Collection b
Yüklə 2,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
MAY
2023 ISSN: 2181-3558 35 INTEGRATSIYALASHGAN TA’LIM VA TADQIQOTLAR JURNALI JOURNAL OF INTEGRATED EDUCATION AND RESEARCH alohida ajratib olish, tahsil davomida ularning tub mohiyatini oydinlashtirish usullari kabi masalalar ko‘pchilik tadqiqotchilar izlanishlarida o‘z aksini topgan [1]. Har qanday tizimda, shu jumladan, noorganik kimyo fanining mazmunida ham mazkur tizimni hosil qiluvchi elementlar o‘rtasida bog‘liqlik va o‘zaro nisbat kuzatiladi. Ushbu bog‘liqliklar va o‘zaro nisbatlar tizimlarning ichki tuzilishi va tashkil topish shaklini, ya’ni tuzilmaviy tarkibini belgilab beradi. Noorganik kimyo mazmuni ham moddalar va kimyoviy reaksiyalar haqidagi ma’lumotlar, ya’ni tushunchalar, atamalar, xossalardan iborat mustaqil kichik tizimlarni o‘z ichiga olgan tizim sifatida qaralishi mumkin. Noorganik kimyoning dastlabki qismi elementlari mazkur bo‘limga xos tushunchalardan iborat kichik tizimlarni o‘z ichiga oladi. Bu kichik tizimlarni har biri nisbatan kamsonli bo‘lgan asosiy tushunchalar tashkil qiladi. Tushunchalarning kichik tizimlarni rivojlantirish atomistika, davriylik qonuni, atomning tuzilish nazariyasi, elekrolistik dissotsiatsiya nazariyasi, elektron nazariya kabi umumiy nazariyalar bilan belgilanuvchi nazariy darajada amalga oshiriladi. Ayrim bir alohida tushunchalargina kichik tizimning tor miqyosdagi elementlari sifatida qaraladi. Keng miqyosli tushunchalarning tuzilmaviy tarkibidagi o‘rni va ahamiyati noorganik kimyo kursini tuzilmasining umumiy konsepsiyalari bilan belgilanadi. Mazkur konsepsiyalar kimyo bo‘yicha bilimlarni shakllantirishga qaratilgan umumiy yondashuvlar haqidagi tasavvurlarni o‘z ichiga oladi. Kurs tarkibidagi tor miqyosli elementlarning maqomi yoki holati ular mohiyatini ifoda etuvchi alomatlarning o‘zaro aloqadorligiga qarab belgilanadi. Qoidaga ko‘ra, tuzilmaviy tarkibdagi keng miqyosli elementlarning nazariy darajalari bilan chegaralangan bo‘ladi. Mazmunning tuzilmaviy tarkibga kirmaydigan “ko‘chib yuruvchi” elementlari sirasiga xususiy qonunlar va hodisalar taalluqlidir. Ularning kursdagi o‘rni qat’iy barqarorlashtirilmagan, ya’ni aniq belgilanib berilmagan [3]. Universitetlardagi andazaviy kurs birinchi va ikkinchi semestrlarda, ba’zan esa uchinchi semestrda ham o‘rganiladi va unda matematika bilan bog‘liqligi yuqori darajada bo‘ladi. Shuningdek, laboratoriya xonalari dastlabki ishlardanoq kimyoviy jihatdan hamda jihozlarga talab nuqtai nazaridan yetarlicha murakkab fizikaviy kimyo kurslarida bajariladigan laboratoriya mashg‘ulotlaridek, sintez jarayonlarining borishi va natijalarini kuzatish uchun zarur bo‘ladigan tahliliy qurilmalari bilan jihozlnadi [4]. Tahlil va natijalar (Analysis and results). Aqliy harakatlarning bosqichma-bosqich shakllantirish nazariyasida harakatlarning sakkiz xili, ulardan to‘rttasi eksperimental tasdiqlangan bo‘lib, harakatlanish mo‘ljallarning asosi (o‘qitish turlari) belgilangan. Eksperimental va o‘zini operatsionalligi jalb qiluvchi nazariya o‘tgan asrning yetmishinchi- saksoninchi yillarida kimyoni metodik tadqiqotlarida ommalashib, uning asosida masalalar to‘plami, talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etish uchun o‘quv qo‘llanmalar ishlab chiqilgan. Biroq, yigirma birinchi asrning boshlariga kelib, bu |