Buxoro davlat universiteti matlab tilavova texnologiya va uni o

Kasblarning tiplari 
Mehnat predmetiga qarab barcha kasblar beshta tipga bo’linadi. 
1. «Odam — tabiat». Bu yerda mehnatning asosiy, yetakchi 
predmeti jonli tabiatdir. Bu tipga, masalan, quyidagi kasblar kiradi: 
urug’shunos, 
meva-sabzavotshunos, 
davlat 
urug’chilik 
inspeksiyasining laboranti, chorvador-usta, ximik-bakteriologik analiz 
laboranti, zootexnik, agronom. 
Texnika (techne – mahorat, san'at) – moddiy boylik olish hamda 
odamlar va jamiyatning ehtiyojlarini qondirish maqsadida inson 
atrofidagi tabiatga ta'sir qilishga imkon beradigan vositalar va 
ko'nikmalar majmuyi. 
2. «Odam-texnika». Bunday kasblar tipida mehnatning asosiy 
yetakchi predmeti texnika ob`yektlari (mashinalar, mexanizmlar va 
boshqa shunga o’xshashlar), materiallar, energiya turlaridan iborat 
bo’ladi. Jonsiz tabiat ob`yektlari (Yer osti boyliklari, tuproq, suv, 
o’rmon va qishloq xo’jaligi mahsulotlari) ham ko’p jihatdan shularga 
o’xshagan bo’ladi. 
3. «Odam-odam». Bu yerda asosiy mehnat predmeti odamlardir. 
Mazkur mehnat sohasida mayllar, qiziqishlar qay darajada ekanini 
aniqlashda o’quv predmetlaridan tashqari, siz shaxsan o’zingiz jamoa 
bo’lib o’tkaziladigan tadbirlarni tashkil etishda ishtirok etib orttirgan 
tajribangiz ham yordam beradi. Makzur tipga kiradigan quyidagi 
kasblarni ajratib ko’rsatish mumkin: - Radioelektron apparatlar va 
asboblar montajchisi elektr va radiotexnika sohasida chuqur bilimga 
ega bo’lmog’i kerak. 

---

80 
4. «Odam-belgilar tizimi». Kasblarning bu tipida shartli belgilar, 
raqamlar, kodlar, tabiiy yoki sun`iy tillar asosiy yetakchi mehnat 
predmeti hisoblanadi. Hozirgi zamon kishisi belgilar va belgi tizimlari 
dunyosida 
matnlar, 
chizmalar, 
sxemalar, 
kartalar, 
jadvallar, 
formulalar, yo’l belgilari ichida yashaydi. Binobarin, bularning 
hammasini biladigan tegishli mutaxassislar ham zarur. 
«Odam-belgilar tizimi» tipidagi kasblar quyidagilarni o’z ichiga 
oladi: 
hujjatlarni (ona tilida yoki chet tilida) rasmiylashtirish, ish 
yuritish, matnlar va ularning qayta yozilishi, qayta kodlashtirilishi 
bilan bog’liq bo’lgan kasblar: tarjimon, sekretar-mashinistka, 
telegrafchi, texnik redaktor va boshqalar; 
5. «Odam badiiy obraz». Kasblarning bu tipida badiiy obrazlar, 
ularning tuzilish usullari yetakchi mehnat predmeti hisoblanadi. Bu 
yerda quyidagi kasblarni ajratib ko’rsatish mumkin: 
tasviriy faoliyat bilan bog’liq bo’lgan kasblar: badiiy mebellar 
ishlab chiqarish boyicha duradgor, toshga oyib gul soluvchi, yoritish 
elektrotexnigi (teatrda), poyabzal kanstruktor-modeleri, dizayner-
rassom va boshqalar;