Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi

Arpa va undan qayta ishlab olingan mahsulotlarning kimyoviy tarkibi,

%

Mahsulot nomi	Oksil		Kraxmal		Kletchatka		Kuldorli-gi
Arpa doni	8,8..	.14,5	51,0.	.63,7	4,3.	.8,7	2,25.	.3,30
Gul qobiqsiz mag’iz (pensak)	9,5..	.15,0	73	,8	1,8.	.2,2	1,90.	.1,60
Dursimon yorma	7,1..	.11,3	74,2.	.83,2	1,2.	.1,7	0,80.	.1,10
Arpa yormasi	7,5..	.12,1	75	,8	1,4.	.1,8	1,20.	.1,60
Un	11,0.	..13,0	60,0.	.65,0	3,5.	.4,0	2,60..	.3,30
Qobiq	5,0.	. 7,0	12,0.	.15,0	27,0.	.31,0	7,80.	.8,90

Arpa donidan 5 va 3 nomerli yormalar chiqadi va ularning foizdagi miqdori

22. 
    jadvalda keltirilgan.
    

29-jadval

Arpa donidan olinadigan yormalarning turlari

	Mahsulot nomi	Yormani chiqish miqdori,%
№		Dursimon	Arpa
1	Dursimon yormasi N1... N2	28,0
	N3... N4	10,0	-
	N5	2,0	-
	Jami yormalar Silliqlangan arpa yormasi	40,0	-
	N1	-	15,0
	N2	-	42,0
	N3	-	5,0
	Jami yormalar		62,0
2	Ozuqa uni	40,0	19,3
3	Qipiq	10,0	10,0
4	I va II kategoriya chiqindi	2,3	2,3
5	III kategoriyali chiqindi	0,7	0,7
6	Qurish	2,0	0,7
7	Mayda don	5,0	5,0
	Jami	100,0	100,0

Takrorlash uchun savollar.

1. 
   Yorma ishlab chiqarishda qo'llaniladigan arpa donining tavsifini keltiring.
   
2. 
   Donni qayta ishlashga tayyorlashda qanday jarayonlar bajariladi? Ularning tavsifini keltiring.
   
3. 
   Suli donini chiqindilardan tozalashda qanday mashinalar qo'llaniladi?
   
4. 
   Arpa donini tayyorlashda gidrotermik ishlov beriladimi?
   
5. 
   Donni qayta ishlashda qanday jarayonlar bajariladi?
   
6. 
   Gul qobig'i olingan magizni silliqlash va sayqallash jarayonlari qanday mashinalarda bajariladi?
   
7. 
   Arpa donidan olinadigan yormaning chiqishi va sifat ko'rsatkichlarini keltiring.
   
8. 
   Yormaning chiqishiga arpa donining qaysi ko'rsatkichlari ta'sir qiladi?
   

Tayanch iboralari.
Arpa doni. Yormaning chiqishi. Yormaning sifat ko'rsatkichi. Tayyorlash jarayoni: havoli-g'alvirli separatorda, trierlarda tosh tozalagich mashinalarida donni tozalash; gul qobig'ini ajratish. Qayta ishlash jarayoni: mahsulotlarni elakdonda saralash; magizni silliqlash va sayqallash; Yorma va Chiqindilarni nazorat qilish.

14. 
    MAVZU. BUG'DOY DONIDAN YORMA ISHLAB CHIQARISH
    

TEXNOLOGIYASI
Reja:

1. 
   Bug’doy donining turlari va sifat ko'rsatkichlari.
   
2. 
   Bug’doy donini chiqindilardan tozalash.
   
3. 
   Bug’doy donining gul qobig’ini ajratish.
   
4. 
   Bug’doy mag’izini maydalash va saralash.
   
5. 
   Bug’doy mag’izini silliqlash.
   
6. 
   Bug’doy donidan olinadigan yormaning chiqishi va sifat ko'rsatkichi.
   

Foydalanilayotgan adabiyotlar

1. 
   Egorov G.A., Mefnikov E.M., Maksimchuk B.M. Texnologiya muki, krupi, kombikormov. M. Kolos, 1984 g.
   
2. 
   Egorov G.A., Martinenko YA.F., Petrenko T.P. Texnologiya i oborudovanie mukomoPnoy, krupyanoy i kombikormovoy promishlennosti. M, MGAPP. 1996 g.
   
3. 
   MePnikov E.M. Texnologiya krupyanogo proizvodstva. M., Agropromizdat. 1991 g.
   

1. 
   Bug'doy donining turlari va sifat ko rsatkichlari.
   

Bug'doy yormasi II tipli qattiq bug'doy donidan ishlab chiqariladi. Qattiq bug'doy donining shaffofligi 100 % ga yakin bo'lgani sababli, amalda yormaning hamma bo' laklarini tarkibi bir xil bo'ladi va pishish vaqti ham bir xil bo'ladi. Bug'doy yormasini yumshoq bug'doy donidan ham ishlab chiqariladi, ammo uning sifat ko'rsatkichi qattiq bug'doy donidan olingan yormaning sifat ko'rsatkichidan pastroq bo'ladi.
Bug'doy donidan qayroqlangan 5 nomerli bug'doy yormasi ishlab chiqariladi. Bug'doy yormasi meva, urug' qobig'i va murtakdan to'liq tozalangan butun yoki maydalangan ko'rinishda yadrodan tashkil topgan bo'ladi. Birinchi nomerli yorma uzunchoq shaklda, ikkinchi nomerli oval shaklda, uchinchi va turtinchi nomerli yorma aylana shaklda bo'ladi. Beshinchi nomerli bug'doy yormasi maydalangan bo'ladi.
Bug'doy yormasining yirikligi 30-jadvalda keltirilgan.

