Conference committees conference chairs c
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 19,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- QƏDİM TÜRK TAYFASI – KƏNGƏRLİLƏR İlqar HACIYEV
- IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- ÜMUMMİLLİ LİDER HEYDƏR ƏLİYEVİN MÜSTƏQİLLİYİN QORUNUB SAXLANILMASI
- Heydər Əliyev
|
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1696
However, the transition to a sedentary occupation and domestication of wild plants necessitated vessels of longer staying and durable for cooking. Though it is difficult to say exactly when and where the formation of the pottery making started, there are some evidence of proving the production of pottery locally characterized at the archaological sites along the Kura River. It is known that the Neolithic people discovered the use clay and the clay has become an important factor in their lives. This clearly showed itself in building houses, storage bins and clay figurines. Simply, they adopted the idea of solid and sustainable clay after cooking in any gained accidental experience and the tried to solve what more is required in their daily needs. This experience manifests itself in making pottery made of clay. Namely, the fact that the Shomutepe type early pottery production consists of coarse ceramics with a large, mineral content and without decorations supports our views. Afterwards, the addition of straw and other tempers that might have improved the firing process was based on the experience gained by the local potters in the process of pottery making and using. While comparing Goytepe ceramic wares with the pottery of Neolithic archaeological sites specified as Shomutepe culture along the Kura Basin and the sites of Karabakh, Mil-Mughan and Nakhchivan new information and interesting facts have emerged. Therefore, the study of Goytepe ceramic wares has a special significance in terms of investigating the establishment of bilateral relations on the basis of an interchange between neighboring regions, and as a result of this relationship preparation of ceramic production techniques and technologies, the formation of vessels form and decoration.
İlqar HACIYEV AMEA Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi ilgarhajiyev@yahoo.com AZƏRBACAN
Azərbaycan xalqının formalaşmasında iştirak edən tayfalardan biri Kəngərlilər tayfasıdır. Kəngərlilər türk tayfası olub qədim tarixə malikdirlər. Aral və Balxaş gölləri arasında Çin mənbələrində “Kənquşu”, Avestada “Xənqxoy” adlandırılan Kənq adlı dövlət olmuş, bu dövlət III əsrdə hunlar tərəfindən işğal edilmişdir. Kəngərli sözü də bu zaman yaranmışdır. Güman edilir ki, Kəngərlilərin bir hissəsi hunların tərkibində IV-V əsrlərdə Azərbaycan ərazisinə gəlmişlər. Lakin tarixçi alim Mahmud İsmayılov Kəngərlilərin miladdan öncə Azərbaycan ərazisində yaşadığını, Strabonun və Böyük Plininin əsərlərində bu fakta rast gəlindiyini bildirir, Dədə Qorqud dastanında da Kəngərli adına Kanqalı formasında rast gəlindiyini göstərir. Qədim Çin salnaməsində Kəngərli tayfası belə təsvir olunur: “Onlar o qədər igiddirlər ki, ölümə sevinclə gedirlər, onların hücumlarına heç bir düşmən tab gətirmir” Tarixçi-şair Aqil Kəngərli Kəngərlilərin 6000 illik tarixə malik olmasını, adlarının ilk dəfə Şumerlərlə bağlı çəkilməsini, bugün fars körfəsi adlanan körfəsin uzun əsrlər Kəngər körfəsi adlandırıldığını bildirir. Kəngərlilərin Azərbaycan ərazisində geniş miqyasda yerləşməsini