Çukurova üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İKTİsat anabiLİm dali
Yüklə 1,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.1.1.1.2. Keynesyen İktisadi Düşünce
Keynes 1930’lu yıllarda Dünya ekonomisinin içinde bulunduğu yüksek derecedeki işsizlik ve ekonomik daralma üzerine hazırladığı “Genel Teori “ adlı eseri ile iktisat literatüründe önemli bir yer elde etmiştir. Bu eserinde esas vurguladığı, işsizlik probleminin çözülmek zorunda olduğu ve sürdürülebilir bir büyümenin güvenilirliği konularıdır. DYY’ler hakkında direk fikirler ortaya koymamasına karşın yatırımın kaynağını ve oranını dışsal bir değişken olarak hayvani dürtüler (animal sprit) ile açıklamaya çalışmıştır (Gürak, 1990). Keynes‘e göre, bir ekonomideki istihdamın kısa dönemli olarak milli hasılaya, milli hasıla düzeyinin ise, toplam efektif talebe bağlı olduğunu ifade etmiştir. Toplam efektif talep, kullanılabilecek (realize olmuş) bir satın alma gücü ile desteklenmiş talep olup, belli bir dönemdeki tüm harcamalara eşdeğerdir. Efektif talebin iki unsuru vardır. Bunlar, tüketim ve yatırımdır. Tüketim talebi, reel gelire; yatırım talebi ise, kârlılığa bağlıdır. Keynes, tüketimi, reel gelirin istikrarlı bir fonksiyonu kabul ederek, tüketimi gelir dışında etkileyebilecek beklenmedik kazanç ve kayıpların, faiz haddi değişmelerinin, maliye politikası değişmelerinin ve malların piyasada bulunup bulunmadığı ile ilgili bekleyişlerin etkileyemeyeceğini varsaymaktadır. Ancak bir bütün olarak toplumun tüketim talebi, toplam gelirlerinin altındadır. Oran olarak ta artış olarak ta aynı özelliklere sahiptir. 61 Tasarruflara gelince, Keynes’e göre insanlar her şeyden önce kabul edilebilir bir tüketim düzeyi elde etmeye çalışmakta ve ancak gelirin tüketim ihtiyaçlarını karşılayacak olandan fazlasının bulunması durumunda tasarrufa yönelecektir. Gelir arttıkça, tasarruf hem oran olarak hem de mutlak anlamda artacaktır. Bunun zengin toplumlar bakımından anlamı, tam istihdamın sağlanabilmesi için yatırımların giderek artmasının zorunlu bir şart olduğudur. Tüketimin gelirin istikrarlı bir fonksiyonu olduğu yukarıda ifade edilmişti. Geliri uyaracak etken ise, yatırımlardır. Keynes’e göre özel sektörün yatırım kararları üç faktör tarafından belirlenir. Bunlar: - Yeni kapital eşyanın ikame maliyeti, - Bunun ömrü süresince kullanılmasından beklenen (geleceğe ait) yıllık hasılat, - piyasa faiz haddi, Keynes yatırımların kârlılığına, sermayenin marjinal verimliliği ile piyasa faiz oranlarının mukayese edilmesi ile karar vermektedir. Yatırımların artması üzerinde getiri oranının artması kadar, faiz oranlarının da yatırımlar üzerinde teşvik edici etkisi olabilecektir. Faiz oranlarındaki bir düşme durumunda yatırımlarda bir artış ortaya çıkabilecektir. 10 Bir firmanın yatırımı arttıkça, firmanın sermaye stoku artar. Firma öncelikle en kârlı sermaye projelerini hayata geçirir. Sermaye stoku arttıkça, azalan verimler koşulunun geçerli olması nedeniyle marjinal sermaye biriminin içsel getiri oranı düşer. Firma kârlılığını maksimize etmek amacıyla marjinal sermaye biriminin getiri oranı piyasa faiz oranına eşit oluncaya kadar yatırım projelerini gerçekleştirmeye devam edecektir. Bu ilişkiyi DYY’ler ile ifade edersek, yurt dışındaki beklenen kâr oranı faiz oranını aşarken, DYY’ler devam edecektir. Yapılan birçok çalışmada gerçekleşen kâr oranı GOÜ’ler için gelişmiş ülkelerden daha yüksek olduğu için DYY’ler daha çok GOÜ’lere yönelmektedir (Parasız, 1995; Gürak, 1990). Kısaca Keynes, sermaye birikiminin istihdam üzerinde etkili olduğunu ifade ederken, bunun niteliği üzerinde şu ifadeye yer vermiştir. “Bir ülkenin kapital genişlemesi, bir kumarhanenin yan ürünü haline gelir ise, bu işin kötü yapılıyor olması muhtemeldir.” Burada ifade edilmek istenen yatırımların 10 Sermayenin marjinal verimliliği; sermayenin hayatı süresince sağladığı getirinin şimdiki değerini maliyetine eşitleyen orandır, MİE, piyasa faiz oranından büyük ve eşit olduğu sürece yatırımlar sürdürülecektir. Parasız, 1995, 110. 62 yapılması kadar yatırımların yapıldığı sektörün niteliği de oldukça önem arz etmektedir. Yapılan yatırımların ekonominin diğer sektörleri ile tamamlayıcı bağlantı kurarak ekonomide canlanma yaratıp yaratmadığı önemli bir husustur (Hiç, 1981). Harrod- Domar modeli olarak bilinen, Roy Harrod ve Evsey Domar tarafından Keynes’in kapalı ekonomi, kısa dönem ve statik analizi, uzun dönemli ve dinamik bir model haline getirilerek, modern büyüme kuramı oluşturulmuştur. Oluşturulan bu madel Keynesçi bir yapıya sahiptir, çünkü, tasarruf gelirin bir fonksiyonu olup gelir dengesinin tasarruf ve yatırımın eşit olduğu noktada sağlanacağı kabul edilmektedir. İki iktisatçı birbirinden bağımsız olarak yaptıkları çalışmalarında aşağı yukarı aynı şeyleri ifade etmelerinden dolayı ortak bir isim çatısı altında anılmaktadır (Düğer, 1996, 535). Harrod-Domar büyüme modeli, toplam hasıla oluşumunu sermaye hasıla aracılığıyla sermaye stokuna bağlayan bir üretim fonksiyonu içermektedir. Harrod- Domar yatırımlardaki bir artış yoluyla sağlanacak sermaye birikiminin, sürdürülebilir bir büyüme üzerindeki etkisi hususunda çalışma yapmıştır. Onlara göre, yatırımların çifte rolü vardır: 1-) Yatırımlar çoğaltan etkisiyle gelire etki gösterirler, 2-) Yatırımlar, sermaye stokunu arttırarak, ekonomide verimlilik kapasitesini arttıracaktır. Harrod’un modeli: Eksik istihdamdaki bir ekonominin uzun dönemde tam istihdam milli gelir seviyesine nasıl geçeceğini ve kısa dönem dalgalanma olayını açıklamaktadır. Harrod’un modelinde, tasarruflar çıktıya tüketim fonksiyonu ile bağlanırken; yatırımlar çoğaltan prensibi ile bağlanmıştır. Tasarrufları, gelir seviyesinin basit oranlı bir fonksiyonu olarak kabul ederken, Yüklə 1,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|