Çağdaş Azərbaycan nəsri
Yüklə 6,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
mənim dərsimə gəlmə, bala, - dedi, - elə indi çı x get, bir də gəlmə! Qapı ya çatanda dönüb baxdı m, Balacahunlu gözlərini yumduğundan başqa görkəm almı şdı , yazı ğı m gəldi, özümə söz verdim ki, dərsə qayı tsam, bir də onu incitməyəcəm. Gəlib Universitetin yaxı nlı ğı ndakı parkda üzü qala divarları na oturub yenə Balacahunlunu fikirləşdim... Rus ordusunun generalı Sisiyanovun qəbri qala divarları nı n dibindəydi, gizlətdilər, kitablardan da yı ğı şdı rdı lar... -Müəllim, siz Qaçağan kəndinin adı nı düzgün izah etməmisiz, Qaçağan, əslində, Kasagandı , yəni kasları n yaşadı ğı yer.... Bu fikirlərdəykən gördüm uşaqlar məni axtarı r: - Bəs..., - hamı sı bir yerdə, xorla dedilər, - məllim darı xı r, bizi göndərdi ki, gedin onu tapı n gətirin...” Səs-küyə fikirdən ayı ldı m, gənc ermənilər başları nı pəncərədən çı xartmı şdı lar, ikisi, üçü kənd adları nı oxuyur, saqqallı dəftərçəyə yazı rdı ... Ermənistan sərhədinə kecməyimizi elə bil qarşı sı ndakı dəftərçədən oxudu, qanrı lı b arxada qalan yollara baxdı , kədər qarı şı q səslə: -Ermənistan kimi, heç Gürcüstan da yoxmuş ki? - dedi.- Belə qurtarı r Gurcustan? - əlindəki dəftərçəyə baxdı , - Səfərli, Muğanlı , Mı ğı rlı , Oruzman... www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
-Necə başlayı rsa, elə də qurtarı r...Gürcüstan bunnan artı q deyil, harası nnan baxı rsan bax. - Papaqçı Apedin səsi dəyişməmişdi, həmin səsdi, on il, iyirmi il bunnan qabağı n səsi. Dönüb saqqallı nı n əlindəki dəftərçəni göstərdi, - Nə axtarı rsı nı z...? Ermənistanı axtarı rsı nı z? Sizin istədiyiniz şəkildə Ermənistan yoxdu, hə, kağı z üzərində var, vəssalam, kilsə kitabları ndadı Ermənistan, Böyük Ermənistan, get, nə qədər istəyirsən, oxu, amma elə belə axtarma, tapammazsan... -Du inçes asum, ay mard 18 ?!
Avtobusun içində aləm qarı şdı bir-birinə, çı ğı rı şı rdı lar, nə dediklı rini yaxşı anlayammadı m... “...Hə, Balacahunlu müəllim, düzdü, sənin dediyin zəhmətkeş erməni özünə yer tapdı , daha doğrusu, yer düzəltdilər, erməni də hər şey elədi, ev tikdi, yol çəkdi, şəhər saldı , amma özü buraları n ola bilmədi, yəni, dağı anlaya bilmədi, torpağı anlaya bilmədi, hər şeyə tələsdi, hər yerdə bir addı m qabaqda olmaq istədi, ç ox yerdə oldu da, inanı n, bu cür qabaqda olmaqsa vaxtdan-zamandan çı xmaqdı ... on-onbeş il əvvəl əmimin atı yol getdiyi yerdə büdrəyib yı xı ldı : -atı n
18
Sən nə danı şı rsan, a kişi? (ermənicə)
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
alnı nnan qan al, ay Qarakəllə, dörd yanı na cı z çək, ü stünnən vaxt addı yı b... Bunun əslində nə demək oldugunu indi də bilmirəm, xalq yaradı cı lı ğı da demək olmaz, xalq yaradı cı lı ğı üçün də qəliz düşüncədi. Onu bilirəm ki, vaxt anlayı şı na yaxı n ancaq millət ola bilər, yəni vaxtı ancaq millətdən keçirməklə anlamaq olar...” Avtobusun səsindən bldim ki, yoxuşlar başladı , səs dəyişən kimi hava da dəyişdi, pəncərəyə sarı uzandı m, dağlar bir sı raya