IX-X əsrlərdə, Səlcuqların hakimiyyəti zamanında təsadüf edənlərdən də var. Onların oğuzlarla birlikdə Qafqaza böyük köçü olduğu göstərilir. XI əsr Bizanslı müəllif Feofilakt Bolqarski kəngərlilər haqqında bəhs edərkən yazırdı: “Onların (kəngər – peçeneqlərin) hücumu ildırım çaxması, geri çəkilmələri eyni zamanda həm ağır, həm də yüngül idi… Onlar öz çoxluqları ilə yaz arılarını ötüb keçiblər, indiyəcən heç kəs bilməmişdir ki, onların sayı minlərlədir, yoxsa on minlərlə, onların miqdarı saysız-hesabsızdır”. 1501-ci ildə Səfəvilər dövləti yarandıqdan sonra Kəngərlilərin bu dövlətin ictimai, siyasi, mədəni həyatında fəal iştirak etməyə başladılar. Nadir şah Əfşarın ölümündən sonra Kəngərli tayfasından olan Heydərqulu xan 1747-ci ildə özünü xan elan etdi və Naxçıvan xanlığının əsasını qoydu. Xanlığın ərazisi Zəngəzur dağlarından Araz çayının vadisinə qədər olan torpaqları əhatə edirdi və İrəvan,
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1697
Qarabağ və Maku xanlıqları ilə həmsərhəd idi. 1763-cü ildə Heydərqulu xanın ölümündən sonra hakimiyyətə Hacı xan Kəngərli gəldi. Onun hakimiyyət illərində Naxçıvan xanlığı xeyli zəiflədi. Xanlıqlar dövründə Kəngərlilərin bir hissəsi Naxçıvan ərazisindən Qarabağ ərazisinə köçürüldü. Ağdam, Tərtər rayonları ərazisində rast gəlinən Kəngərli toponimləri məhz Kəngərli tayfasının adı ilə bağlıdır. 1826-1828-ci illər Rusiya-İran müharibəsinin nəticəsində imzalanmış Türkmənçay müqaviləsinə əsasən Naxçıvan xanlığı Rusiyanın tabeliyinə keçdi. Beləliklə, Kəngərlilər də Rusiyanın hakimiyyəti altına düşdülər. Lakin onlar 1840-ci ilə qədər “Naib” titulunda öz vəzifələrində qalmışlar. Çar imperiyası zamanı onların bir hissəsinə Naxçıvanski soyadı verilmişdi. Bəzi kəngərlilər də məcburən baba adlarını soyad kimi qəbul etmişdilər. Çar Rusiyası zamanı yerli administrasiyanı kəngərlilər qədər məşğul edən başqa bir tayfa olmamışdır. XIX əsrin rəsmi sənədlərində “kenqerli”nin digər yazılış formasına – “Kyanqerlı”ya da rast gəlinir ki, bu da Rusiya Ordusunun Əlahiddə Qafqaz Korpusu sıralarında 1829-1856-cı illərdə fəaliyyət göstərmiş və dəfələrlə döyüş meydanlarında şöhrət qazanmış “Kəngərli süvarisi” (“Konniça Kenqerli”) adlanan hərbi birləşmə ilə əlaqədardır. Bu hərbi birləşmə eyni adlı tayfanın nümayəndələrindən komplektləşdirilmişdir. Tarixçi alim Kuznetsov O. Kəngərliləri belə təsvir edir: ”Kəngərlilər XIX əsrin ikinci rübü ərzində hərbi-idarə və tarixi-hüquqi cəhətdən elə parlaq və özünəməxsus nadir sosial hadisədir ki, onların statusunun müəyyənləşdirilməsi və sonrakı nizamlanması məsələlərinə imperator I Nikolay da daxil olmaqla o zamankı Rusiya hakimiyyətinin aşağıdan yuxarıya bütün pillələri dəfələrlə müdaxilə etməli olmuşlar”. Qafqaz Arxeoqrafiya Komissiyasının topladığı Aktlarda Kəngərlilər ilk dəfə piyada qoşunları generalı İ.F.Paskeviçin imperator I Nikolayın adına göndərdiyi İxlaskar raportunda “Kəngərlilərin Naxçıvan süvarisi” (“Naxiçevanskaya konniça Kenqerli”) kimi xatırlanır. Bu raportda Rusiya Ordusunun Əlahiddə Qafqaz Korpusunun türk qoşunlarına qarşı Saqanlıq dağ silsiləsində 15-17 iyun tarixlərindəki 3 günlük döyüşləri əksini tapıb. 