihonlarni topshirganligini 
tasdiqlovchi hujjat nusxasini mavjudligi;
6. Respublika buxgalterlar va auditorlar professional jamoat tashkilotlaridan 
biriga ahzo bo’lishlik.
Quyidagi sertifikatlarning biriga ega bo’lgan dahvogarlar "Sertifikatlangan 
professional buxgalter" sertifikatini imtihon topshirmasdan oladilar: 
1. Amal qilayotgan ya’ni muddati o’tmagan auditorning malaka sertifikatiga 
ega bo’lganlar; 
2. 2013 yil iyulgacha CAP/CIPA malaka sertifikatlariga ega bo’lganlar. 
Auditorning malaka sertifikati yoki buxgalterning xalqaro sertifikati tegishli 
sertifikat olingan yoki uzaytirilgan yilidan keyingi yildan boshlab har yili malaka 
oshirilganligini tasdiqlaydigan guvohnoma mavjud bo’lgandagina hisobga olinadi.

---

62 
Fanlar bo’yicha imtihonlar mustaqil «Imtihon markazi» tomonidan 
o’tkaziladi va ular qo’ydagilarni amalga oshiradilar: 
1. Dahvogarlarni ro’yxatdan o’tkazadi va ularni imtihonlarni 
o’tkazish qoidalari bilan tanishtiradi; 
2. Imtihonlarni o’tkazish uchun jihozlangan xonalar bo’lishini, ular zarur 
texnik vositalar bilan jihozlanishini tahminlaydi; 
3. Dahvogarlarni imtihonlarga kiritishni amalga oshiradi; 
4. 
Imtihonlarni 
o’tkazish 
va 
topshirish 
bilan 
bog’liq bo’lgan 
axborot, hujjatlar va materiallarning saqlanishini tahminlaydi. 
Har bir imtihonning davomiyligi - 4 soat, "MHXS bo’yicha 
moliyaviy hisob" fani bundan mustasno, uning davomiyligi - 5 soat qilib 
belgilangan. 
Buxgalterlarni 
sertifikatlash 
dasturining 
barcha 
imtihonlari 
"Yopiq kitob" formatida o’tkaziladi (o’quv adabiyotlari, konspektlar va OAV 
materiallaridan foydalanmasdan), bundan "MHXS bo’yicha moliyaviy hisob" fani 
bo’yicha imtihon mustasno, u "Ochiq kitob" formatida o’tkaziladi. 
Imtihon topshiriqlarining formati: 
1. MHXS bo’yicha «Moliyaviy hisob" - vaziyat topshirig’i va javoblarning 
bir nechta varianti bo’lgan savollar - testlar; 
2. "Milliy andazalar bo’yicha buxgalteriya hisobi", "Boshqaruv hisobi", 
"Soliq solish", "Tadbirkorlik faoliyatini huquqiy tartibga solish" - topshiriqlar va 
javoblarning bir necha varianti bo’lgan savollar - testlar.
Imtihon vaqtida dahvogarlarning quyidagi xatti-harakatlari taqiqlanadi:
1. Mehyoriy-huquqiy hujjatlar, o’quv va maxsus adabiyotlardan foydalanish, 
bundan "MHXS bo’yicha moliyaviy hisob" bo’yicha imtihon mustasno; 
2. Mobil telefonlar va boshqa texnik vositalardan foydalanish; 
3. Javobni aytib berish, bir-birlari bilan suhbatlashish, maslahat va 
tushuntirishlar berish; 
4. Auditoriyadan imtihon materiallarini olib chiqish; 
5. Mustaqil imtihon olish tashkiloti belgilagan imtihonlar o’tkazish qoidalari 
bilan taqiqlangan boshqa yo’l qo’yib bo’lmaydigan harakatlarni sodir etish. 

---

63 
Ushbu talablarni buzgan dahvogarlar auditoriyadan chiqarib yuboriladi.
Imtihon natijalari bildiruvnoma tarzida shaxsan dahvogarlarga mustaqil 
Imtihon markazi tomonidan u o’tkazilgandan keyin sakkiz haftadan kechiktirmay 
taqdim etiladi. 
Imtihon markazi natijalar ehlon qilingandan keyin bir hafta mobaynida 
imtihonlarni muvaffaqiyatli topshirgan dahvogarlarning to’liq ro’yxatini respublika 
buxgalterlar va auditorlar professional jamoat birlashmalariga topshiradi. 
Imtihonni muvaffaqiyatli topshirgan dahvogarlarga mustaqil Imtihon markazi 
tomonidan imtihonlar natijalari ehlon qilingan sanadan boshlab ikki haftadan 
kechiktirmay tegishli namunadagi Guvohnoma beriladi. 
Yo’qolgan yoki yaroqsiz holga kelgan sertifikat o’rniga sertifikat egasining 
arizasiga ko’ra dublikat berililadi.
"Sertifikatlangan amaliyotchi buxgalter" yoki "Sertifikatlangan professional 
buxgalter" 
sertifikatlarining 
amal qilishini 
tugatish 
uchun quyidagilar 
asos hisoblanadi: 
1. Sertifikat egasining arizasi; 
2. Respublika buxgalterlar va auditorlar professional jamoat birlashmasidagi 
ahzolikni tugatish; 
3. Har yilgi buxgalterlar malakasini oshirish kurslarida uch yil mobaynida 
o’qimaslik; 
4. Buxgalterlar odob-axloq kodeksini buzish.