düzülsələr də, insanlar kimi ayrı -ayrı dı lar, ağacı na - daşı nacan, otuna- ç içəyinəcən bir-birindən seçilirlər... Dağlar, dağları n otu, çiçəyi yenə anamı yadı ma saldı , amma içimdə qüssə yoxdu artı q, anama bir şey olmayı b, yoxsa yer-göy belə xoş görünməzdi gözümə. Canlanı b özümə gəlməyimi arxada oturan erməni arvadları da hiss elədi, yenə mənnən dedilər deyəsən, döndüm, gülümsədik, dinc, rahat, bəslənmiş, daha doğrusu, özləri-özlərini bəsləmiş yaraşı qlı erməni qa- dı nları dı ... Mən niyəsə Sevortyan Sedanı xatı rladı m, hə, bildim, arxada oturanlardan hansı nı sa Sedaya oxşatmı şam, ona görə yadı ma düşüb, dönüb gözucu bir də baxdı m, çox bənzəyirlər, bayaqdan canı ma www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
yayı lan tanı ş, yağlaşov səsi də Sedanı n səsindən seçilmir... ***
“...İ stiyirsən, qayı daq tarixlərə? Bil ki, tarixə qayı tsaq, sən gedib ancaq çobana çı xacaqsan. Elə deyil yoxsa?! Bəlkə səhv eləyirəm... - divana tərəf getdi. Biçimli bədəninə yapı şmı ş qara tül paltarı nı n bir neçə düyməsini açı b gülümsədi...Söz məni tutduğundan heç nəyə fikir verə bilmirəm. Pərt olmağı m ləzzət eləyib, təntənə içindədi, elə bu cür təntənəylə də divana uzandı : -Gə qucuma... Cavab verə bilməyəcəm, “...sən ancaq gedib ç obana çı xacaqsan”, cavab verməyə hazı r deyiləm, çı ğı r-bağı r salam gərək, ya da təzədən əynimi geyinib çı xı b gedəm. Gülür, amma içindən gəlir səsi, dərindən, qaynayı r elə bil: -Gəl! - əllərini mənə sarı uzatdı , yaşı la çalan iri gözləri axdı ğı ndan, qı yı lı b uzandı ... -Bilirsən sənnən niyə xoşum gəlir? Millətçisən, ona görə. Sizdə axı , millətçi olmur. Niyə də olsun ki? Düzdü? Bərkdən gülüb yanı üstə döndü, üstü-başı , demək olar ki, açı qdı , ağappaq bədəni su kimi ləpələndi. Mən bir- iki addı m atı b ona çatmamı ş www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
aradakı üstü məxmərli kresloya çökdüm. Alt paltarları m əlimdədi, hələ neynəyəcəyimi bilmirəm...Seda yəqin ki, bayaqdan “çoban” demək istəyirdi, “gə, mənim cobanı m”, amma ürək eləmirdi, hirslənməyimdən xoşu gəlsə də çəkinirdi, “vurar birdən...turki dı ğa...” Oğlanı n bədəni niyəsə gərildi, bükük-bükük olub daşa dönmüş əzələləri sudan dikəldi elə bil, arı qlayı b əzələlərinə axmı ş yaraşı qlı üzü peşmançı lı qla dolmuşdu, içi üzünə çı xı rdı . Sevortyan Seda bunu hiss elədiyindən, çəkinirdi artı q, bircə “...çobanı “da desəydi, bu günlük bəsiydi...amma nə fərqi var, deyib da, “...tarixlərə qayı tsaq, çobana çı xacaqsan...” Oğlan alt paltarı nı əlində gül dəstəsi kimi tutmuşdu, bayaqdan geyinmək istəyirdi, əlləri sözünə baxmı rdı , bir də, bununla hirsi soyumayacaqdı ki. Elə ordan, məxmərli kreslonun üstündən, alt paltarı qarı şı q əlini silkəı əyə-silkələyə: - Bilirsən, - dedi, - dövlət qurub, dövlət görmüş xalq sizin kimi görməmiş olmur, cı ğal, gözləri özgə qapı ları nda... Çobanlı q da bir tarixi mərhələdi, siz onu da keçməmisiz, torpağı nı zı n olmaması da, ac qalmağı nı z da çoban olmadı ğı nı za görədi. Arxac nədi bilirsən?!