22. 
    jadval.
    

Bug'doy yormasining yirikligi

Yormaning nomeri	G'alvirlarnin o'lchaml	g teshiklarini ari, mm	Tekislanganligi
	O'tgan	Qoldiq
N1	3,5	3,0	80
N2	3,0	2,5	80
N3	2,5	2,0	80
N4	2,0	1,5	80
N5	1,5	N 063	80

Bug'doy donini qayta ishlashda seperatorlar, tosh tozalagich mashinalari, trierlar, namlagich mashinalari va boshqa uskunalar qo'llaniladi.

Bug'doy doni birinchi seperatorda yirik va yengil aralashmalardan tozalanadi va 2,4x20 mm g'alvir yordamida yirik va mayda fraktsiyalarga bo'linadi. Har qaysi fraktsiya doni alohida separatorlarda tozalanadi. Yirik fraktsiya doni 2,4x20 mm g'alvir qoldig'i bilan ajratib olinadi. 2,4x20 mm g'alvirdan o'tgan mayda don uchinchi seperatorga yuboriladi. Uchinchi seperatorda mayda don fraktsiyasi 1,7...2,0x20 mm g'alvir qoldig'i bilan ajratib olinadi. 1,7...2,0x20 mm g'alvirdan o'tgan va diametri 1,6 mm aylana teshikli g'alvirda kolgan aralashma I kategoriyali Chiqindiga yuboriladi. Diametri 1,6 mm g'alvirdan o'tgan mahsulot III kategoriya chiqindi hisoblanadi.
Yirik va mayda don fraktsiyalari tosh tozalagich mashinalarida mineral aralashmadan tozalanadi. Dondan uzun va kalta bo'lgan aralashmalarni ajratish uchun don trierlarga yuboriladi. Har xil aralashmalardan tozalangan bug'doy doni issiq suv bilan namlanadi va uning namligi 14,5... 15 % ga etkaziladi. Namlangan don 30 minutdan 2 soatgacha bunkerlarda namiqtiriladi. Namlangan va namiqtirilgan donning qobiqlari va murtagi keyingi qobiq ajratish- da yaxshi ajraladi.

3. 
   Bug’doy donining qobig’ini oldindan ajratish.
   

Oldindan qobiq ajratish obraziv silindrli qamchinli mashinalarda bajariladi. Qobiq ajratish natijasida 4-5 % qobiq va murtak ajraladi. Mashinaga tushayotgan donga nisbatan maydalangan donning miqdori 15 % dan ko'p bo'lmasligi kerak. Qamchinli mashinalar urniga A1-ZSHN-3 markali qayroqlovchi mashinalarni o'rnatish mumkin. Bunda qobiq ajratish mahsulotlari aspiratorlarda yengil aralashmalardan tozalanadi.

3. 
   Bug’doy mag’izini maydalash va saralash.
   

Tayyorlangan bug'doy donini A1-ZSHN-3 markali mashinada uch marta silliqlash va uch marta sayqallash natijasida bug'doy yormasi olinadi. Uch marta silliqlangan mahsulot elakdonlarda yirikligi bo'yicha bir nechta fraktsiyaga saralanadi. Diametri 3,8...4 mm teshikli g'alvirda qolgan yirik mahsulot valli dastgoxda maydalanadi. Valli dastgoxdagi vallar uzaro perpindikulyar joylashgan bo'lib, tez aylanuvchi valni aylana kesimlari bor, sekin aylanuvchi valni uzunasiga kesimlari bor. Kesimlarni zichligi 1 sm uzunlikdagi valning aylanasida uchta tish kesilgan. Tez aylanuvchi valning tezligi 4 m/sek. Vallarni tezligini nisbati 1,25:1.
Valli dastgoxda maydalangan mahsulot aspiratorda va A1-ZSHN-3 mashinasida ishlov berilgandan keyin ikkinchi elakdonda saralanadi. Birinchi va ikkinchi elakdonda un ajratib olinadi, yormalar ikkita fraktsiyaga yirik va maydaga ajratiladi. Har qaysi fraktsiya alohida uch marta A1-ZSHN-3 markali mashinalarda silliqlanadi. Silliqlangan yormalar nazorat uchun elakdonga yuboriladi va yirikligi bo'yicha nomerlarga ajratiladi.
Aspiratorlar va A1-ZSHN-3 markali mashinalardan keyin olingan un nazorat qilish uchun A1-BRU markali elakdonga yuboriladi. Unning tarkibida yadroning miqdori 5 % oshmasligi kerak.
6. Bug'doy donidan olinadigan yormaning chiqishi va sifat
ko'rsatkichlari.
Bazis konditsiyali sifat ko'rsatkichiga ega bo'lgan bug'doy donidan chiqadigan tayyor mahsulotning miqdori 31-jadvalda keltirilgan.

22. 
    jadval
    

Bug'doy donidan olinadigan yormalarning turlari

№