Cərrahi xəstəliklər fənnindən muhazirələr MÖvzu təQVİm plani tibb bacısı işi. Mualicə işi. III kurs
Yüklə 1,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
X. Sınıqların sayına görə: tək və çox saylı sınıqlar.
Sınıqlar zamanı bir sıra ağırlaşmalar da ola bilir: Sınmış sümük ucları dərini deşərək, damarları zədələyərək profuz qanaxma, iri həcmli hematoma törədə bilirlər; Güclü ağrı, yaxud sinirin zədələnməsi travmatik şok verə bilir; Daxili üzvlər, xüsusilə də mühüm həyati əhəmiyyətə malik üzvlər zədələnə bilər; Sınıq infeksiya ilə ağırlaşarsa travmatik isteomielit, fleqmona və hətta sepsis kimi fəsadlar ola bilər. Sınıqların əlamətləri. Sınıqların klinikasında ümumi və yerli əlamətlər ayırd edilir. Ümumi əlamətlər baş verən ağırlaşmalardan asılı olaraq (travmatik şok, kollaps, xarici qanaxma və sonralar hərarətin yüksəlməsi) meydana çıxır. Yerli əlamətlər isə bunlardır: zədələnmiş nahiyədə ağrı, ətrafın funksiyasının pozulması, sınıq yerində deformasiya, patoloji hərəkətlilik, ətrafın qısalması (yaxud uzanması) və krepitasiya. Ağrı sınıq baş verən andan meydana çıxaraq, müxtəlif intensivlikli olur və hərəkət zamanı daha da şiddətlənir. Magistral sinirlər zədələndikdə daha güclü olan ağrı travmatik şok verir. Sınıq olan nahiyəni ehtiyatla əllədikdə sınıq xəttində daha şiddətli ağrı aşkarlanır. Bu simptomun sümük çatlamalarına diaqnoz qoyulmasında böyük əhəmiyyəti vardır. Sınıqlar zamanı zədələnmiş yumşaq toxumaların ödemi, sınmış sümük uclarıın yerdəyişməsi və hematomanın xarakterindən asılı olaraq sınıq nahiyəsində deformasiya meydana çıxır. Bu deformasiya zədələnən yeri salamat əks nahiyə ilə müqayisə etdikdə daha tez nəzərə çarpır. Çatlamalarda, pərçimlənmiş sınıqlarda və bir sıra digər növ sınıqlarda deformasiya qeyd edilmir. Zədələnmiş nahiyənin funksiyası bütün spnıqlarda bu və ya digər dərəcədə pozulur. Bir sıra sınıqlarda (məs. pərçimlənmiş sınıqlarda) bu az nəzərə çarpır. Ətrafların yerdəyişən sınıqlarında isə buəlamət daha qabarıq olur. Belə ki, ətrafda hərəkətə adicə bir cəhd şiddətli ağrl törədir, ətrafın hərəkəti isə patoloji hərəkətlilik meydana çıxdığından mümkün olmur. Tam sınıqlarda oynaqdan kənarda sınıq nahiyəsində normada olmayan qeyri-normal hərəkət – patoloji hərəkətlilik simptomu müşahidə edilir. Bu əsasən uzunborulu sümüklərin tam sınıqlarına xas lan bir əlamətdir. Pərçim olunmuş sınıqlar zamanı bu əlamətə təsadüf olunmur. Ətrafın uzunluğunun dəyişməsinin (uzanması, yaxud qısalması) adı gözlə də təxmini təyin etmək olur. Ətraf qəlpəli, pərçimlənmiş, eninə yerino dəyişən dınıqlarda qısala bilir. Bu simptomu təyin etmək üçün ətrafı ölşürlər. Yuxarı ətraf akromial çıxıntıdan mil sümüyünün bizvari çıxıntısına, bazu akrominal çıxıntıdan bazunun tış epikondulusuna, said isə dirsəkdən mil sümüyünün bizvari çıxıntısına, aşağı ətraf budun böyük burçasından tış topuğa, budun özü boyük burmadan budun tış