Conference Paper · March 023 citations reads 163 authors
Yüklə 7,53 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- The XXXVI International Scientific Symposium "Multidisciplinary Studies of the Turkish World" The 25 th
|
შენახული ისტორია ( ქევსერ რუჰის “ ქარვის ქალები ” და “ ჭოროხივით მოღელავდა შენი გრძელი თმები ”) ქევსერ რუჰი ერთ - ერთია მათ შორის , ვინც , თავისი შემოქმედებით , ქართულ და თურქულ მწერლობას შეუფასებელი სამსახური გაუწია . თურქეთში ცნობილი მწერალი , მთარგმნელი , ენათმეცნიერი , ქართველ მუჰაჯირთა შთამომავალი ქევსერ რუჰი ( მას საქართველოში ქეთევან ხანთაძის სახელით იცნობენ ), ლიტერატურულ საქმიანობასთან ერთად , ქართული კულტურის პოპულარიზაციისთვის ძალიან ბევრს აკეთებს . იგი ქართულ ენას ასწავლიდა ანკარაში გახსნილ კულტურის ცენტრში , მუშაობდა ქართული ენის სწავლების პროგრამაზე , მისი დიდი მცდელობითა და მონდომებით თურქეთის საგანმანათლებლო სისტემაში ქართული ენის სასწავლო პროგრამა დამტკიცდა , მოგვიანებით კი , ქეთევანისა და მისი თანამოაზრეების ძალისხმევით , თურქეთის საშუალო სკოლებში ქართული ენის სწავლება ნებადართული გახდა და სწავლების პროგრამაც დამტკიცდა . ამავე დროს ქეთევანი თურქეთში ცნობილი პროზაიკოსია , არაერთი ლიტერატურული პრემიის მფლობელი . „ თურქეთი ჩემი სამშობლოა , დედა - სამშობლო კი საქართველო . ქართული ენა ჩემი ენაა , ჩემი ისტორიული ენა , - აცხადებს მწერალი . იგი მარმარილოს ზღვასთან ახლოს , გონენის რაიონშია დაბადებული , სადაც დიდი ხნის წინ , რუსეთ - თურქეთის ომის დროს , ბედის უკუღმართობით , მუჰაჯირად ქცეული The XXXVI International Scientific Symposium "Multidisciplinary Studies of the Turkish World" The 25 th of March 2023 ISBN: 978-605-72481-0-7 Eskishehir / Türkiye ---31--- ქართველები დასახლდნენ და სამშობლოდან იძულებით გადახვეწილებმა მათთვის ჯერ კიდევ სრულიად უცხო მიწაზე თან ჩაიტანეს უსაზღვრო დარდითა და მიტოვებული სამშობლოს სიყვარულით სავსე გული . თავისი შემოქმედებით მწერალი ეფერება ისტორიულ სამშობლოს , რომელიც არასოდეს მიუტოვებია , ის ყოველთვის აღნიშნავს , რომ დაიბადა თურქეთში , მაგრამ თავისი ქართველობა რომ არ ახსენოს , კავკასიონის მთებს აწყენინებს , ასეთი ფიქრი , ჩემი აზრით , მხოლოდ ღრმა , პოეტური სულის მქონე ადამიანს შეიძლებოდა გასჩენოდა . ქევსერ რუჰი რამდენიმე წიგნის ავტორია , რომელთაგან ორ მათგანზე შევჩერდებით ახლა : „ ჭოროხივით მოღელავდა შენი გრძელი თმები ” , რომლისთვისაც ორჰან ქემალის სახელობის პრემია გადაეცა და „ ქარვის ქალები ” , რომელმაც ნაჯი გირგინსოის სახელობის პრემია დაიმსახურა . ქევსერ რუჰის ნაწარმოებების მთავარი თემაა ადამიანი . ადამიანი ყოველდღიური დარდით , მოვალეობით , ზრუნვით . ქალი - ყვავილივით ნაზი , სუსტი , მაგრამ , ამავდროულად , მამაცი , მტკიცე ნებისყოფის , სულით ძლიერი და მომთმენი , ცრემლიანი თვალების მიღმა მომღიმარე , ტკივილის არდამნახვებელი და მზიანი მზერით მოალერსე . მაინც რას ნიშნავს „ ქარვის ქალები ” ? „ ქალი და ქარვა ავტორის საინტერესო მიგნებაა . ქარვა გამჭვირვალეა , ოქროსფერი , თბილი , ამავე დროს , ჟამჩაკირული ქვაა , სამკაულად ქცეული . ქალიც ხომ ქარვას გვაგონებს , თბილია , ოქროსფერღიმილიანი , ამავე დროს , გულში ჩაკირული ტკივილისა და სიხარულის მატარებელი ...” წერს მოთხრობათა