1829-cu ildə ümumkazak alayı tərkibində Osmanlılara qarşı hərbi əməliyyatlarda Kəngərlilərin Qara dəniz kazakları ilə çiyin-çiyinə iştirakı sübut edir ki, bu tayfa öz sosial mükəlləfiyyətinə və vəziyyətinə görə Azərbaycanın digər əhalisi arasında xüsusi yer tutmuş, həyat tərzinə və hüquqi statusuna görə onlardan fərqlənmişdi. Kəngərlilər Azərbaycan torpaqlarının Rusiya imperiyasına birləşdirilməsindən sonra öz hərbi birləşmələri ilə Əlahiddə Qafqaz Korpusu qoşunları tərkibində daimi əsaslarla hərbi qulluq keçən yeganə icma idilər. Tez-tez Rusiya əsgərlərinin və yaxud Qafqaz kazaklarının öhdəsindən gələ bilmədikləri məsuliyyətli və xüsusi tapşırıqları məhz onlar yerinə yetirirdilər. Viktor Qriqoryev “Naxçıvan əyalətinin statistik təsviri” kitabında Kəngərliləri belə təsvir edir: “Kəngərlilər döyüşkən, işgüzar, uzun müddət aclığa dözən adamlardılar, hərbçidirlər. Qonaqpərvər, dostluqda möhkəmdirlər. Lakin heç vaxt təhqir və incidilməyə dözmürlər və yaddan çıxarmırlar. Çox məğrur və qürurludurlar”. 1913-cü ildə “Qafqaz hərbi-tarix muzeyinin sorğu kitabı”nda Kəngərli süvariləri belə xarakterizə olunur : “Kəngərli süvariləri bütün Şərqdə cəsurluğu ilə şöhrət qazanmışdılar. Onlar döyüşə girərək ölümə nifrət əlaməti olaraq atlarının boynuna qırmızı kaporlar taxardılar ki, düşmən tərəfindən tez gözə çarpsınlar”. Kəngərli nəsli generalları ilə tanınır. General mayor Ehsan xan Kəngərli Kəngərli tayfasının nümayəndələrindəndir. O, Naxçıvan xanı Kəlbalı xan Kəngərlinin oğludur. Ehsan xan Kəngərli 1826– 1828-ci illər Rusiya–İran müharibəsi zamanı Abbasabad qalası qarnizonunun hərbi rəislərindən biri olmuşdur. Sonra o, rusların tərəfinə keçmiş və qalanın alınmasında onlara kömək etmişdir. Tarixi mənbələrə əsasən,, Ehsan xan Kəngərli naxçıvanlılardan və ruslardan ibarət on minlik qoşuna başçılıq etmişdir. O, Krım müharibəsində (1853–1956) şücaətlə vuruşmuş, "Müqəddəs Georgi" ordeni ilə təltif edilmişdir. Ehsan xan Kəngərlinin adı Kremlin Georgi salonunda qızılı hərflərlə yazılmışdır. Ehsan xan Kəngərlinin oğlu Kəlbali xan Kəngərli də ordudakı nümunəvi xidmətinə və əla komandirlik fəaliyyətinə görə 1874-cü ildə general-mayor kimi yüksək rütbəyə layiq görülmüşdür. 1877-78-ci illərdə rus-türk müharibəsinın döyüşlərində azərbaycanlılardan ibarət İrəvan süvari briqadasının komandiri Kəlbalı xan böyük şücaət göstərmişdir. Bu müharibədə qəhrəmanlığına görə brilyantla bəzədilmiş qılıncla və müqəddəs Georgi ordeni ilə təltif olunmuşdur.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1698
Kəngərli tayfasından olan generallardan biri də İsmayıl xan Naxçıvanskidir. O,1839-cu ildə Tiflis hərbi gimnaziyasını bitirmiş, bir il sonra poruçik rütbəsi almışdır. Uzun müddət Qafqaz Əlahiddə Ordusunda xidmət etmişdir. O, 1877-1878-ci illər Rusiya-Türkiyə müharibəsində göstərdiyi sərkərdəlik fəaliyyətinə görə süvari qoşunu general-mayoru rütbəsinə layiq görülmüşdür. Ordudan General-leytenant rütbəsində tərxis olunmuş İsmayıl xan Naxçıvanski Naxçıvana qayıtmış, vətənində abadlıq işləri ilə məşğul olmuş, 1908-ci ildə orada da vəfat etmişdir. İsmayıl xanın qardaşı oğlu Hüseyn xan Naxçıvanski Peterburqda Paj korpus məktəbini bitirmiş, Qafqazda və Rusiyanın müxtəlif şəhərlərində hərbi xidmətdə olmuş, nümunəvi zabit kimi ali orden və medallara layiq görülmüşdür. O, Rus-yapon müharibəsi başlayana qədər İranın “Şire-Xorşid” ordeninin ikinci və dördüncü dərəcəsi ilə (bahalı almazla bəzədilmiş), zabitlərə məxsus “Rumın ulduzu” ilə, Avstriyanın “Dəmir xaç”, ikinci dərəcəli “Stanislav”, dördüncü dərəcəli “Muqəddəs Aleksandr”, “Müqəddəs Anna”, Bolqarıstanın “Döyüş xidmətlərinə görə” ordenləri ilə təltif olunmuş, 1903-cü ildə polkovnik rütbəsi almışdır. Yaponlara qarşı döyüşlərdəki məharətinə görə, İsmayıl xan Naxçıvanski qızıl