epikondulusuna, baldır nahiyəsi isə incik sümüyünün maşından tış topuğa qədər ölçülür. Hər iki ətraf ölçülür və müqayisə edilir. Sınmış sümük ucları bir-birinə toxunduqda xarakterik xışıltı səsi – krepitasiya meydana çıxır. Bu səs natamam sınıqlarda, həmçinin fraqmentlər arasına yumşaq toxumalar düşdükdə olmur. Sınıq nahiyəsini əllədikdə, yaxud xəstə həmən ətrafda hərəkətə cəhd göstərdikdə bu simptomu təyin etmək olur. Sınmış fraqmentləri bir-birinə toxundurmaqla məxsusi olaraq bu simptomun təyini piy empoliyası, magistral sinir və damarların zədələnməsi təhlükəsinə görə qorxuludur və belə cəhd məsləhət görülmür. Əlbəttə, xəstədən anamnez toplanmasının, subyektiv və obyektiv müayinə üsulları vasitəsilə xəstənin hərtərəfli klinik müayinəsinin düzgün diaqnozun qoyulmasında vacib rolu vardır. Bütün bunlardan sonra sınıq olan nahiyənin iki – ön və yan proyeksiyada rentgen şəkli çəkilir. Sınıqların müalicəsində əsas məqsəd sınmış sümüyün normak anatomik quruluşunun və ətrafın funksiyasının bərpasından ibarətdir. Sınıqların müalicəsində üç şərtə mütləq əməl edilməlidir: - Repozisiya – sınmış sümük uclarının düzləndirilməsi; - Repozisiya olmuş sümük fraqmentlərinin sağalana qədər bu vəziyyətdə saxlanılması – uzunmüddətli müalicəvi hərəkətsizləşdirmə (immobilizasiya); - Sümük döyənəyinin əmələ gəlməsi prosesini (konsolidasiya) sürətləndirmək və funksional müalicə aparmaqla ətrafın əvvəlki funksiyasının bərpası. Repozisiya əllə, İlizarov, Sokolovski və digər aparatlardan, həmçinin dəri (lipkoplastır) və skelet dartmasından istifadə etməklə aparılır. Müalicə prosesində uzunmüddətli immobilizasiya məqsədilə gips sarğılarından istifadə edilir. Həmçinin sınıqların müalicəsində cərrahi müdaxilələrdən də (intra və ekstramedulyar osteosintez) geniş istifadə edilir. Son illər bu sahədə daha yaxşı nəticələr əldə etməyə imkan verən kompression aparatlar (Əlizadə-Kalnberz aparatı, C.Məmmədov aparatı, A.Abdullayev aparatı, İlizarov aparatı və s.) daha geniş intişar tapır. Təxirəsalınmaz yardım: travma törədən amilin təsiri aradan qaldırılır; xarici qanaxma olarsa, ilk növbədə qanaxma dayandırılır; açıq sınıqlarda yaraya aseptik sarğı qoyulur; ağrısızlaşdırma məqsədilə xəstəyə ağrıkəsicilər vurulur (2%-li 1 ml promedol, 2.0 ml talamanol, 2-4 ml 50%-li analgin və s.), həmçinin qabırğanın sınıqlarında sınıq xəttinə 4-6 ml 1-2%-li novokain, ətrafların sınıqlarında isə sınıqdan yuxarı sümüyə qədər 100-300 ml (yuxarı ətraflarda – 100-150 ml, aşağı ətraflarda 150-300 ml) 0.5%-li novokain yeritməklə futlyar blokada aparılır; zədələnmiş ətrafa ehtiyatla lazımi vəziyyət verərək, standart şinalardan, yaxud əl altında olan materiallardan istifadə etməklə onun müvəqqəti immobilizasiyası aparılır; lazımi hallarda ürək-damar dərmanları vurulur (2.0 ml kordiamin, 1.0 ml kofein və s.) və xəstə xəstəxanaya göndərilir. Yüklə 1,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|