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
-Oyy, mənim türk ərim, - qalxı b oğlana sarı getdi, - yaxşı , bağı şla məni, erməni qı zı nı əfv et, görürsən, türkcə xahiş edirəm. Bir anı n içində yumşalı b muma döndüm, elə bil içimdə uşaq hı çqı rdı , alt paltarı mı , daha doğrusu, dizliyimi hara atdı ğı mı bilmədim, yerimdən hirsi- hikkəsi yuyulmuş halda durdum. Seda yumşaldı ğı mı elə havadan duydu: -hə, bəlkə türk olmaq istəmirsən, yaxşı , azərbaycanlı ərim... Başı nı köksümə soxub qoxulayı r məni, bir azdan nəfəsi təngiyə-təngiyə nəsə deyəcək, qolları mı n arası nda susuz torpaq kimi məni canı na çəkib bərkiyəcək, bir anı n icindəcə rənginəcən dəyişmiş əllərinin, ayaqları nı n gücünə məətəl qalacam, kəlbətin kimi olacaq... Qulaqları mı n dibində nəsə deyir, heç nə anlaşı lmı r. Nəfəsi od kimidi, qarsı dı r məni. Aradan xeyli keçib deyəsən, pəncərələr bayaqkı kimi işı qlı deyil, xəbərimiz olmadan gün gedib. Biz dinməz-söyləməz kofe icirik. Sevortyan Seda yarı uzanı qlı dı , kofesi də əlində, bayaqkı , adam deyilik, elə bil ikimiz də kimisə gözləyirik. - Nə dildə danı şı rdı n sən?- soruşuram. - Nə vaxt? www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
- Bayaq. Yadı nda heç nə yoxmuş, bilmirəm necə deyim, nə deyim, yada salı m, qucaqlaşdı ğı mı z yeri göstərirəm: - Sən o vaxtları nda ermənicə danı şı rsan? - Mən heç ermənicə bilirəm ki...
***
unutdum, pərt halda dönüb yan-yörəmə baxdı m, avtobus yorub hamı nı . Elə bildilər yatmı şam. Bəlkə də yatmı şam, xəbərim yoxdu... Mənim bayaqdan eşitdiyim saz səsini avtobusdakı lar da eşitdi, səs get- gedə artı rdı , dağlardan, dağları n meşəsindən, daşı ndan, qayası ndan, ağacı ndan axı rdı elə bil. -Es inça 19 ?!- Saqqallı gənc erməni qalxı b avtobusun içində özünü ora- bura vururdu. Papaqçı Aped gülüb: -Ermənistandı da, Ermənistan da Gürcüstan kimi, belə başlayı r, - dedi, - indi bizi türk aşı qları qarşı layacaq. -Qalxı b gənc ermənilərə tərəf getdi. - Çı xart dəftərini yaz, əsl yazı lası Gürcüstan yox, Hayastandı . Hayastan olanda yenə doğruyduq, bilir-
19 Bu nədi? (ermənicə) www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