silah, dördüncü dərəcəli “Müqəddəs Georgi”, bantlı “Müqəddəs Vladimir” və “İgidliyə görə” ordenləri ilə təltif olunmuş, ona 1907-ci ildə general-mayor rütbəsi verilmişdir. Birinci dünya müharibəsi cəbhələrindəki fəaliyyətinə görə Hüseyn xan Naxçıvanskiyə 1916-cı il yanvarın iyirmi üçündə tam süvari qoşun generalı rütbəsi verilmişdi. Kəngərli soyundan olan sonuncu general Cəmşid xan Naxçıvanskidir. O, 1914-cü ildə Ukraynadakı Yelizavetqrad qvardiya məktəbini bitirmiş, I dünya müharibəsi başlananda imperiyanın müsəlman əhalisindən təşkil olunmuş tatar süvari eskadronunun komandiri təyin olunmuşdur. O, “Brusilov cəbhəsi”nin yarılmasında iştirak etmiş, “Müqəddəs Georgi” ordeninin dördüncü dərəcəsi ilə təltif olunmuşdu. Rumıniya və Avstriya cəbhələrində üç dəfə yaralanan Naxçıvanski igidliyinə görə gümüş silahla, ikinci, üçüncü, dördüncü dərəcəli Anna, ikinci, üçüncü dərəcəli Stanislav ordenləri ilə mükafatlandırılmışdır. Cəmşid xan Naxçıvanski 1938-ci ildə, Moskvada M.Frunze adına Ali Hərbi-Siyasi Akademiyanın ikinci kurs rəisi vəzifəsində işləyərkən həbs olunmuş və güllələnmişdır. 1956-cı ildə Cəmşid xan Naxçıvanski tam bəraət aldı. Hal-hazırda Bakıda hərbi lisey və paytaxt küçələrindən biri Cəmşid Naxçıvanskinin adını daşıyır, onun vətəni Naxçıvanda xatirə muzeyi fəaliyyət göstərir. Filologiya elmlər doktoru, professor Əliyeva-Kəngərli G. bildirir ki, böyük şair Səməd Vurğunun mənsub olduğu Vəkilovlar nəsli də Qazaxda məskunlaşmış kəngərlilərdəndir. Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin qərarı ilə 19 mart 2004-cü il tarixdə «Naxçıvan Muxtar Respublikasında Kəngərli rayonunun yaradılması haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edildi. Qədim tarixə malik Kəngərli tayfasının adı ilə adlandırılan Kəngərli rayonu cənub və cənub-qərbdə İran, şimal-şərqdə Ermənistanla həmsərhəddir. Sahəsi 704,89 km 2 əh. 29,9 min nəfərdir (01.01.2013). Mərkəzi Qıvraq qəsəbədir. Rayonda 1 qəsəbə, 10 kənd vardır. Rayona Qıvraq qəsəbəsi və Qarabağlar, Qabıllı, Yurdçu, Şahtaxtı, Çalxanqala, Xok, Yeni Kərki, Böyükdüz, Təzəkənd, Xincab kəndləri daxildir. Beləliklə, sonda belə nəticəyə gəlinir ki, Kəngərlilər qədim türk tayfası olub, Azərbaycan xalqının formalaşmasında, onun hərbi, siyasi, ictimai, mədəni həyatında mühüm rol oynamışlar.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1699
ÜMUMMİLLİ LİDER HEYDƏR ƏLİYEVİN MÜSTƏQİLLİYİN QORUNUB SAXLANILMASI VƏ MÖHKƏMLƏNDİRİLMƏSİNDƏ ROLU Nigar QAYBALIYEVA qaybalıyeva.nigar@mail.ru AZƏRBAYCAN “Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi bizim üçün ən əziz, ən qiymətli nailiyyətdir və bu nailiyyəti – dövlət müstəqilliyimizi biz daim qoruyub saxlayacağıq” Heydər Əliyev 1991-ci ilin oktyabrından 1993-cü ilin iyununadək ölkədə cərəyan edən mürəkkəb və ziddiyyətli proseslər, eyni zamanda ölkədəki faktiki hakimiyyətsizlik, hərcmərclik, cinayətkarlığın sürətlə artaraq dövlət təsisatlarının fəaliyyətinin ciddi şəkildə aşınmasına şərait yaratması, hüquq sistemində qeyri- sağlam mühitin yaradılması, ölkənin müstəqilliyi üçün real təhdidlərin meydana çıxması, vətəndaş qarşıdurması meyillərinin güclənməsi göstərdi ki, ölkəni yaranmış acınacaqlı vəziyyətdən yalnız Heydər Əliyev kimi müdrik və uzaqgörən şəxsiyyət xilas edə bilər. Ümummilli lider 1993-cü ildə xalqın təkidli çağırışına cavab verərək hakimiyyət sükanına keçmiş, ölkədə ictimai-siyasi sabitliyi, qanunçuluğu bərpa etmiş, eyni zamanda insan hüquq və azadlıqlarının təminatına xidmət edən hüquqi islahatların, əhalinin mənafeyinə xidmət edən qanunların və iqtisadi-siyasi vəziyyəti gücləndirən islahatların müəllifi olmuşdur. 