Cəmiyyətin müasir inkişaf dökü insanla onu əhatə edən təbii mühit arasındakı ziddiyyətlərin kəskinləşməsi, fövqəladə hadisələrin (FH) artması tendensiyası ilə xarakterizə edilir

Hadisələrin işarələri

Hadisələrin işarəsi	Hadisələrin məzmunu
dairə	Kifayət qədər məlumata malik başlanğıc hadisəsi
romb	Kifayət qədər hissələrlə ---- gəlmiş hadisə
düzbucaqlı	Məntiqi elementlə daxil edilən hadisə
oval	Məntiqi «qadağan» işarəsi ilə istifadə olunan şərti hadisə
evcik	Baş verə bilər yaxud baş verməyə bilər hadisə
üçbucaqlar	Keçid işarələri

Məntiqi işarələr

Məntiqi nişanın işarəsi	Məntiqi nişanın adı	Qarşılıqlı əlaqə səbəbi
	«VƏ» nişanı	Çıxış hadisəsi baş verir, əgər bütün giriş hadisələri eyni vaxtda baş verir
	«YAXUD» nişanı	Çıxış hadisəsi baş verir, əgər bütün giriş hadisələrindən hər hansı biri baş verir
	«QADAĞAN» nişanı	Şərti hadisə baş verdikdə giriş hadisəsinin olması çıxış hadisəsinin baş verməsinə səbbə olur
	«VƏ üstünlük təşkil edir» nişanı	Çıxış hadisəsi baş verir, əgər bütünginiş hadisələri lazımi qaydada soldan sağa baş verir
	«YAXUD inkar edən» nişanı	Çıxış hadisəsi baş verir, əgər giriş hadisələrindən biri baş verir (hər ikisi yox)
	n-dən m-ə nişanı	Çıxış hadisəsi baş verir, əgər n-giriş hadisələrindən m baş verir

Səbəb və təhlükələr ağacı sistemləri. Hər hansı təhlükə bir və ya bir neçə səbəb nəticəsində baş verir. Ona görə təhlükənin qarşısının alınma səbəbləri haq­qında olan məlumata əsaslanır. Real təhlükələr ilə səbəblər arasında səbəb-nəticə əlaqələri möv­cuddur, yəni təhlükəni yaradan səbəb başqa bir səbəbin nəti­cəsində baş verir. Beləliklə, səbəb və təhlükələr zəncirvari quru­luş, yaxud sistem təşkil edir. Bu prosesin qrafiki əksi ağacın budaq­larının şaxələn­məsini xatırladır. Ona görə də bu obyektlərin təhlükə­siz­liyinin təhlilində «səbəb ağacı», «hadisələr ağacı», təh­lü­kələr ağacı», «işdən çıxma ağacı» kimi terminlərdən istifadə olunur.

Bədbəxt hadisələrin,yanğın, yol-hərəkət hadisələrinin və s. təh­lilində yuxarıda göstərilən «ağacların» qurulması çox səmə­rəlidir. Lakin çox etaplı şaxələnmə prosesinin sərhəddini təyin etmək üçün müəyyən məhdudlaşdırma qoymaq tələb olunur. Bu məhdudlaşmalar bütövlükdə təhqiqatın məqsədin­dən asılıdır. Şəkil 3 və 4-də kimyəvi reaktorda partlayışı təhlil etmək üçün «işdən çıxma ağacı» göstərilib.

Şəkil 3. Reaktorun giriş xətlərində müdafiə zənciri №1. PPP1, PPP3 – sərfi qeyd edən tənzimləyicilər;

DP2, DP4 – sərfin qeydediciləri

Şəkil 4. Kimyəvi reaktorda partlayışı təhlil etmək üçün «işdən çıxma ağacı» (müdafiə zənciri №1).

A – partlayış

B – partlayış qalığı

V – yanacağın verimi həddindən artıq sürətlidir (çoxdur)

Q – oksidləşdiricinin verimi həddindən artıq, azdır

D – yanacaq verimi tənzimləyicisi işdən çıxıb

E – oksidləşdirici verən tənzimləyici işdən çıxıb

J – sərf göstəricisinin sürküsü işdən çıxıb

1 – sərf nizamlayıcının qeydçisində sərf göstəricisi korlanıb və yükmsək göstərici verir

2 – dəyişdirici korlanıb və yüksək göstərici verir

3 – tənzimləyici korlanıb verimi azaltmaq üçün siqnal verir

4 – klapan korlanıb (qapalı vəziyyətdə pərçimlənir)

5 – oksidləşdiricini itələyən hissə korlanıb

6 – sürkü işləmir

7 – işə salmadan sonra sürkü tam açılmayıb

8 – sərf göstəricisi korlanıb və aşağı göstərici verir

9 – dəyişdirici korlanıb və aşağı göstərici verir

10 – tənzimləyici korlanıb və verimi artırmaq üçün siqnal verir

11 – klapan korlanıb (aşağı vəziyyətdə pərçimlənir)

12 – sürkücü işləmir

13 – alışm