dik nəyimiz var, nəyimiz yoxdu.Yalançı Ermənistan... budu, Mı ğı rlı dan, Səfərlidən, Abdallı dan çı xdı q, Saatlı ya, Muğanlı ya, İ mirə, Evluya, İ lməzliyə, Cücəkəndə giririk, hansı tərəfdən istiyirsiz ordan girin, Ermənistan belə başlayacaq, çünki belə də qurtarı r. Hansı dağı , hansı yaylağı , hansı çayı , hansı yolu soruşursan soruş...türkcədi. -Türksən sən? – Saqqallı gənc ayağa durub Apedi yerinə sarı itələdi, yanı ndakı lardan soruşdu. - Nə millətdi bu? Avtobus dayandı , daha doğrusu, dayandı rdı lar...İ ki aşı q avtobusun qabağı nda saz ç ala-çala oxuyub oynaı rdı . -Papaqları nı mən tikmişəm, -dedi, Aped, aşı qları n qaragül dərisindən tikilmiş balaca qala divarları na bənzəyən şiş papaqları nı göstərdi. - Burdakı ları n hamı sı nı n papağı nı mən tı kmişəm. Avtobusa bir dəstə alabəzək qlz qalxdı , xı nalı əllərində xonça var, xonçadakı fəsəlidən, qatdamadan, şəkərburadan, yağlı kökədən oturanlara payladı lar...Saqqallı gənc götürmək istəmədi. Qı zı n biri irəli yerı yib pəncərədən yolun qı rağı ndakı qayanı göstərdi, xalcalar, kilimlər, farmaşlar salı nmı ş qayanı n üstündə başdan - ayağa qı rmı zı
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
geyinmiş bir uşaq oturub dinməz-söyləməz aşağı lara tamaşa eləyirdi. -Bu gün o uşağı n sünnət toyudu,- dedi,- bu gün o uşaq kı şi olur, onun xətrinə götürün.! Saqqallı gənc erməni yenə götürmədi, dodağı nı n ucunda nəsə deyib qabı geri itələdi. Aşı qlar bir- birinin sazı nı n altı ndan keçə - keçə ustadnamə oxuyurdular... Bir-birinə qarı şmı ş avtobus adamları nı n arası ndan xonçanı mənə tərəf uzatdı lar. Mən bayaqdan başı mı qaldı rmamı şam, sazı n səsini eşidəndən gözlərim yaşlı dı , payı mı da elə bası aşağı aldı m. Avtobus tərpəndi, uzaqlaşsaq da, sazı n səsi əl çəkmir, dağa-daşa dolaşa-dolaşa ardı mca gəlir, onsuz da unudulan deyil, eşidilməyəndə də içimdə göynəyəcək... -İ nçe badahel, dı ğacan? Ay mard...?! 20
-Na hay çi, turki dı ğae 21 ... Sedaya oxşayan qadı nı n səsidi. Mən başı mı qaldı rı b altdan yuxarı Apedə baxdı m. Biz elə bil kənddən yox, dərsdən çı xmı şı q, avtobus qarı şı q, erməni qarı şı q, keçdiyimiz kənd
20
Nolub sənə, oğlan? Ay kişi...! (ermənicə) 21 O, erməni deyil, türkdü. (ermənicə) www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
bizə unudulmaz dərs verdi... Mənim gözlərim yaşlı olsa da sevinc içindəyəm. Aşağı dan yuxarı Apedə baxı b gülümsədim... Teleqram bayaqdan əlimdəymiş, “...sroçno priyezjay, mat tyajelo bolna..” Papaqçı Aped teleqramı oxuyub yerinə qayı tdı , yan yörəsiylə pı çı ldaşdı lar. - Kimin oğlusan? Mən artı q soyumuşdum, bütün canı mla arxaya dönüb gülə-gülə: -Dəriyı ğan Aped, - dedim, - mənim də papağı mı sən tikmisən, mən səni yaxşı tanı yı ram... Avtobus artı q rayon mərkəzinə çatmı şdı . Mən hələ burdan da maşı n tutub kəndə getməliyəm. Tələsik maşı ndan düşdüm...
Vətəni olan türklər...