კრებულის ქართველი მთარგმნელი მაყვალა ხარებავა ( რუჰი , 2016: 3). ასეთები არიან ქევსერ რუჰის ნოველების პერსონაჟები , რომლებმაც , მიუხედავად ცხოვრებისეული სირთულეებისა , არ დაკარგეს იმედი , არ გატყდნენ , სულის სითბო და სინათლე შეინარჩუნეს , სამშობლოში იძულებით ჩამქრალი კერიის ცეცხლი გულით ატარეს და ახალ საცხოვრებელში დიდ კოცონად ააგიზგიზეს . ძნელია , შეეგუო საყვარელი ნივთის დაკარგვას , მაგრამ ათასგზის უფრო მძიმეა სამშობლოს დაკარგვა , მით უფრო , თუ შენი ნებით არ დაგიკარგავს ... არავის შებრალებია ქართველები , აყარეს საკუთარი მიწიდან , „ ქალები , ქარვის ცხოვრებაგამოვლილი ქალები , იაგუნდის გულიანები , მარგალიტის ღიმილიანები ... ხათუნა , დილამზე , გულნარა , სეთენაი , ასია ... წავიდნენ ოთხ მწკრივად მხრებზე ჩამოშლილი ნაწნავებით , ნუშისთვალება , შველივით მოქნილი ასულები ... ბათუმში გემებზე იტვირთებოდა მათი ბედისწერა , რაც დიდ სევდად ჩაჰქონდათ უცნობ ნავსადგურებში ” ( რუჰი , 2016: 8-9). მათი დარდი ყველასგან განსხვავებული იყო , როგორც თავად ამბობდნენ , მთელი ცხოვრება სიზმარში გაატარეს ... ქალები , რომლებიც ნათება - ელვარებაში თანდათან გაყვითლდნენ და გაქვავდნენ , როგორც ქარვა ( რუჰი , 2016: 12). გადასახლებული ქართველები ასე ადვილად ვერ თმობდნენ სამშობლოს , სახლ - კარს , მამა - პაპათა საფლავებს . „ თურმე მიწას , სახლის კედლებს კოცნიდნენ , ხეებს ეფერებოდნენ და ისე ემშვიდობებოდნენ , როგორც სულიერს , საკუთარ მშობელს , რადგან ზუსტად იცოდნენ , რომ სამუდამოდ შორდებოდნენ და უკან ვეღარასოდეს დაბრუნდებოდნენ ”. ( რუჰი , 2016: 13). იქნებ ახალ მიწაზე უკეთესიც ყოფილიყო ცხოვრება , იქნებ უფრო გამართლებოდათ , მაგრამ მაშინ ამაზე არავინ ფიქრობდა , დედის კალთას მოწყვეტილები დედას გლოვობდნენ . შემდეგ იყო შეჩვევა - შეგუების რთული პროცესი , რადგან იმასაც კარგად ხვდებოდნენ , რომ ახალი ქვეყნის მიწა მათი მშობლიური უნდა გამხდარიყო და ამისთვის გარკვეული საფასური უნდა გაეღოთ , თითქოს უნდა დაემტკიცებინათ , რომ აქ ცხოვრების ღირსნი იყვნენ ... და ისინიც იხდიდნენ , თვალზე შემშრალი ცრემლით , იარებზე შემხმარი სისხლით , თვალებში უსაზღვრო ტკივილით ... იხდიდნენ ვალს და ახალი ცხოვრებას ტკივილნარევი იმედით ეგუებოდნენ , რაღაცნაირად ერგებოდნენ ... „ ეს მიწა ჩვენი სამშობლო რომ გამხდარიყო , საფასური ათმაგად გადავიხადეთ , ქალებმაც და კაცებმაც ... ვფიქრობ , ვალში არ დავრჩენილვართ ...” ( რუჰი , 2016: 9) ამბობს ასია გელინო . The XXXVI International Scientific Symposium "Multidisciplinary Studies of the Turkish World" The 25 th of March 2023 ISBN: 978-605-72481-0-7 Eskishehir / Türkiye ---32--- ამბობენ , რომ თურმე მუჰაჯირი ქალები ქმრებისგან მალულად ტიროდნენ და ცრემლებს გუგუმებში ( თუნგებში ) აგროვებდნენ . ივლისის თვეში კი მდინარე მტკვრის სანაპიროზე მიდიოდნენ , ეს დაგროვილი ცრემლი გუგუმებით მიჰქონდათ და მტკვარს სამშობლოსკენ ატანდნენო , ამასაც ამბობენ : ჭოროხი იმიტომ მიედინება სწრაფად , რომ ჩქარობს გურჯისტანში ჩაიტანოს მუჰაჯირთა ფიქრები და დარდიო ( რუჰი , 2016: 15). ქევსერ რუჰის ერთი ნოველა განსაკუთრებულად იზიდავს მკითხველის ყურადღებას - „ სურნელი დაეკარგა რეჰანს ”. მთავარი მოქმედი გმირი ერჯანია , რომელიც , ახალგაზრდა ასაკის მიუხედავად , ცხოვრებით დაღლილი კაცის ნაბიჯებით დადის , ცარიელი , არაფრისმთქმელი , ცივი მზერით გაჰყურებს შორეთს , თვალს არ უსწორებს ადამიანებს , პრაქტიკულად არც ლაპარაკობს , ყველა კითხვაზე ერთნაირად პასუხობს . - ჰა ? - ჰო ! ” ერჯანი , ოდესღაც მხიარული , სიცოცხლით სავსე ახალგაზრდა , თანატოლებთან ერთად ხან ქლიავს რომ იპარავდა და ხან ფეხბურთს თამაშობდა , მათთან ერთად რომ ცეკვავდა „ ჰარმანდალის ” - ვაჟკაცობის , თავისუფლების , უსამართლობასთან მებრძოლი აბრაგების ცეკვას , ახლა სრულიად სხვა ადამიანად ქცეულიყო გაცივებული სულითა და გაუცხოვებული მზერით ... და მისი სოფელიც შეცვლილიყო : „ უბნებად ” დაყოფილი , გაუკაცრიელებული , ერთმანეთთან დაპირისპირებული ყოფილი მეგობრები , ყოფილი ნათესავები , წარბშეკრული ახალგაზრდები , რომლებიც მზად იყვნენ თვალი გამოეთხარათ , ყელი გამოეჭრათ ყველასთვის , ვინც მათ პოზიციას არ გაიზიარებდა და ოდესღაც „ ჰარმანდალის ” რიტმს აყოლილნი , არწივისებური მზერით , უსამართლობის წინააღმდეგ ამხედრებულნი , დღეს თავად ქცეულიყვნენ უსამართლობის დამამკვიდრებელ ძალად , ეწირებოდნენ ვიღაცის პოლიტიკურ ამბიციებს , მემარცხენე , მემარჯვენე შეხედულებების გამტარებლებად მიიჩნევდნენ თავს და საკუთარი ნებით ივიწყებდნენ ვაჟკაცობას , ადამიანობას , ღვთის შვილობას ... და ერთ დღეს ერჯანიც აიყვანეს „ სახეგაბადრული , პირღიმილიანი ერჯანი , რომელსაც შუბლის შეჭმუხვნაც არ შეეძლო , ძალიანაც რომ მოენდომებინა ... მზე ჩაესვენა იმ დღეს ... ( რუჰი , 2016: 21). ეს მზის ჩასვლა მთელი ექვსი წელი გაგრძელდა , შემდეგ უდანაშაულოდ სცნეს და გამოუშვეს , მაგრამ ერჯანი ისეთი გახდა , როგორიც გახდა ... დამუნჯებული , ცარიელი მზერით , დაცარიელებული სულით ... კაცი , რომელიც უკვე ვერასოდეს იცეკვებდა გმირულ „ ჰარმანდალის ”... არა , იქნებ ხელიც გაეშალა და ერთი - ორი ნაბიჯი გადაედგა , მაგრამ ეს არასოდეს იქნებოდა ძველი „ ჰარმანდალი ”, ისევე როგორც ეს ერჯანი ვეღარასოდეს იქნებოდა ძველი ერჯანი . ისედაც გასაგებია , რომ ამ ნოველაში მწერალი იხსენებს 1980 წლის სექტემბრის მოვლენებს , რამაც ქვეყანა ორად გაყო და ერთმანეთს დაუპირისპირა . ახალგაზრდებს კი , მსგავს ვითარებაში , ყოველთვის „ მსხვერპლის ” როლი ეკისრებათ ხოლმე . პოლიტიკამ შთანთქა ადამიანები , მათი ყოველდღიური საზრუნავით სავსე ცხოვრება . მეგობრობამ , ერთად გატარებული ბავშვობის ტკბილმა მოგონებებმა , კეთილმეზობლობამ , ადამიანობამ გზა დაუთმო პოლიტიკურ შეხედულებებს დამორჩილებულ ადამიანებს , პოლიტიკა ხომ ყველამ იცის , ამ საქმეში ხომ ყველა ექსპერტია და დარჩა ადამიანი ერჯანივით ენაწართმეული , საკუთრ თავში ჩაკეტილი , მოხუცის დაღლილი ნაბიჯებით , შორეთისკენ მიმართული ცარიელი მზერით , ციხეში ტრავმირებული უმოძრაო მარჯვენა ხელით . არადა , პოლიტიკის გარეშე დარჩენილი ადამიანები ხომ უფრო კეთილები , შემწყნარებლები , უფრო გულიანები არიან , პოლიტიკა ერთია , ადამიანური ურთიერთობები კი სხვა . მწერალი თვალწინ გვიცოცხლებს სოფელში ბებიასთან გატარებული უდარდელი ბავშვობის დღეებს : ქათმების კრიახი , ალისფრად მოელვარე ბალი , ალუბლის მომჟავო გემო , მამლაყინწას მედიდური ნაბიჯები , მზის გულზე მოკალათებული კატა , ცაში შევარდნის შეკრული კამარა ... ( რუჰი , 2016: 20). ზუსტად 90 წლის წინ ორად გაიყო ხათუნა ბებოს გულიც და ცხოვრებაც . ზუსტად 90 წლის წინ გაჩნდა საზღვარი , რამაც გაღმა - გამოღმა მხარეს დატოვა ერთი ოჯახის წევრები , |