1993–cü ildə prezident seçilmiş Heydər Əliyevin and içmə mərasimində söylədiyi nitq onun prezidentlik dövrü üçün əsas proqram sənədi oldu. “And içirəm ki, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası və qanunlarının həyata keçirilməsinin təminatçısı olacaq, milli mənsubiyyətdən asılı olmayaraq Azərbaycan vətəndaşlarının hüquqlarının və azadlıqlarının qorunmasının, müdafiə edilməsinin təminatçısı olacağam. Azərbaycan Respublikasında azadlığın, demokratik dəyişikliklərin, Azərbaycan Respublikasının demokratik, hüquqi dövlət kimi inkişaf etdirilməsinin təminatçısı olacam. Azərbaycan Respublikasına, Azərbaycan xalqına ləyaqətlə xidmət edəcəyəm”. H.Əliyevin uğurlu diplomatiyasi və milli ordunun yaradılması kimi tədbirlərindən xəbərdar olan ermənilər və onların havadarları Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin zorakı vasitələrlə həll etmək cəhdlərinin perspektivsizliyini dərk etdilər və 1994–cü il mayın 12–də Atəşkəsə nail olundu. Heydər Əliyevin münaqişəni həll edərkən tutduğu mövqe ilk növbədə sülhə nail olmaq idi. Bu özünü bütün ölkələrin dövlət başçıları ilə görüşlərində mühüm mövzulardan birincisi kimi göstərirdi. Təsadüfi deyildir ki, Heydər Əliyev 1993-2000-ci illərdə Ermənistan - Azərbaycan Dağlıq Qarabağ məsələsinin sülh yolu ilə həll edilməsi məsələsini ABŞ rəhbərliyi ilə 18, Rusiya ilə 28, Türkiyə ilə 78 dəfə əsaslı müzakirə etmiş, problemin həll edilməsi üçün mümkün variantlar araşdırmışdır. (4) Heydər Əliyevin respublikada ictimai-siyasi sabitliyin qorunması yolunda atdığı addımları nəticəsində və xarici ölkələrlə yaratdığı isti münasibət beynəlxalq aləmin ölkəmizlə geniş strateji əlaqələr qurması ilə nəticələndi. İlk növbədə müstəqilliyini yenicə əldə etmiş, ciddi iqtisadi, siyasi və sosial böhran keçirən, neft-qaz yataqlarının istismarı, ümumiyyətlə iqtisadi inkişaf üçün heç bir daxili resursu olmayan Azərbaycan üçün hansı sahəyə yönəlməsindən asılı olmayaraq, xarici investisiya qoyuluşu və qabaqcıl texnologiyaların tətbiqi hava və su kimi lazim idi. Hüquqi, dünyəvi dövlət yaratmaq ilə yanaşı iqtisadi islahatlar aparmaq və bazar iqtisadiyyatının prinsiplərini tətbiq etmək dövlətimizi xeyli gücləndirdi. 20 sentyabr 1994-cü ildə Bakıda “Gülüstan” sarayında Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti ilə xarici neft şirkətlərinin konsorsiumu arasında müqavilə imzalandı (1, 12 oktyabr 1999-cu il). ABŞ-ın sabiq prezidenti Bill Klintonun 1994-cü il sentyabrın 20-də göndərdiyi teleqramda deyilirdi: “Birləşmiş Ştatlar tarixdə bu tip sazişlər arasında ən böyüyü olan bu müqaviləni alqışlayır. O, bütün tərəflər üçün mənfəətli olacaq, ölkələrimiz arasında artmaqda olan iqtisadi-ticarət əlaqələrinin möhkəmlənməsinə xidmət edəcəkdir.” Ümummilli lider Heydər Əliyev yaxşı başa düşürdü ki, o dövrdə respublikanın real müstəqilliyi, eləcə də onun bir çox dövlətçilik problemlərinin həlli, o cümlədən Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi əsasən aparıcı Qərb dövlətlərinin, xüsusəndə ABŞ-ın səyi ilə reallaşa bilər. (3)
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1700
Müstəqil Azərbaycan respublikasının Konstitusiyasının hazırlanması, qəbul edilməsi, konstitusion quruluşun yaradılması böyük uğur idi. 12 noyabr 1995-ci il Konstitusiyası müasir Azərbaycan dövlətinin, hüquqi dövlət quruculuğunun əsası oldu.