İ ndi Kalinino adlanan rayon mərkəzində dəyişiklik yoxdu, heç yanda yenilik hiss olunmur, bir neçə bina tikilsə də yarı mçı q qalı b, amma təzə yol çəkilib, bir də bu on ildə ağaclar böyüyüb nə boyda olub...Mən ayaq saxlayı b göz gəzdirirəm. Yerevan kimi, buranı n da qədimliyi yoxdu, gəncdi, gənc rayon mərkəzi... səbəbi birdən ağlı ma gəldi, gənc görünməyinin səbəbi, yəqin ki, daşı ndandı , təzə
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
tapı b çı xartdı qları alabəzək tuf daşı ndan...ya da ö zlərinin deyil, ona görə. - Ures qı num 22 ? Səsə döndüm, hündür, dolu bədənli taksi şoferiydi, yolun o üzündən əl-qolunu ölçə-ölçə məni səsləyirdi, gördü dinmirəm: -Turki dı ğa, hara gedersan? -dedi, azərbaycanca. - Gəl gedax. Mən yolu keçib ona sarı gəldim... Yayı n ortaları olsa da, hava sərindi, havanı n sərin olmağı nı daha çox içimdə hiss eləyirəm, ruhuma sərinlik çöküb. Göy üzü tutquntəhərdi, bu tutqunluq günün əyilməsindən deyil, sərinliyindəndi, deyə düşünürəm. Bizi araya almı ş dağlardan da ola bilər. Papaq-papaq dörd yanı mı zı bürüyüblər; Dəli- dağdı , Qaçaqqı rı landı , Kəpənəkçi yurdudu, Çubuqlu yaylaları dı , Axçalı dı , Ov dərəsidi. Bayaqdan dayanı b tamaşa eləyirəm, özümdən ası lı olmadan ü rəyimdən yalvarı şlar keçir, arvad yalvarı şı osa da, ü zü dağlara pı çı ldayı ram: “...Qabağı nı zda ölüm...” Taksi sürücüsü məni səsləyib də susdu, bilmədim hara getdi, necə oldu, həvəsim də yoxdu, bu duyğuları , təbiətin bu gözəlliklərini atı b onu
22
Hara gedirsən? (ermənicə)
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
axtaram. Olması n heç, hələ axşama çox var, maşı n tapı lar... Dağları n ətəyinəcən uzanı b gedən İ lməzli düzü yüz rəngə calı r, mən havayla, yəni, göy üzüylə bu cür qaynayı b qarı şmı ş yer görməmişəm, hardan, hansı səmtdən baxı rsan-bax, göy üzünü İ lməzli düzünə enmiş kimi görəcəksən...Yerlə göyün arası ndasa dörd yana qəlpə-qəlpə sancı lan adsı z rənglər oynaşı r... Ətəklər boyu beş-altı kənd sı ralanı b, yaranı şdan varmı ş kimi, ilğı m içində itir, görünür... “- Müəllim, ordakı kəndlərdən birinə Qalağalı deyirlər, amma elə deyil, istədim əmbə, deyəm, necə yazı lı r, heç kəs bilmir, biri Qaraqala yazı r, biri Qala- qala...
- hə, nə uydurmusan yenə? - Balacahunlu balaca, düymə gözlərini üzümə zillədi... Üzülüb lap, elə bil suyu süzülür. Bilirəm, bu izahlar onu lap sı ndı rı r. Yəqin, bilir ki, düz deyirəm... Uşaqları n çoxunun vecinə deyil, kim necə istəyir, nə istəyir desin, lap ermənicə desinlər, dərs arası üstümə tökülüşüb məzələnəcəklər, indi bic-bic baxı şı rlar. Müəllim əlindəki çubuğu astaca-astaca elə bulayı r ki, elə bil vurmağa səmt axtarı r. Yox, üstü getmiş baxı şları nı n alt qatları nda istiqanlı lı q işarı r. – Hə, - deyir, çubuğunu oynada- oynada. - De görək...!
