Buxoro davlat universiteti matlab tilavova texnologiya va uni o

Mavzu yuzasidan savol va topshiriqlar: 
1. Mehnat tarbiyasining mazmunini ayting. 
2. Mehnat ta’limi turlarini ayting va ularni ta’riflang. 
3. Mehnat tarbiyasining o‘quvchilarni kasbga yo‘llashdagi 
ahamiyatini 
ayting. 
4. Mehnat faoliyatini tashkil etishga qo‘yiladigan pedagogik 
talablar 
nimadan iborat? 
 

---

176 
2-MODUL. TEXNOLOGIYA DARSLARINI TASHKIL 
ETISH METODIKASI 
19-MAVZU. APPLIKATSIYA VA MOZAIKA BILAN ISHLASH 
DARSLARINI TASHKIL ETISH METODIKASI 
1.Applikatsiya va mozaika san’ati haqida tushuncha.
2
.
Applikatsiya va mozaika bilan ishlash texnologiyasi.
3.Applikatsiya va mozaika bilan ishlash darslarini to‘g‘ri tashkil 
etish talablari.
4.Applikatsiya va mozaika ishlarining o‘quvchilar tarbiyasidagi 
ahamiyati.
5.Texnika xavsizligi qoidalari.
Mavzuga oid tayanch tushunchalar: 
Applikatsiya, mozaika, applikatsiya va mozaika
bilan ishlash 
texnologiyasi, 
 a
pplikatsiya va mozaika 
tarbiyaviy ahamiyat. 
Tasvirlash texnikasining turli shakllari mavjud bo’lib ulardan bir 
– applikatsiyadir. Applikatsiya - rang-barang qog’oz yoki mato 
parchalarini biror narsaga yopishtirib yoki tikib naqsh, gul hosil qilish 
usuli bo’lib, shu usulda hosil qilingan naqsh, gulga aytiladi. 
Shuningdek, applikatsiya tasvirlash texnikasining turli shakllarini 
qirqish va ularni fon(suratni orqa planida ko’rinib turadigan qismi) 
tarzida qabul qilingan materiallar hisobiga mustahkamlashga 
asoslanuvchi turidir. 
«Applikatsiya
» tushunchasi xususiyatlari va uslublariga ko’ra 
xilma-xil bo’lgan, lekin ishning bajarilish usulining o’xshashligi bilan 
birlashgan badiiy asarlarni yaratish usullarini o’z ichiga oladi. Har bir 
material applikastiyasi bajarish ish usuliga jiddiy ta’sir ko’rsatuvchi 
xususiyatlarga ega, masalan, qog’oz, limon, daraxtlar po’stloqlari 
fonga turli yelimlar bilan yopishtiriladi. 
Applikatsiya tayyorlash jarayonida eng sodda va oson hisoblanib 
unga tabiiy buyumlar bialn ishlov berish mumkin. Asosiy material 
qog’oz bo’lishiga qaramay, dazmollangan va kraxmallangan gazlama 
bo’lakchalaridan ham foydalanish mumkin. Bu material bilan bir 
qatorda quritilgan o’simliklar urug’i- danak, barglardan ham keng 
foydalaniladi. Qog’ozning yaltiraydigan marmar, bosma gul 
tushurilgan-barxat, kumush va bronza, rasm solish va chizmachilik 

---

177 
kabi bir qator qog’oz navlari applikatsiya uchun foydalansa 
applikatsiya ishini sifatli qiladi. Applikatsiya ustida ishlash jarayoni 
ma’lum izchillikda olib boriladi. Avval eskiz chizilib, so’ngra kerakli 
detallar o’lchami va miqdori aniqlanadi, tayyor detallar ma’lum 
tartibda joylashtirilib yopishtiriladi. 
Hozirgi kunda applikatsiya har bir xalq san’atida juda keng 
tarqalgandir. Applikatsiya eng yosh turi flaristikadir. 1960-yilda 
dnyoda birinchi florist rassomlar jamiyati tashkil etiladi. 
Dekorativ applikatsiya u naqsh, gullardan tashkil topib, alohida-
alohida tasvirlardan tarkib topuvchi predmetli hodisa, harakatlar 
uyg’unligini aks ettiruvchi syujetdan iborat bo’lishi mumkin. Eng 
oddiy applikatsiyalar bu-geometrik figuralardan qilingan ornamental 
applikatsiyalardir.
Applikastiya san’atida kartina, pano, naqshlarni yaratish 
shuningdek, ko’rgazmali qurollar, turli o’yinlar uchun qo’llanmalar, 
o’yinchoqlar, bayroqlar, suvenirlar, devoriy gazetalar, stendlar, 
ko’rgazmalar va kostyumlarni tayyorlash va bezash maqsadlarida
ham keng foydalaniladi.
Applikastiya san’atining manzarali bezash(dekorativ) turi naqsh, 
gullardan tashkil topib, alohida-alohida tasvirlar (barg, shox, 
qo’ziqorin, qush, mashina, odam, uy va shu kabilar) dan tarkib 
topuvchi predmetli, hodisa, harakatlar uyg’unligini aks ettiruvhi 
syujetdan iborat bo’lishi mumkin.Dekorativ applikastiya o’zining 
naqshinligi, shaklining umumlashganligi, rangi bilan ajralib turuvchi 
tasvirlardir. Qog’ozdan qilinadigan dekorativ apshshkatsiya keng 
qo’llaniladi. Applikatsiyaning bu turi bilan tabrik telegrammalari, 
taklifnomalar, 
albom 
va 
shu 
kabilar 
bezatiladi. 
Gazlama 
applikatsiyasidan esa mato parchalarini fon xizmatini o’tovchi 
materialga tikib naqsh yaratilshda foydalaniladi. Ayrim xalylar 
gazlamadan yasalgan applikastiya bilan kiyim-bosh, uy-ro’zg’or 
predmetlarini bezatadilar.Qog’ozdan naqsh qirqish applikastiyasi 
san’at turi sifatida Ukraina va Belorussiyada naqshli parda-firanklar 
qirqishgan. Qog’ozdan kartinalar yaratib, oynalarga yopishtirilgan. 
Polshada bezak sifatida qirqilgan naqshlar yangi oqlangan devor va 
shiplarga yopishtirilgan, bu ijod xalqda – visinanki 
 
deb ataladi. 
Applikatsiya 
bilan 
shug’ullanish o’quvchilarni garmonik 
rivojlantirishda 
katta 
ahamiyatga 
ega. 
Applikatsiya 
ijodini 

---

178 
rivojlantirishda 
katta 
yordam 
beradi, 
tasavvurni 
boyitadi, 
kuzatuvchanlik va diqqatni faollashtiradi, irodani tarbiyalaydi, 
chamalash 
va 
rangni 
sezishni 
o’stiradi. Boshlang’ich sinf 
o’quvchilarini ijodkorligini oshirishda applikatsiya ishlaridan 
foydalanishda turli metod va usullardan unumli foydalansagina dars 
samaradorligini oshirishiga imkon yaratilgan bo’ladi.