Azərbaycanda hüquqi dövlət quruculuğu prosesində 1998-ci il dekabrın 29-da yaradılmış hüquqi islahat komissiyası da böyük iş görmüşdü. Heydər Əliyev yalnız qanunlar qəbul edilməsinə deyil, onların həyata keçirilməsinə də xüsusi qayğı göstərirdi. 1998-ci ildə respublikada ilk dəfə olaraq Konstitusiya Məhkəməsi yaradıldı. Eyni zamanda “İnsan hüquqlarının müdafiəsinə dair Dövlət proqramı” təsdiq edilmiş və reallaşdırılmağa başlamışdır. 1998-ci ildə “Məhkəmələr və hakimlər haqqında” qanunun qəbulu ilə başlanan məhkəmə sisteminin yeni əsaslarla təşəkkülü prosesinin birinci mərhələsi 2001-ci ilədək davam etmişdir. Aparılan islahatlar nəticəsində ölkənin bütün hüquq sistemində köklü dəyişikliklərə səbəb olmuş mütərəqqi qanunlar, yeni Mülki və Mülki Prosessual, Cinayət və Cinayət-Prosessual, Cəzaların İcrası və s. məcəllələr qəbul edilmişdir
Hüquqi Dövlət yaratmaqla yanaşı insan hüquqlarının qorunması sahəsində islahatların aparılması Heydər Əliyevin diqqət mərkəzində olmuşdur. Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin 22 fevral 1998-ci il tarixli fərmanı əsasında “İnsan hüquqlarının müdafiəsinə dair Dövlət proqramı” hazırlanıb, 1998-ci il iyunun 18-də Prezidentin sərəncamı ilə təsdiq edildi. Bu proqram təsdiq edildikdən sonra uğurla həyata keçirilməkdədir (2, 99-105). İnsan hüquqlarının qorunmasına dair atılmış ən əhəmiyyətli addım isə ölüm cəzasının ləğv edilməsi oldu. Azərbaycan MDB məkanında bu tarixi qərarı qəbul edən ilk dövlət idi. O vaxt hətta Avropa Şurasının üzvü olan bir çox ölkələr analoji addım atmamışdılar. Hüquqi islahatlarla və Beynəlxlaq arenada öz sözünü demiş bir dövlət olaraq 1997 –ci il Respublika miqyasında Respublikanın inkişafı üçün iqtisadi islahatlarda aparıldı. Xüsusilə Özəlləşdirmə və aqrar islahatlara başlanıldı. 1996-cı il iyulun 16-da «Torpaq islahatı haqqında» mühüm siyasi, iqtisadi və sosial əhəmiyyət kəsb edən qanun qəbul edildi.(6, 85) Kəndli torpağın sahibinə çevrildi, sənayə müəssisələri fəaliyyətin bərpa etdirdi və yeni sənayə müəssisələri işə başladı, işsizlik azaldıldı. Beləliklə Respublikamızın dünya iqtisadi sisteminə inteqrasiyası başlandı. Heydər Əliyevin 1993-1998-ci il prezidentliyi dövründə atdığı uğurlu addımlar, sosial-iqtisadi və siyasi sferada Respublikanı intibaha aparan addımlar öz uğurlu səmərəsini verdi. Nəticədə 1998-ci il oktyabrın 11-də keçirilmiş prezident seçkilərində xalqın yüksək fəallığı şəraitində keçirilən seçkilərdə Heydər Əliyev səslərin 76,1 faizini yenidən prezident seçildi.
Yüklə 19,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|