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
-Müəllim, o kəndin əsl adı Qalağayı ndı ... -Nədi? - Balacahunlunun üzü balacalaşı b ağappaq ağardı .- hardan bilirsən, bala, hardan oxumusan, axı ?! - Belə deyib başı nı aşağı saldı “Qalağayı n hun tayfası , vpalne vozmojno 23 ”, bu
yerini rusca fikirləşdi. Kimsə küçənin o başı ndan Apedi çağı rdı , mən xəyaldan ayrı lı b dönüb baxdı m. Papaqçı Apedin balaça dükanı nı n qabağı na xeyli dəri yı ğmı şdı lar. Bir neçə atlı , atları da yedəklərində, gözləyirdilər... Ətrafı seyr eləməkdə də təmkinli olan erməni arvadları , rayonu onlar qurub, düzənini onlar vermiş kimi, iddialı baxı şları yla ora-bura boylanı rdı lar ki, görsünlər kim hardadı ...Bir baxmaqla da görə bilirdilər. Davranı şları , görkəmləri elədi ki, elə bil evləri-eşikləri yoxdu, yəni, əyin-başları nda ailə izləri hiss olunmur . Ona görə də evə gedənə yox, evdən gedənə oxşayı rlar...Geyimləri şəhər geyimidi; kənddən gələn də elə geyinib, şəhərdən gələn də...Səsləri sərindi, axşam səslərinə bənzər dolu, yapı şı qlı ... Kişiləri, qı zları o qədər yox, qadı nları elə bil bir ana doğub, çoxu Sevortyan Sedanı xatı rladı r, hamı sı nı n suyu-suyumu birdi, mərkəzi
23
Ola bilər. (rusca)
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
küçə boyu orda-burda gözə dəyən irili-xı rdalı bütün kişilərdə iz qoya-qoya gedirlər, ətrafı baxmadan hiss eləyəndilər... “ Qoyun canavarı yalnı z qı rxı landa yadı ndan
xardar, erməni arvadı da kişini kişiylə olanda”, mənim sözümdü, Sevortyan Seda üçün düzəltmişəm...hər halda Sedaya ləzzət eləmişdi. - Qoyun nə vaxt yadı nnan çı xardı r canavarı ? - tez-tez soruşardı . - Yaxşı , erməni arvadı doğrudan da elə ola bilər, bəs canavarı hardan bilirsən, ay çoban? - uğunub gedərdi... - Gə bura, gəl canavarı yadı mı zdan çı xardaq.” Rayonun mərkəzindən keçən yolu qaldı rı blar, ona görə də evlər aşağı da qalı b, çoxu malağan evləridi, divarları nacan ağardı lmı ş, balaca həyətlərində, bizim dediyimiz kimi, “rus çiçəkləri” bitən rus evləri...Bax, orda Anna yaşayı rdı , biz niyə- sini bilmədən qı z Anna deyirdik. Yəqin tək yaşayı rdı , ona görə. Amma yox, rayona gələnin çoxu onu axtarardı , basları nı ağappaq rənglənmiş çəpərdən uzadı b: - Qı z, çı x eşiyə, qı z Anna! Anna da evdən çı xı b yarı çı lpaq çiyinlərində tel-tel ötən sarı şı n saçları yla, açı q qolları , acı q ayaqları yla nəzərlərdə əməlli-başlı bərq vura-vura www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
yaxı nlaşar, kənddən-kəsəkdən gələnlərdən də gözəl, daha doğrusu, incə türkcə- azrbaycanca: - Ah, xanı m qı zlar, bəy oğlanlar,- deyə sözə başlayardı ... -Ay qı z, sən elə danı şı rsan ki, adam öz danı şı ğı nnan utanı r. Vallah, mən azərbaycanca belə gözəl danı şa bilmirəm. Sonra da hərə öz bağlaması ndan çı xardı b bir şey verərdi, bazara gələn də, bazardan gedən də: - Götür, sən ki, bizim dildə belə gözəl danı şa bilirsən, halal xoşun olsun. “...Sağı nda türk evi, solunda erməni evi, hə, siz qı rı n bir-birinizi, qı z Anna da aranı zda oturub çı lpaq ayaqları nı yellədə-yellədə yı ğdı qları nı yesin...” Bu neçə illərdə malağanlar seyrəlmişdi, evlərini satı b getmişdilər.Yeni evlər tikilmişdi, ermənilər hiss oluna-oluna artı rdı , yerli deyildilər, biri deyirdi İ randan gəlib, biri deyirdi Turandan...Heç kim heç nə bilmirdi, heç akademik Ulubabyanı n, papaqçı Apedin də xəbəri yox idi. Bir də görürdün, bir gecənin içində hardansa beş-on ailə gəldi. Heç kəslə də qayna- yı b-qarı şmı rdı lar...Ona görə də, qəribə qaşqabaq hiss olunurdu hər yerdə. Artı q küçənin bu başı ndan o başı na türk sayağı bir-birini səsləyən erməni yox idi. |